بخشی از مقاله
چکیده
این مطالعه توصیفی -اکتشافی به منظور بررسی تاثیر برنامهي تحول و نوآوري در آموزش پزشکی ، بر نوآوري و تغییر و رویکرد به کارآفرینی و اشتغال زایی در برنامه درسی در دانشگاه علوم پزشکی بابل انجام شد .
نتایج حاصل از مصاحبه و مشاهده و بررسی مستندات نشان میدهد ، با اجرایی شدن این برنامه، باز نگري هدفمند برنامههاي درسی رشتهها و مقاطع با توجه به مزیت هاي منطقه اي و نیاز جامعه و در راستاي اسناد بالادستی ، پیشنهاد و ارایه بیش از چهار برنامه درسی جدید و نوآورانه ، به کارگیري و استفاده از دانش متخصصان بیرونی در غنی سازي برنامه درسی ، تدوین تفاهم نامه براي اجراي مشترك برخی برنامه هاي درسی با مراکز آموزشی دولتی و غیر دولتی و صنعتی منطقه و کشور، پیشنهاد گنجاندن واحد درسی کارآفرینی و گیاهان دارویی به برنامه درسی کلیه رشته مقاطع ، تشکیل کارگروه هاي تخصصی براي بازنگري و تدوین برنامه درسی رشته /مقاطع وتعیین نقاط قوت و ضعف برنامه هاي درسی موجودبه ویژه با رویکرد پزشکی خانواده و توسعه دانش سرطان و تدوین ، اجرایی سازي برنامه زمان بندي کارگاه هاي آموزشی توانمند سازي اعضاي هیات علمی در زمینه تدوین و بازنگري برنامه درسی، برنامه ریزي جهت اعطاي بورس و فرصت مطالعاتی به اعضاي هیات علمی و دانشجویان مقاطع تحصیلات تکمیلی و معرفی افراد واجد شرایط به دبیر خانه کلان منطقه ، در این دانشگاه صورت گرفته است.
مقدمه
تحول یک کلمه است. لکندرپشت این وجود لفظی، در پشت این کلمه، یک دنیا کار نهفته است. - - 1 - تحول در نظام آموزش علوم پزشکی با تأکید بر اولویتهاي کشور به عنوان گام چهارم طرح تحول نظام سلامت مطرح و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی خود را به تحقق اثربخش آن متعهد می داند.
حوزه معاونت آموزشی وزارت ، نقشه راه روشنی را براي تحول در آموزش علوم پزشکی ترسیم و بر مبناي آن، بسته هاي تحول و نوآوري در آموزش علوم پزشکی را تدوین و به اجرا خواهند رساند. توجه به نیازهاي مهم کشور در عرصه سلامت، تأکید بر اعتلاي دانشگاهها و ورود به عرصه دانشگاههاي هزاره سوم، تحقق آموزش پاسخگو و عدالت محور، بهره مندي از فناوریهاي نوین و توجه به نهادینه سازي اخلاق حرفه اي از ویژگی هاي برجسته اي است که این سند را کاربردي، اثرگذار و ارزشمند می گرداندبرنامه تحول نظام سلامت سند راهبردي است که در راستاي تحقق اهداف برنامه جامع آموزش عالی نظام سلامت ،بر مبناي اسناد بالادستی از جمله چشم انداز ایران1404 و نقشه جامع علمی کشور، نقشه جامع علمی سلامت تدوین گردید .و شامل 12بسته اجرایی می باشد .بازنگري و تدوین برنامه هاي آموزشی - کوریکولومها - در راستاي پاسخگوئی به نیازهاي جامعه، فناوري هاي تشخیصی و درمانی و مرزهاي دانش به تفکیک رشته و مقطع تحصیلی ، یکی از اهداف مهم و مورد تاکید این برنامه می باشد.
توسعه نظام آموزش عالی سلامت به منظور تامین نیازهاي ملی و همچنین حضور در عرصه هاي منطقه اي و جهانی، نیازمند نقشه راهی روشن در مسیر تحول و نوآوري است. این امور مهم بوده و به عنوان مهمترین ماموریت حوزه آموزش در دوره مدیریت جدید مدنظر قرار گرفت و براي تحقق آن بسته هاي تحول و نوآوري در آموزش علوم پزشکی تدوین شد. شاید کمتر سندي درمحدوده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بتوان یافت که به این اندازه از نظرات ذینفعان بهره مند شده باشد
تدوین برنامه هاي تحول آموزش علوم پزشکی مرحله جدیدي از طرح تحول نظام سلامت است که در راستاي اجرایی سازي این برنامه ها ضروري است معاونین آموزشی دانشگاه ها از طریق تعامل با اساتید، دانشجویان و نخبگان کشوري اهداف حوزه آموزش را دنبال نمایند . - - 4تحول در نظام سلامت بدون شک یکی از بزرگ ترین و اثرگذارترین اقداماتی است که در هر کشوري می تواند ضامن رشد و توسعه پایدار در آن جامعه گردد، تا آنجا که آثار این تحول در شئونات زندگی مردم نمایان شده و موجبات رضایتمندي جامعه را فراهم خواهد نمود. اما تحقق اهداف این تحول در گرو اعتلاي نظام آموزش عالی سلامت است که وظیفه تربیت و تأمین منابع انسانی کارآمد را براي اجراي این برنامه بر عهده دارد. لذا نقش حوزه آموزش وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در کنار حوزه هاي بهداشت و درمان، نقشی پررنگ و اثرگذار خواهد بود.
با توجه به شرایط کنونی کشور در زمینه بار بیماریها، تغییرات هرم جمعیتی، مسایل اجتماعی و فرهنگی و ...، ضرورت تحول در آموزش علوم پزشکی بیش از پیش محسوس بوده و در همین راستا بسته هاي تحول و نوآوري آموزش علوم پزشکی تدوین و نقشه راه روشنی را پیش روي نهادهاي مرتبط قرار داده است. بسته هاي تحولی شامل 11بسته و یک برنامه پایش تدوین گردیده است که این برنامه طراحی، پیاده سازي و رصد برنامه تحول در اموزش علوم پزشکی رادر برمی گیرد
ازنگاه بیشتر صاحب نظران آموزشی، جو سازمانی مهم ترین منبع نوآوري آموزشی ونوآوري هاي برنامه درسی می باشد .به عبارتی تعمیق و گسترش فرهنگ نوآوري آموزشی به عنوان یکی از نیازهاي ضروري موسسه نیازمند توجه اساسی به امر آموزش در این زمینه می باشد
برنامه درسی طرح و نقشهاي است که در آن فرصتهاي مناسب براي یادگیري دانشآموزان، براي رسیدن به اهداف کلی و جزئی فراهم شده است. برخی راهکارهاي به کار گیري برداشت مناسب ساخت مفهومی فرهنگ و برنامه درسی در نظام برنامه ریزي درسی عبارت است از تغییر رویکردي و دیدگاهی در برنامه ریزي درسی از رویکردي موضوع محور و دیسیپلینی به رویکردي تلفیقی و تغییر در رویکرد برنامه ریزي درسی از رویکردي خطی، بالا به پایین، کاملاً متمرکز، تحت استلاي متخصصین دانشگاهی و بدون توجه به نقش آفرینان واقعی آن، مبتنی بر کتاب محوري و بدون توجه به ورود ویژگی هاي فرهنگی و اجتماعی به رویکردي غیرخطی، نیمه متمرکز، با مشارکت ترکیب بهینه تصمیم گیران برنامه هاي درسی، حساس و باز نسبت به ورود فنآوریهاي نوین آموزشی و از همه مهمتر، حساس و پذیرا نسبت به تنوع فرهنگی، قومیت ها، زبان و دیگر مصادیق فرهنگی کشور.
از مهمترین ویژگی هاي فرهنگ می توان به پویایی، عدم امکان اعتلاي فرهنگ به صورت مستقیم و با طرح نقشه قبلی، عدم امکان تدارك تمامی شرایط شکوفایی فرهنگ، ابزاري نبودن و عدمتأمین منافع گروهی خاص، تکاملی بودن و قابل یادگیري بودن فرهنگ اشاره نمود.
برنامه ریزي درسی در صورتی نیازهاي جامعه را در ابعاد مختلف برآورده می سازد که بازتابی از اعتقادات ، باورها، ارزش ها، تفکرات ، احساسات کلاًو آنچه براي ادامه زندگی در زمینه هاي اعتقادي ، اخلاقی ، اجتماعی و ... مورد نیاز جامعه است ، باشد. از این رو برنامه ریزي درسی ، وقتی می تواند منجر به تحقق اهداف جامعه گردد که برنامه ریزان درسی شناخت کافی از فرهنگ و عوامل تشکیل دهنده آن داشته باشند و تغییر و توسعه اي را که در هر یک از عوامل فرهنگی ایجاد می شود در فعالیت هاي برنامه ریزي درسی ، یعنی تعیین فهرست مطالب ، تهیه مواد آموزشی و اجراي برنامه مورد توجه دقیق قرار دهند
تحقیقات متعدد در زمینه پذیرش نوآوري نشان می دهد که عوامل مرتبط با سازمان و فرهنگ و خدمات آن می تواند تسهیل کننده ي پذیرش نوآوري درآموزش عالی باشد و عوامل تسهیل کننده نوآوري در برنامه درسی آموزش عالی بدین شرح شناسایی شد: حمایت مدیریت ارشد، رهبري در آموزش عالی، ساختار مؤسسه آموزش عالی، کارکنان توسعه یافته در نظام آموزش عالی.
براساس نتایج پژوھش محبوبه خسروي و کورش فتحی واجارگاه و همکاران تحت عنوان واکاوي پذیرش نوآوريھاي برنامه درسی در نظام آموزش عالی، در این مطالعه ، پیشنهاد شده بود نظام آموزش عالی ایران دستورالعمل چگونگی اجراي نوآوريھاي آموز شی خود را تدوین و به ا طلاع دانشگاه ھا و موسسات آ موزش عالی بر ساند. سپس به منظور پیاده سازي نوآوري ھاي آموزشی، نیازھاي آموزشی ھر نوآوري را تعیین و دورهھاي آموزشی خود را براي پیادهسازي نوآوري تعریف شده اجراکند. به منظور پذیرش بهتر نوآوريھاي برنامه درسی در میان ذینفعان خود، نوآوريھاي مورد نظر را با توجه به معیارھایی بدین شرح به جامعه دانشگاھی معرفی کند:
نوآوري مد نظر باید به سیاستھا و ا ستراتژي ھاي تدوین شده از طرف وزارت ع لوم، تحقیقات و فناوري، شوراي عالی انقلاب فرھنگی و سایر حوزهھاي بالادستی، تصمیمات کلان اقتصادي، تصمیمات و راھبردھاي سیاسی اتخاذ شده، برنامهھا و رو ندھاي اجتماعی، فرھنگی محیط پیرا مون، و پیشرفتھا و روندھاي تکنولوژیک در محیط پیرامون توجه و با آنها ھمخوانی داشته باشد.
معیار دوم: نوآوريھاي مدنظر باید داراي ویژگیھاي لازم باشد:
الف - نتایج آشکار، عینی و ملموس داشته باشد.
ب - قابلیت آزمون و اصلاح خطاھاي احتمالی داشته باشد.
ج - سیستم نظارت بر پیشرفت کار در حین اجرا را داشته باشد.
د - براي اجرا آسان، مفید و متناسب با نیازھاي دانشگاهھا و موسسات آموزشی باشد.
ر - با ارزشھاي جامعه، ارزشھاي دانشگاه و محیط آن سازگاري داشته باشد.
ز - قابل پیاده سازي در رشتهھاي مختلف دانشگاھی - علوم انسانی، علوم پا یه و فنی و مهندسی - باشد.
س - نوآوري مد نظر در برنامه درسی جامع باشد و به ھمه ابعاد برنامه درسی توجه کند -
تغییر در ا ھداف ر شته ھا و دروس ، تغییر در محتواي رشتهھا و دروس رشتهھا، تغییر در برنامه زمانی و مدت زمان درسھا، تغییر در مکان آموزشی و محل تدریس درسھا، تغییر و بازنگري در مواد آموزشی، تغییر و بازنگري در راھبردھاي یاددھی و یادگیري و شیوه تدریس، تغییر و بازنگري در شاخص ھاي ارز یابی درس ھا و ر شته ھا، تغییر و بازنگري در فعالیت ھا و تکالیف در سی دانشجویان ، تغییر و بازنگري در چ گونگی گروهبندي دانشجویان براي یادگیري بیشتر و مکانیزمھاي حمایتی و پاداش در اجراي نوآوري دیده شود. - - 10برنامه تحول و نوآوري در آموزش علوم پزشکی در برگیرنده کلیه پیشنهادهاي فوق بوده و موتور محرکه اي براي دانشگاه هاي علوم پزشکی جهت پذیرش و اجراي تحول در آموزش عالی سلامت می باشد.
روش کار
این مطالعه توصیفی - اکتشافی ، براساس تجزیه و تحلیل داده هاي حاصل از مصاحبه و مشاهده و بررسی مستندات موجود در دبیرخانهي تحول و نوآوري در آموزش دانشگاه علوم پزشکی بابل اعم از مکاتبات و مصوبات جلسات و گزارش عملکرد مسئولین بسته هاي تحول و نوآوري و نتایج مصاحبه با مدیران آموزشی و مسئولین بستههاي تحول و نوآوري در آموزش دانشگاه علوم پزشکی بابل در خردادو تیر 95 انجام شد. ابزار جمع آوري داده ها شامل جدول و مصاحبه بوده است .
به این ترتیب که طی انجام مصاحبه با مدیراجرایی برنامه تحول و نوآوري و مسئولین اجرایی بسته هاي تحول و ماموریت هاي ویژه کلان منطقه یک در دانشگاه ، سوالاتی تحت عنوان »تاثیر برنامه تحول و نوآوري برتغییر و نوآوري و رویکرد به کارآفرینی در برنامه درسی را چگونه ارزیابی می نمایید؟ و اقدامات انجام شده در برنامه بسته خود را در این زمینه ذکر کنید« پرسیده شد و پاسخ هاي حاضرین بلافاصله بر روي کاغذ ثبت گردید. نتایج حاصل از مصاحبه ، پس از انتقال صحبت ها به جدول ، مورد جمع بندي نهایی قرار گرفت
