بخشی از مقاله
چکیده
سرآغاز: تحقیقات آزمایشگاهی بر روی دستکاری ژنتیکی، بهبود در عملکرد عضلانی را نشان میدهد. درنتیجه نگرانیهایی مبنی بر امکان بهبودی ژنتیکی ورزشکاران با استفاده از دوپینگ ژنی مطرح شد. در سال 2001، کمیته پزشکی کمیته بینالمللی المپیک جلسهای را مبتنی بر پتانسیل سوءاستفاده از تکنیکهای ژندرمانی برای بهبود عملکرد ورزشکاران برگزار کرد. آژانس مبارزه با دوپینگ - WADA - در سال 2003 اعلام کرد که هر گونه استفاده از عناصر ژنتیکی برای سلول، مدلاسیون بیان ژن و یا معالجه سلولی بهمنظور افزایش عملکرد ورزشی ممنوع است. با کامل شدن پروژه ژنوم انسانی و کشف تعداد زیادی از ژنها، زمینه درمان بسیاری از بیماریهای بیدرمان با استفاده از فناوری ژندرمانی به وجود آمده است. تحقیقات آزمایشگاهی بر روی دستکاری ژنتیکی، بهبود در عملکرد عضلانی را نشان میدهد. درنتیجه نگرانیهایی مبنی بر امکان بهبودی ژنتیکی ورزشکاران با استفاده از دوپینگ ژنی مطرح میشود.
روش کار: در این مقاله ما در ابتدا کلیه مقالات و منابع مرتبط را در پایگاه اینترنتی Scholar.google.com بانکهای اطلاعاتی Science Direct، Pubmed و Ovid با کلمات کلیدی "gene doping" ، "ethical consideration" و "athletic manipulation"جستوجو کردیم. سپس کلیه مقالات در دو دسته متون کامل و چکیده و بر اساس میزان ارتباط و تازگی طبقهبندی شدند و مورد بررسی قرار گرفتند.
نتیجه گیری: دوپینگ ژنی طبق تعریف کمیته جهانی ضد دوپینگ عبارت است از »استفاده غیر درمانی از سلولها، ژنها، اجزای ژنتیکی، یا تعدیل بیان ژنی که از طریق آنها ظرفیت ورزشکاران برای اجرای ورزشی افزایش یابد.« امروزه مشخص شده است که ژنهای متعددی بااجرای ورزشی مرتبط هستند که با توجه به گستره ورزش و علاقه روزافزون جهانی به آن استفاده از این ژنها بهمنظور دوپینگ ژنی دور از انتظار نیست. البته از فناوری ژنی میتوان بهرههای ارزشمندی نیز برد،مثلاً برای درمان آسیبهای ورزشی شدید که میتواند باعث کنارهگیری ورزشکار از صحنه ورزش شود.
کلمات کلیدی: دوپینگ ژنی، ژندرمانی، ، خواص ژنی، روشهای تشخیص.
.1 مقدمه
با ظهور تکنولوژی ژندرمانی، امکان درمان هرگونه وضعیت خطرناک و یا کشنده بالینی از راه تولید ژنهای مرتبط در بافت زنده درون بدن و انتقال مواد شیمیایی شامل پروتئین و هورمونها به بافت آسیبدیده و معیوب، ممکن شد.[1]تحقیقات آزمایشگاهی بر روی دستکاری ژنتیکی، بهبود در عملکرد عضلانی را نشان میدهد - جهت مثال به مرجع [2] مراجعه شود - . درنتیجه نگرانیهایی مبنی بر امکان بهبودی ژنتیکی ورزشکاران با استفاده از دوپینگ ژنی مطرح شد. در سال 2001، کمیته پزشکی کمیته بینالمللی المپیک جلسهای را مبتنی بر پتانسیل سوءاستفاده از تکنیکهای ژندرمانی برای بهبود عملکرد ورزشکاران برگزار کرد. آژانس مبارزه با دوپینگ - WADA - در سال 2003 اعلام کرد که هرگونه استفاده از عناصر ژنتیکی برای سلول، مدلاسیون بیان ژن و یا معالجه سلولی بهمنظور افزایش عملکرد ورزشی ممنوع است.
همچنین در چند سال گذشته بررسیهایی مبنی بر نگرانیهای استفاده از دوپینگ ژنی به انجام رسیده است - جهت مثال به مرجع [3] تا [7] مراجعه شود - .دوپینگ ژنی بر پایه ژندرمانی بالینی صورت میگیرد و مستلزم استفاده از اصلاح ژنی در بیماران میباشد، ولی درهرحال غیراخلاقی بوده و پیامدهای خطرناکی را به دنبال خواهد داشت. ژندرمانی به نوبه خود خطرات بالقوهای را به دنبال دارد.در این مقاله، سعی شده است تا مطالبی پیرامون موضوع دوپینگ ژنی بیان گردد. در ادامه، همچنین در رابطه با روشهای کلی ژندرمانی، انواع هورمونها و دیگر موضوعات مربوط به این حوزه مورد بحث قرار گرفته شده است.
.2 روشهای کلی ژندرمانی یا دوپینگ ژنی
بر اساس نظر کارشناسان، ژندرمانی به معنی انتقال ماده ژنتیکی به سلولهای انسانی برای درمان یا پیشگیری از بیماریها یا ناهنجاریها است، که این مواد میتوانند از DNA یا RNA و یا سلولهای تغییر شکل یافته از نظر ژنتیکی باشد.
ژندرمانی از سه طریق میتواند انجام شود:[1]
1.تزریق DNA بهطور مستقیم به درون بدن; از این راه تنها تعداد کمی از سلولهای بدن قادرند DNA را بگیرند یا جذب کنند.
2.وارد کردن سلول دستکاری شده به بدن: در این روش ابتدا در آزمایشگاه ژن جدید را وارد سلول میکنند و سپس سلولهای تغییر شکل یافته را وارد بدن میکنند.
3. با یک ویروس اصلاحشده عفونتی ایجاد میشود و از آن طریق ژن جدید برداشت میشود. انتقال سلول به ریز سوزنهایی نیاز دارد که از آن طریق بتوان DNA را به داخل سلول منتقل کرد.1
1شرایط آزمایشگاهی انتقال ژن ویروسی می تواند با وارد کردن ژن مورد نظر جهت تولید پروتئین برای کنترل و رونویسی از ژن های موثر دیگر، اتفاق افتد.هرکدام از روشهای بالا ممکن است در دوپینگ ژنی استفاده شوند و از آن طریق ورزشکار میتواند توانایی خود را افزایش دهد. بهطورکلی روش سوم - انتقال ژن ویروسی - به دلیل اثربخشی بالا و کمهزینهتر بودن نسبت به روشهای دیگر، موفقترین روش در حال حاضر است ولی درعینحال جنبههای منفی همچون پاسخهای ایمنی ،کنترل ضعیف و بیان ژن کم را نیز در بر دارد.[8]
.3 اهداف دوپینگ ژنی
با توجه به ماهیت ورزش، ورزشکار و هدف موردنظر، دوپینگ ژنی ممکن است عملکرد ورزشکار را افزایش دهد. ورزشکارانی که در ورزشهای استقامتی به رقابت میپردازند مانند ماراتن و شنای مسافت طولانی، ممکن است از ژندرمانی بهمنظور افزایش عملکرد اکسیژن مصرفی خود یا به تأخیر انداختن احساس خستگی استفاده نمایند. همچنین ژندرمانی در دوندگان سرعت و وزنهبرداران، کهعمدتاً به قدرت نیاز دارند، ممکن است موجب افزایش توده عضلانی و کمک به بهبودی آنها بعد از آسیبدیدگی بینجامد.
.4 خواص و وضعیت فعلی دوپینگ ژنی
پس از بررسیهای گسترده، پژوهشگران به این نتیجه رسیدند که در حدود 90 ژن با توان ورزشی ارتباط دارند و استفاده از این 90 ژن بهمنظور دوپینگ ژنی میتواند بالقوه خطرناک باشد. بااینحال تنها برخی از این ژنها مورد بررسی قرار گرفتهاند که در اینجا به شرح مختصر برخی از آنها میپردازیم.
.1.4 اریتروپویتین - EPO -
EPO، اکسیژنرسانی را به عضلات افزایش میدهد و موجب بالاتر رفتن استقامت عضلانی میگردد. یک هورمون EPO با 165 اسید آمینه در قشر کلیه تولید میشود و زمانی که در شرایط کمبود اکسیژن باشیم، تولید آن به سرعت افزایش میابد و گلبول قرمز تولید میکند و باعث افزایش تعداد آنها و درنتیجه باعث اکسیژنرسانی بیشتر به عضلات میشود، درنتیجه عضلات میتوانند قبل از آنکه خسته شوند بهطور مداوم به کار خود ادامه دهند.1 در عمل، دوپینگ ژنی با وارد کردن یک کپی از ژن بیان کنده EPO به داخل بدن فرد بهمنظور افزایش گلبولهای قرمز خون انجام میشود. زو و همکارانش در سال 1998 توانستند برای اولین بار ژن بیانکننده EPO را به سلولهای میمونها و موشها وارد کنند. درنتیجه این کار آنها، هماتوگریت - حجم سلولهای خونی - این حیوانات %80 افزایش یافت.
همچنین قابلذکر است، بیمارانی که از کمخونی رنج میبرند ازجمله بیماران ایدزی و سرطانی بعد از شیمیدرمانی، یا بیمارانی که دچار نقایص حاد کلیوی هستند، به دلیل اینکه بدن آنها به مقدار کافی گلبول قرمز تولید نمیکند ممکن است از این روش استفاده کنند.اولین استفاده غیرقانونی از این دارو در مسابقات توردو فرانس در سال 1989 بود. در طی این سالها موارد بیشتری نیز اتفاق افتاده است. از آنجا که EPO ویسکوزیته خون را افزایش میدهد درنتیجه موجب بالاتر رفتن خطر انسداد میکروسیرکولاسیون، نارسایی قلبی و سکته مغزی میشود. از طرف WADA در سال 1990، در لیست داروهای ممنوعه شناخته شده است.[8]
.2.4 مایوستاتین2
