بخشی از مقاله
چکیده:
علمیت تاریخ در طول زمان ها همواره مورد مناقشه اصحاب علم بوده است.گروهی از صاحب نظران علوم انسانی با وجود این که از تاریخ بهره برده اند و آن را مورد مطالعه قرار داده اند علمیت این رشته علوم انسانی را زیر سوال برده اند و اظهار داشتند به دلیل برخی از کاستی ها تاریخ در زمره علم به حساب نمی آید.
هرچند در این میان فلاسفه تاریخ گرا و یا مورخان فیلسوف ماب از علمیت تاریخ دفاع سرسختانه ای کرده اند.در این مقاله سعی شده تا عاملی که علمیت تاریخ را شبهه ناک کرده را بررسی و معرفی کنیم.
درآمد:
مقاله پیش رو درباره ارتباط زمان و علم تاریخ ا ست.در این مقاله سعی شده با ارائه تعریفاتی از علم تاریخ و زمان، به رابطه موجود بین این دو مقوله پی ببریم.در تعاریفی که از تاریخ، از اندیشمندان و مورخان ارائه داده ایم، متوجه می شویم که در تاریخ فاکتور زمان یک اصل قلمداد می شود.اما در فصلی که راجع به علم بودن تاریخ است، مشاهده می کنیم وجود زمان، تاریخ را محدود و جزیی کرده است.از آن جایی که علم جزیی نیست و می بایست که تعمیم یابد، مسئله علم بودن تاریخ زیر سوال می رود. در بخش آخر از یکی از اندیشمندان و محققان این مقوله، راهکاری ارائه داده شده است که بتوانیم به تاریخ علمی دست یابیم.
تعریف تاریخ
از تاریخ تعاریف متفاوتی ارائه داده شده ا ست. برخی معتقدند تاریخ عبارت از مجموع فرهنگها و تمدنهای شکل گرفته در طی زمان است.1 تعریف دیگر از ملائی توانی این چنین است: علم تاریخ به مطالعه و شناخت گذشتهی انسانها و جوامع بشری میپردازد.2 استاد مطهری تاریخ این گونه تعریف کرده است: علم به وقایع و حوادث و اوضاع و احوال انسانها در گذشته یا علم به قواعد و سنن حاکم بر زندگیهای گذشته که از مطالعه و بررسی و تحلیل حوادث و وقایع گذشته به دست میآید.3 دکتر علی شریعتی تاریخ را به این شکل تعریف کرده است: تاریخ یعنی مجموعه حوادث و اتفاقاتی که در گذشته روی داده است. تاریخ به معنای زمان وقوع یک حادثه است.
مثل تاریخ تولد یعنی آن روز، ماه و سالی که یک تولد پدید آمد. تاریخ یک دورهای از جامعه یعنی بررسی و شناخت حوادثی که در سرگذشت یک ملتی گذشته است.4 یک تعریف دیگراز تاریخ این است: بستر حوادث روزگار، یا تدوین و نگارش اخبار و داستانهای مربوط به حوادث روزگار اعم از این که همهی آن حوادث باشد یا برخی از حوادث.5 بورلی سائگیت از تاریخ این گونه گفت: بیشک همه میدانند تاریخ چه بوده و چیست: به زبانی ساده، تاریخ مطالعهی گذشته است.
سیدابوالفضل رضوی در مقالهای تحت عنوان »جایگاه علم تاریخ در حکمت مشاء« مینویسد: اگر تاریخ را در دو معنا به کار بریم: یکی »تاریخ به مثابه گذشته« و دیگری »تاریخ به مثابه شناخت گذشته«، تاریخ در مفهوم گذشته به معنای حدوث وقایع در بستر گفتمانی و ساختاری آن است و در معنای علم به گذشته - علم تاریخ - شناخت این ساختار و وجوه متفاوت آن را موردنظر دارد.7 تاریخ کنش جمعی انسانها در بستر زمان است و علم تاریخ، مطالعهی کنشها و بستر و فضای ساختاری است که این کنشها در آن محقق میشود. حسن حضرتی در کتاب روش تحقیق در تاریخ، آورده است: تاریخ، معرفت به حوادث مهم گذشتهی بشری است.
تعریف دیگر از تاریخ، از پرفسور کار است. وی در کتاب تاریخ چیست آورده است: علم تاریخ، گذشته انسانها و جوامع ب شری را مطالعه میکند.2 این تعریفی ا ست که آقای علیپور به نقل از پرف سور کار در مقالهی خود ارائه دادهاند. ای شان در مورد تو ضیح علم تاریخ این چنین نو شتهاند: .1 کلیهی حوادث و وقایع گذ شته حادثه تاریخی ا ست. .2 کلیه حوادث و وقایع گذشته انسانها، حادثه تاریخی است. .3 بعضی از حوادث و وقایع گذشته انسان حادثهی تاریخی است. در ادامه برای هر کدام از این تعاریف، این چنین توضیح دادهاند:
تعریف اول: از نظر امرسون
کلیه رویدادهای گذشته، اعم از انسانی یا طبیعی، موضوع علم تاریخ قرار میگیرد. امرسون تاریخ را از موضوع بشریت و زمان و زندگی انسان وسیعتر میداند و میگوید:اساساً چون هر موجودی اعم از جماد، نبات، حیوان یا انسان، فرزند و معلول تاریخ ا ست؛ بنابراین هر پدیدهای، سرگذ شت و کتاب تاریخ عمر خویش ا ست، زیرا در طول زمان تکوین یافته و ماهیت کنونیاش را پیدا کرده است.
تعریف دوم: تاریخ، گذشته نوع بشر
عدهای معتقدند که فقط گذ شته نوع ب شر، »تاریخ« ا ست و نمیتوان چنین ت صور کرد که تاریخ از مطالعهی گذ شته تشکیل میگردد. تاریخ از جهاتی مطالعه گذشته است، اما گذشته نوع بشر. تاریخ از زمانی علاقهمندی خود را نسبت به گذشته آغاز میکند که نوع بشر نخستین بار در آن ظاهر میشود.
