بخشی از مقاله
چکیده:
در این تحقیق حوضه آبخیز شماره 8 استان گیلان با مساحت20884/94 هکتار مورد بررسی قرار گرفت. با توجه به ویژگیهای اکولوژیک سرزمین و شرایط اقتصادی اجتماعی آن و با تکیه بر توانمندیهای سیستم اطلاعات جغرافیایی - - GIS میتوان نسبت به تعیین کاربریهای مناسب و ارتقاء مدیریت فعلی سرزمین اقدام نمود. برای تعیین سطح مناطق مناسب برای کاربری مرتعداری ابتدا منابع اکولوژیکی و اقتصادی اجتماعی حوضه شناسایی و نسبت به تهیه نقشههای موردنیاز و ورود آنها به محیط ArcGIS9 به همراه دادههای توصیفی آنها اقدام شد.
نقشه- های رقومیشده طبقات ارتفاع از سطح دریا، شیب، جهت شیب، بافت خاک، عمق خاک، ساختمان خاک، زمین- شناسی، همباران، همدما، همتبخیر، فرسایش خاک، پوشش گیاهی و اقلیم و زهکشی بر اساس مدل تجزیه و تحلیل سیستمی - مدل مخدوم - در محیط ArcGIS9 با یکدیگر تلفیق و روی همگذاری شدند. پهنههای به دست آمده از رویهم گذاری کاربریهای مختلف با احتساب شرایط اکولوژیک و شرایط اقتصادی اجتماعی منطقه برای تعیین کاربریهای مرتعداری اولویتبندی شد و نقشه آمایش سرزمین منطقه برای طبقات مرتعداری تهیه گردید که نتایج اولویتبندی نشان داد که: 0/13 درصد از منطقه 27/8 - هکتار - برای طبقه یک مرتعداری، 6/16 درصد از منطقه 1287/18 - هکتار - برای طبقه دو مرتعداری ، 14/71 درصد از منطقه 3071/48 - هکتار - برای طبقه سه مرتعداری مناسب بود.
مقدمه:
تعیین کاربریهای مناسب برای اراضی به منظور استفاده بهینه از سرزمین و جلوگیری از افزایش تخریب در اثر افزایش جمعیت، میتواند گامی موثر در استراتژی توسعه پایدار باشد - بوکو وهمکاران 2001، پراتو . - 2007 این فرآیند نیازمند تحقیقات گسترده و زیربنایی با در نظرگرفتن شرایط اقتصادی اجتماعی منطقه مورد مطالعه است. به جرات میتوان گفت اجرای آمایش سرزمین بدون درنظر گرفتن شرایط اقتصادی اجتماعی منطقه عملاٌ امکانپذیر نیست - مخدوم، . - 1380 چراکه ممکن است قسمتی از منطقه از لحاظ تئوری، پتانسیل ایجاد یک کاربری خاص را داشته، ولی در عمل امکان اجرای آن وجود ندارد.
بنابراین توان زیست محیطی یک منطقه برای یک کاربری خاص میبایست بر اساس توان اقتصادی اجتماعی با در نظر گرفتن شرایط اکولوژیک منطقه تعیین شود. از طرفی عدم شناخت لازم از پتانسیل سرزمین و استفاده غیرمنطقی انسان از سرزمین باعث کاهش روزافزون منابعطبیعی خواهدشد - روسیتر . - 1990 کشف پتانسیل سرزمین برای کشاورزی، جنگل کاری، سکونت، چرا و دیگر کاربریهای منطبق بر برنامه های اجرایی در جهت حل مساله امنیت غذایی و محیط زیست را آمایش سرزمین گویند - اولی، . - 2001 سیستم اطلاعات جغرافیایی - GIS - در شناسایی منابع و آنالیز بهینه کاربریها به عنوان ابزاری توانمند و با دقت بالا مورد توجه است - اهلرس وهمکاران 1990، ایستمن و فولک 1993، هریس و ونتورا 1995، هاتوت . - 2002
این ابزار توانایی جمعآوری و پردازش دادههای متنوع، دستیابی به خروجیهای دقیق و حسابشده مورد نیاز آمایش سرزمین را داشته و میتواند در حفظ منابعطبیعی منطقه و حل مسایل و مشکلات فعلی آن و در نهایت ارتقاء مدیریت فعلی سرزمین کمک موثری باشد - زارعی 1378، طبیبیان و دادراست، . - 1381 امروزه با استفاده از GIS امکان ترکیب دادههای مختلف اکولوژیک و اقتصادی اجتماعی با در نظر گرفتن شرایط گوناگون با صرف وقت و هزینه کمتر امکانپذیر است - ساروئینسونگ و همکاران، . - 2006
مواد و روشها:
حوضه آبخیز شماره 8 در غرب استان گیلان می باشد - شکل - 1 و در محدوده شهرستان رضوانشهر قرار دارد. حوضه از شمال به حوضه آبخیز ناورود، از جنوب به حوضه آبخیز شفارود، از شرق به جاده آسفالته انزلی- تالش و از غرب به شهرستان خلخال متصل می باشد. رودخانه اصلی این حوضه، لومیر نام داشته، که با آبدهی نسبتاً زیاد از ارتفاعات بلند جنوب حوضه سرچشمه می گیرد. اختصاصات زمینشناسی حوضه آبخیز شماره 8 جزو سلسله جبال البرز بوده و با زمینشناسی البرزشمالی ارتباط تنگاتنگی دارد. تعداد خانوارهای 96 پارچه آبادی دائم و موقت 86 - پارچه آبادی دائم و 5 پارچه آبادی موقت - 644 خانوار و جمعیت آنان 3874 نفر می باشد. برای تهیه نقشه آمایش سرزمین برای کاربری مرتعداری در حوضه آبخیز شماره 8 مراحل زیر دنبال شد:
الف - شناسایی و نقشه سازی منابع جهت تجزیه و تحلیل آنها با روش سیستمی - مخدوم، - 1380
ب - اسکن، ژئورفرنس کردن - زمین مرجع کردن - ، رقومی سازی و امتیاز دهی به لایه های اطلاعاتی و تبدیل آنها به فرمت رستری - Grid - با استفاده از نرم افزار ArcGIS9
ج - تولید نقشه های شیب، ارتفاع و جهت در کلاسهای مورد نظر با استفاده از مدل رقومی ارتفاعی - DEM - و با استفاده از نقشه توپوگرافی و نرم افزارهای مربوطه د - تلفیق نقشه های منابع اکولوژیکی ناپایدار - اقلیم، همدما، همباران و ... - با نقشه های پایدار - شیب، ارتفاع، جهت، خاکشناسی، زمین شناسی، عمق خاک و ساختمان خاک - با استفاده از نرم افزار ArcGIS9
ه - تعیین و نقشه سازی توان طبیعی هر یک از واحدهای زیست محیطی برای طبقات کاربری مرتع با استفاده از مدل طراحی شده و پیش شرطهای تنظیم شده بر اساس ویژگیهای طبیعی و نیازهای اقتصادی اجتماعی آبخیز
