بخشی از مقاله
چکیده
مالیات یکی از عوامل مهم در توزیع عادلانه ثروت است. مبنای محاسبه مالیات سود میباشد و بر اساس مسئله نمایندگی، مدیران دارای انگیزه کافی برای دستکاری سود میباشند. از طرفی، دستکاری سود میتواند برمیزان مالیات اثرگذار باشد. بر این اساس، هدف پژوهش حاضر، بررسی رابطه هموارسازی سود و مالیات درشرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. نمونه آماری پژوهش شامل 113 شرکت در دوره زمانی 1392 الی 1395 میباشد. یافتههای حاصل از رگرسیون ساده به صورت مقطعی و تجمعی حاکی از آن است که هموارسازی سود، دارای رابطه معنادار و مثبت با مالیات است.
واژگان کلیدی: هموارسازی سود، مالیات
مقدمه
مالیات یکی از موضوعات مهم اقتصادی هر جامعه است. قوانین مالیاتی نیز از جمله قوانین مادر در زمینه های اقتصادی وشاید یکی از مهمترین ارکان اعمال سیاست های اقتصادی دولت است - سعیدی و کلامی،. - 1387 در گذشته هدف از وضع و اخذ مالیات تامین مالی دولت ها بود، اما به تدریج با آشکار شدن آثار اقدامات مالی دولت، مالیات به عنوان ابزاری برای رشد، ثبات و کاهش نابرابری تلقی گردید. مالیات یکی از عمده متغیر هایی است که دولت با استفاده از آن هم در متغیرهای کلان اقتصادی مانند رشد اقتصادی، تورم و بیکاری و هم در تخصیص منابع و توزیع درآمد اثر مطلوبی می گذارد. افزایش سهم مالیات در تامین مخارج دولت ها باعث کاهش آثار نامطلوب اقتصادی جامعه می شود - پورزمانی و شمسی، . - 1388
به همین دلیل موضوع مالیات از دیرباز مورد توجه صاحب نظران علم اقتصاد و مالیه عمومی قرار گرفته و قوانین مالیاتی نیز سیر تکاملی خود را طی نموده است.حسابداری، به عنوان یک سیستم اطلاعاتی، اطلاعات مورد نیاز استفادهکنندگان برای تصمیمگیری را فراهم مینماید. یکی از گروههای استفادهکننده از گزارشگری مالی، دولت است که در عمل، با مقاصد مالیاتی و در جهت وضع مالیات شرکتها این اطلاعات را بکار میگیرد. در همین راستا، ارائه اطلاعات مالی شفاف و قابل مقایسه رکن اساسی تصمیمگیریهای مالیاتی محسوب میشود. در قوانین و مقررات مالیاتی، منبع استخراج اطلاعات مالی دفاتر قانونی و مطلوبیت آن منوط به رعایت استانداردهای حسابداری است. مالیات یکی از عوامل تأثیرگذار بر رویههای حسابداری است و گزارشهای مالی تهیه شده مبنای محاسبه درآمد مشمول مالیات میباشد.
لیکن، با وجود تدوین ساز و کارهای نظارتی یکسان برای گزارشگری مالی شرکتها، به نظر میرسد کیفیت و شفافیت گزارشگری مالی آنها یکسان نیست و این امر بیانگر آن است که احتمالاً عوامل دیگری وجود دارد که باعث ایجاد تفاوت در کیفیت گزارشگری مالی شرکتها و در نهایت نرخ مالیاتی میشود.بنابراین، این پژوهش در صدد آن است که رابطه بین هموارسازی سود و نرخ مالیاتی را مورد مطالعه قرار دهد. در ادامه، مسئله پژوهش، که پژوهشگران را به انجام این مطالعه رهنمون کرد، بیان میشود، سپس مبانی نظری و پیشینه پژوهش مرور می-شود؛ اهداف پژوهش و روش انجام پژوهش ارائه میشود و در نهایت، بر اساس یافتههای پژوهش نتیجهگیری انجام میشود و پیشنهادات مبتنی بر نتایج پژوهش ارائه میشود.
طبق ماده 95 قانون مالیاتهای مستقیم، صاحبان مشاغل مکلفند اسناد و مدارک مثبته کافی را برای تشخیص سود مشمول مالیات نگهداری کنند و همچنین آن دسته از صاحبان مشاغلی که به موجب قانون مکلف به ثبت فعالیتهای شغلی خود دردفاتر روزنامه و کل موضوع قانون تجارت میباشند، باید دفاتر و اسناد و مدارک مورد نیاز را تهیه و نگهداری کنند. بر این اساس، انتظار بر این است که سود حسابداری محاسبه شده با درآمد مشمول مالیات مطابقت داشته باشد - صفار یزدی، . - 1389 اما به دلایل متعددی، سود حسابداری ابرازی توسط مؤدی مالیاتی با درآمد مشمول مالیات تشخیص شده توسط سازمان امور مالیاتی مغایرت دارد.
این مغایرت ممکن است دوطرفه باشد یعنی با تعدیلات انجام شده گاهی سود مشمول بیش از سود حسابداری و گاهی سود مشمول مالیات کمتر از سود حسابداری باشد. به همین دلیل مؤدیان یا حسابداران و کارشناسان امور مالیاتی همعقیده هستند که دستکاری سود،احتمالاً برخی از تفاوتهای سود مشمول مالیات ابرازی و سود مشمول مالیات قطعی را تغییر داده و در نهایت بر نرخ مالیاتی تأثیرگذار است. بنابراین، در این پژوهش به بررسی این موضوع پرداخته میشود که آیا هموارسازی سود با نرخ مالیاتی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران ارتباط دارد؟
فرضیه: بین هموارسازی سود و نرخ مؤثر مالیاتی رابطه معناداری وجود دارد.
در این پژوهش، با توجه به نوع دادهها و روشهای تجزیه و تحلیل موجود، برای آزمون فرضیهها از مدل کلی رگرسیون دادههای ترکیبی به شرح زیر استفاده میشود:
که در آن، : ETR it نرخ مؤثر مالیاتی، به عنوان متغیر وابسته مدل، : it مقدار ثابت، : J ضرایب متغیرهای مستقل،: TFR it هموارسازی سود ، به عنوان متغیرهای مستقل، L : ضرایب کنترلی مدل، : OtherVariablesit متغیرهای کنترلیمدل شامل بازده داراییها، اهرم مالی، شدت سرمایهگذاری در موجودی کالا، شدت سرمایهگذاری در داراییهای ثابت و اندازه شرکت و it جمله اخلال مدل است.متغیر وابسته در پژوهش حاضر، نرخ مالیاتی به عنوان متغیر وابسته مورد بررسی قرار میگیرد و مطابق با پژوهش پورحیدری و سروستانی - 1391 - و دراشید و ژانگ - 2003 - از نسبت هزینه مالیات به سود عملیاتی شرکت i در دوره t به عنوان نرخ مالیاتی استفاده میشود.که در این رابطه:
:ETRGAAP نرخ مالیاتی بر اساس استانداردهای حسابداری می باشد.:TAX EXPENSE هزینه مالیات ابرازی شرکت می باشد که در صورت سود و زیان نشان داده می شود. :OPERATING INCOME سود عملیاتی شرکت می باشد که در صورت سود زیان وجود دارد.متغیر مستقل در پژوهش حاضر، معیار هموارسازی سود به عنوان متغیر مستقل مورد بررسی قرار میگیرد.هموارسازی سود: با استفاده از نسبت انحراف معیار سود عملیاتی به انحراف معیار جریان وجوه نقد حاصل از فعالیتهای عملیاتی که به صورت غلتان محاسبه میشود.
تجزیه و تحلیل دادهها و آزمون فرضیهها
