بخشی از مقاله
چکیده
جهت حفظ دستاوردهای پزشکی برای آموزش و پیشرفت، نیاز به ثبت دقیق مراحل تشخیص و درمان می باشد.در سیر تاریخ پزشکی با ثبت و ضبط نتایج معالجه و درمان توسط پزشکان، امروزه علوم پزشکی به این سطح از پیشرفت رسیده است.رازی، مراحل تشخیص و درمان بیماران را ثبت و مستندسازی میکردند. به دلیل ثبت دقیق روشهای تجربی درمان، کتابهای رازی قرنها در دانشکدههای پزشکی معروف اورپا تدریس میشد.بررسی و تحلیل اهمیت ثبت دادههای مراحل تشخیص و درمان توسط زکریای رازی که امروزه با عنوان مدارک پزشکی - پرونده درمانی بیمار - میباشد. با آگاهی از اهمیت ثبت و مستندسازی دادهها، می توان به اطلاعات جامعی جهت برنامهریزی صحیح به سلامت جامعه دست یافت. این پژوهش به روش تطبیقی، با مطالعه کتاب »الحاوی« رازی و تطبیق آن با پرونده های پزشکی بیماران که امروزه در بیمارستان ها توسط پزشکان و مراقبین سلامت ثبت می گردد؛ مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت.
برای ارتقاء علوم در امر بهداشت و درمان، ثبت دقیق اطلاعات بهداشتی و درمانی و نوآوری ها و فعالیتهای علمی پزشکان جهت اخذ تصمیم های جامع در راستای سلامت جامعه، از اهمیت بسزایی برخوردار است. با مرور زمان، اطلاعات بهداشتی و درمانی، نوعی تاریخ علوم پزشکی محسوب میشوند. پرونده پزشکی بیمار در صورت کامل بودن از سرمایه های بسیار غنی علم پزشکی، دارای اهمیت خاصی است؛ و کتابی می باشد که با تجربه و به صورت عینی نوشته می شود کتاب الحاوی رازی از منابع با ارزش تاریخ پزشکی جهان از ثبت دقیق و کامل دادههای پزشکی، شکل گرفته است می باشد، از این رو ثبت کامل اطلاعات هویتی، تشخیصی و درمانی بیماران و مستندسازی جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات پرونده پزشکی برای برنامهریزی های سلامت جامعه حائز اهمیت است.
کلیدواژهها: زکریای رازی، تاریخ پزشکی، پرونده پزشکی، ثبت دادههای درمان
مقدّمه
اهمیت ثبت داده های مدارک پزشکی در تاریخ علوم پزشکی به قدری ضروری و حیاتی میباشد که برنامهای با عنوان »ثبت بیماریها و پیامدهای سلامت« در ابتدای سال1393در معاونت تحقیقات و فناوری راه اندازی گردید این برنامه وظیفه ساماندهی به نظامهای ثبت موجود در کشور و ایجاد بستر مناسب برای طراحی سامانههای ثبت نوین در حوزه سلامت بهعنوان زیربنایی برای گسترش پژوهشهای علوم پزشکی و بهداشت را به عهده دارد. با نگاهی به ضرورت ثبت داده ها، نکتهای قابل بحث است که ثبت بیماریها ریشه در تاریخ پزشکی دارد. »ثبت بیماری نقش موثری در تشخیص و و اندازه گیری میزان گسترش یک بیماری خاص و یا یک رویداد بهداشتی در جامعه دارد و نظام بهداشتی را قادر می-سازد بر کیفیت خدمات بهداشتی ارائه شده نظارت بهتر و موثرتری داشته باشد. ثبت بیماری همچنین منبع مناسبی برای تشخیص بیماران به منظور انجام مطالعات پژوهشی بعدی از قبیل مطالعات کوهورت و کارآزمایی بالینی فراهم می-آورد.4
« آثار و سوابق به دست آمده از مطالعه تاریخ پزشکی، نشان می دهد که تاریخچه مدارک پزشکی، به موازات علم پزشکی پیش رفته است؛ زیرا علم طبابت همواره احتیاج به وجود ثبت روشهای درمان داشته و استفاده از مدارک-پزشکی در رسیدن به کشفیات تازه علم پزشکی، بسیار مؤثر بوده است. بقایائی از مدارک پزشکی بر دیواره غارهای عصر حجر که نمونه هایی از آن در کشور اسپانیا میباشد به جا مانده است که آن قدمت به 25000 سال قبل از میلاد میرسد البته شکل مدارک پزشکی در آن زمان، با چگونگی آن در عصر حاضرکاملاً متفاوت بوده است. ناگفته نماند جنبه مشترک آنها ضبط اطلاعات طبی برای زمان-های بعد میباشد، در هر دو یکی است. - اباذر، - 1382تاریخ علوم پزشکی به عنوان شاخه از تاریخ علم، پیشینه پیدایش، سیر و تحولات دانش و حرفه علوم پزشکی را بررسی میکند. با آگاهی از سیر پیشرفت علوم پزشکی، میتوان تصمیمهای بهتری در برنامه ریزی سلامت جامعه اتخاذ کرد.
در تاریخ علوم پزشکی مواردی همچون ارزیابی یک مکتب نظری یا عملی طبی، پیشینه تاریخی بیماریها و چگونگی درمانآنها، نقش شخصیتهای تاثیرگذار پزشکی، بررسی وضعیت پزشکی در یک منطقه جغرافیایی، ارزیابی سابقهی برپایی مراکز علمی پزشکی، سابقه خانوادگی بیماری تاثیرگذار بیمار، مطالعه علت و چگونگی پیدایش یک علم و فن آوری تازه در پزشکی مورد مطالعه قرار میگیرد. برای پژوهش و رسیدن به نتایج تاثیرگذار ثبت جز به جز داده ها از ابتدای فعالیتها اهمیت بیشتری برخوردار است. بقراط طرز نگرش خود و روشهای علمی معالجه بیماران را ثبت میکرد، بعد از بقراط کسی چنین کاری انجام نداد تا اینکه رازی ثبت گزارش های بالینی و گردآوری آنها را ادامه داد، نوشته های جالینوس نسبت به نوشته های رازی در درجه پایینتری قرار دارد. - سارتن، - 369
ثبت داده ها، یکی از ارزشمندترین ابزارهای مهم جهت کسب تجربه است. تاریخ، تنها با استفاده از اسناد و مدارک، ارائه میگردد، علوم پزشکی، برای آموزش و پیشرفت، نیاز به ثبت و ضبط دارند، پزشکان برای تحقیق و بررسی یا انتقال نتایج تحقیقات علمی، نیاز به ثبت و ضبط مرحله به مرحله آن دارند. اگر نتایج طبابت و تجربه های درمان توسط طبیان برای نسلهای بعدی به نگارش در نمیآمد، علم پزشکی به این سطح از پیشرفت نمیرسید. امروزه به کمک کتاب ها، نشریات و با پیشرفتهای الکترونیکی از پیشرفت و روش های متعدد درمان در سراسر جهان میتوان آگاه شد. ثبت یادداشت های درمانی نقش اصلی در پیگیری و مراقبت از بیمار داشته و رابط بین پزشک و سایر گروههایی است که در امر درمان و مراقبت از بیمار سهیم هستند. همچنین مدارک ثبت شده، اسنادی قانونی است که به منظور تشریح دوران بیماری و راه و روش درمان بیماری استفاده میگردد.
پرونده درمانی بیماران که توسط ارائه دهندگان مراقبتی ثبت می-شود، نوعی تاریخ علوم پزشکی است؛ گزارش احوال بیماران و فعالیت های زکریای رازی در کتابها و رسالههای وی نمونهای از تاریخ پزشکی است.این مقاله تلاش کرده است اهمیت دادههای تشخیصی و درمانی بیماران را از نگاه رازی بررسی کند که وی بنیانگذار روش تجربی و مشاهده عینی طبابت و ثبت دادههای پروندههای پزشکی میباشد و از طرفی تأکید بر این نکته که دادهای پروندههای درمانی، جزء اطلاعات مهم تاریخ پزشکی کشور است.این پژوهش در صدد آن است که با استفاده از دو رشته »مدارک پزشکی« در مقطع کارشناسی که از سال 1389شمسی با عنوان »فناوری اطلاعات سلامت« ارتقاء یافته است و در مقطع دکتری با عنوان »مدیریت اطلاعات سلامت« فعالیت میکند، و نیز رشته »تاریخ علوم پزشکی« که از سال 1392شمسی در مقطع کارشناسی ارشد در وزارت بهداشت راهاندازی گردید. در راستای ارتقای سطح سلامت از منظر ثبت دادههای پزشکی و پیامدهای سلامت تحلیلی نماید.
یافتهها
نقش مهم و حیاتی مدارک پزشکی در تاریخ پزشکی مدارک پزشکی به عنوان محک ذیقیمتی از فعالیتهای گروه بهداشتی و پزشکی و شاخص فعالیت کادر بیمارستانی،والاترین و با ارزشترین اهرم برنامه ریزی و تصمیم گیری های مدیریتی در ردههای اقتصادی، بهداشتی، آموزشی و پژوهشی میباشد، از اینرو درک اهمیت والای آن به مثابه توسعه تفکر و بینش اطلاعاتی است. نقش اطلاعات و اطلاع رسانی در نظام ملی بهداشت و درمان به قدری حیاتی و تعیینکننده است که گاه ارزش آن را میتوان به اندازه نجات انسان از مرگ دانست. داشتن اطلاعات واقعی از وقایع و حوادث منجر به جراحت و بیماری ها و اقدامات انجام شده اولیه در کمک به کادر درمانی بسیار مؤثر بوده و درجهت نجات جان مصدومین و مجروحین و... نقش فوقالعادهای دارد. - اباذر، - 1382
مدارک پزشکی - به مفهوم پرونده درمانی بیمار - اوراق استانداردی از نظر اندازه، کیفیت و کمیت که در زمان پذیرش بیمار در یک مرکز بهداشتی- درمانی به طور کامل خدمات ارائه شده به بیمار در آنها توسط عوامل گوناگون ثبت می-گردد و از آن به عنوان پل ارتباطی بین تخصصهای بهداشتی-درمانی برای تأمین مقاصد مدیریت خدمات بهداشتی-درمانی و استفاده بهینه از امکانات و منابع سیستم بهداشت و درمان کشور استفاده میگردد. - اباذر، - 1382از دیدگاه حرفه ای، مدارک پزشکی عبارت است از تخصصی که بر اساس یک زبان مشترک و استانداردهای مستندسازی، مسئولیت ثبت خدمات و اقدامات درمانی ارائه شده به بیماران را برعهده داشته و نسبت به جمع آوری، طبقه بندی، بایگانی، بازیابی و تبادل اطلاعات بین عوامل مختلف کادر درمان و مراکز بهداشتی- درمانی کشور فعالیت می-نماید. تنها ابزار موجود در زمینه انجام تحقیقات گذشته نگر بالینی، اطلاعات پرونده درمانی بیمار - مدارک پزشکی - است و محققین تحقیقات بالینی با استفاده از داده های موجود در مدارک پزشکی به اطلاعات مورد نیاز تحقیق خوددسترسی پیدامیکنند.
