بخشی از مقاله
چکیده:
هنر امري است کاملا فطري و قلبی و آمیخته با وجود و هستی است از آنجا که هنر ،تجلی روح پویاي زیبایی و کمال مطلق در قالب محسوس است ،هنر مند باید بر اساس زمینه هاي معرفتی هنر رابشناسد ودر آن تامل کند وبافهم وقبول،آن راباور کند بعد از این مرحله ،باتوجه به اجراهاي صحیحی که آنها نیز ریشه گرفته ازهمین معرفتها هستند حرکت خود راآغاز کند وآثاري که حکایت از درون با معرفت وي دارند خلق نماید.
بدین ترتیب احساسِ هنرمند با استعداد، از نفس منزهش در قالب تصور ،تخیل وتوهم نمود خواهد کرد وهنري متعالی ومعرفتی که همه زندگی وفعالیت هاي مهم آنرا شامل می شود وحرکتی به سوي کمال دارد ،نتیجه خواهد داد رابطه هنر واخلاق از زمان افلاطون مورد توجه فلاسفه قرار گرفت و زیباشناسی اروپا از رنسانس به این سو، متوجه مناسبت زیبایی با اخلاق و حقیقت شده است ودر میان فلاسفه افلاطون و تولستوي از برجسته ترین نظریه پردازان در زمینه مسائل زیبایی هنري است در مقاله حاضر ضمن تحلیل و تبیین دیدگاه افلاطون و تولستوي ارتباط هنر با اخلاق مورد بحث و بررسی قرار گرفته است
تعریف هنر:
بسیاري از هنر شناسان و اصحاب فلسفه هنر کوشیده اند که ویژگی هاي مشترك هنرهاي مختلف را بیابند و تعریف خود را بر اساس آن ویژگی ها صورتبندي کنند ، از میان ویژگی هایی که اهل فن برشمرده اند ، ویژگی زیبایی بیشترین اجماع را داشته است و بنابراین ،عامترین تعریف هنر با عبارت » هر آنچه که ساخته آدمی و زیبا باشد « صورت بندي شده است . تعریف هاي مختلف و متعدد دیگري درباره هنر صورت گرفته است که هر کدام بر نظریه اي از هنر تکیه کرده است .
سه نوع نظریه در باب هنر وجود دارد که سه نوع تعریف از این نظریات برداشت می شود ، براي مثال در تعریف اول می گویند هنر نسخه برداري از طبیعت است بر نظریه باز نمایی ، تعریف دیگر هنر را بیان احساس و عاطفه آدمی می داند بر نظریه فرا نمایی - بیانگري احساس و تخیل - استوار است و تعریف سوم مبتنی بر نظریه فرمالیسم است که روابط منظم منسجمی را میان عناصر هر اثر هنري ایجاب می کند .
نسخه برداري :
بسیاري از آثار هنري گویی نسخه برداري یا باز نمایی از اشیاء جهان واقعی اند این نگرش که هنر نسخه برداري - یا سرمشق گیري - است از دیر باز وجود داشته است زیرا یکی از کهنترین نگرش هاي نظري درباره هنر است روایت افلاطون از این نگرش ،که در کتاب دهم جمهور آمده است بسیار مشهور است . با وجود آنکه توجه اصلی افلاطون به ادبیات معطوف است ، از نمونه اي از نقاشی بهره می گیرد .
افلاطون نظریه خود را مطرح می کند که کیفیات - در عالم معقولات - داراي صور مثالی1 - فرمهاي ایدئال - هستند که مصداقهاي جهان تجربی حسّی چیزي جز نسخه بدل یا تصویر آنها نیست. 2 معمولا هنگامی که افلاطون نمونه هایی براي صور مثالی - یا فرمهاي ایدئال - می آورد مثال کیفیاتی چون عدالت یا زیبایی را پیش می نهد افلاطون مثال تختخواب را می زند که نخست مثال - یا فرم ایدئال - تختخواب است که خداوند آن را می سازد ،سپس تختخوابی که به وسیله نجار ساخته می شود بر همین قیاس ، تختخوابی که نقاشی می شود و در سطح فراتري قرار دارد . هنرمند آیینه اي را در برابر طبیعت می گیرد و یک صورت وهمی از واقعیت نسخه اي از یک نسخه و کالایی در سطح نازل به وجود می آورد .
این نگرش افلاطونی نه تنها توصیفی از چیستی هنر پیش می نهد بلکه ارزشی براي هنر در وجه کلی آن تعیین می کند هنر در سطحی نازل قرار دارد اما می توان نظریه افلاطون را اندکی تعدیل کنیم ،مسامحتا می توانیم بگوییم که هنرمند براي تصویر برداري از تختخواب هیچ تختخواب بالفعل ساخته نجار را مدل نسخه برداري خود قرار نمی دهد بلکه از ایده کلی تختخواب که در ذهن دارد نسخه برداري می کند لذا ایده تختخواب در ذهن هنرمند از آن مثال افلاطونی تختخواب ناشی می شود که پیشاپیش وجود داشته و داراي حقیقت والاتر است. این نظریه تعدیل شده می خواهد ارزش هنر را بالا ببرد و والاترین شآن را براي هنري قائل است که به عالی ترین وجه در نسخه برداري از - مدل - ایدئال کامیاب باشد. بر اساس هر روایتی از نظریه نسخه برداري ،هر چه قدر نسخه برداري کاملتر و بی نقص تر باشد هنر بهتري به دست می آید . هم برداشت ملایم و هم برداشت حاد از نظریه نسخه برداري افلاطون تاثیر مهمی بر آثار هنري دارد .
فرانمایی :
در نظریه نسخه برداري یا بازنمایی به این ادعا رسیدیم که احساسات یا حالات روحی و نه صرفا اشیا محسوس ،هم می توانند باز نمایی شوند حال اگر ما درباره بازتابهایمان در برابر هنر تامل کنیم ، خواهیم دید بسیاري از آنها بر دو فرض مرتبط مبتنی اند نخست ، یکی از اموري که هنرمندان انجام می دهند فرا نمود - بیان یا ابراز - احساساتشان است و دوم ،آن فرانمود یکی از مبادي ارزش زیباشناسانه است هنگامی که به فرانمود توجه می کنیم سر و کارمان نه تنها با رابطه اثر هنري و خالق آن است بلکه رابطه یک اثر با مخاطبان خود ،نظرمان را جلب می کند این نظریه که هنر ، فرانمایی عاطفه است پیشینه اش به تفکّر یونان باستان می رسد رومانتیک هاي قرون هجدهم و نوزدهم بودند که به آن اهمیّت کلی بخشیدند.
تولستوي در کتاب هنر چیست ؟ نظریه اي ساده را ارائه می دهد که می گوید هنر ، سرایت دادن و اشاعه احساس2 است . هنرمند راستین هم عاطفه را فرا می نماید و هم آن را بر می انگیزد هنرمند از طریق هنر خود مخاطبان خویش را به احساسهایی مبتلا می کند3 لذا تولستوي می گوید کیفیت هنر باید با کیفیت احساسهایی سنجیده شود که می تواند به مخاطبان خود انتقال دهد . تولستوي بر نقش هنر به عنوان ارتباط بین هنرمند و مخاطبان تاکید می ورزد و بسیار اهمیت می دهد که درك هنر را از شناخت و فعالیت عقلی جدا کند .
ارتباط هنر و اخلاق :
هنگامی که یک اثر هنري را به جهت موفق بودن و موثر بودن نحوه ارائه آن تحسین می کنیم به جهان بینی و طرز تفکري که آن اثر هنري ارائه می دهد اندیشه می کنیم حال ،چگونه باید درباره ارائه موثر یک جهان بینی اخلاقا فاسد یا طرز تفکري مقرون به شر داوري کنیم ؟ آیا می توانیم اثري را از دید زیبا شناختی تحسین کنیم و در عین حال از مضرت اخلاقی آن احساس تاسف کنیم؟ این داوري که یک اثر هنري به لحاظ اخلاقی بد است ، معمولا ملازم این مدعاست که چنین اثري موجب فسادي مخاطبان خود می شود . ادعاهاي مربوط به تاثیرات اخلاقی آثار هنري به هنر باز نمودي - نمایشی - منحصر نمی شود ،بلکه موسیقی هاي سازي ناب و نقاشیهاي انتزاعی هم موجب رشد یا تباهی شنوندگان و بینندگان خود می شوند .
اینجاست که رابطه بین هنر و اخلاق در حادترین درجه خود مطرح می شود . در حوزه هنرهاي باز نمودي ،محور اصلی بحث هنرهایی بوده است که آدمیان را در شرایط کنش متقابل با یکدیگر باز می نمایند ،یعنی ادبیات که نمایشنامه را نیز دربرمی گیرد و هنر فیلم در جامعه مدرن تاثیرات محتمل فیلم بر مخاطبان آن مهمتر از تاثیرات محتمل ادبیات یا نمایشنامه است . تعداد کسانی که فیلم ها را در سینما یا تلویزیون یا نوار ویدئو می بینند بسیار بیشتر از کسانی است که کتاب می خوانند یا به تئاتر می روند . از آنجا که فیلم دو حس بینایی و شنوایی را با هم به کار می گیرد ، می تواند - در مقایسه با هنرهاي دیگر - آدمی را به نحوي بسیار کاملتر درگیر سازد .
