بخشی از مقاله
چکیده
معماری پایدار، تلفیق مهندسی و هنر برای خلق و طراحی مکان با تاکید بر سازگاری اقلیم و محیط زیست، بهره وری و پایداری انرژی، استفاده درست از منابع و دیگر ابعاد مربوطه می باشد. در این مقاله ضمن تعریف و تبیین پایداری و معماری پایدار به برخی راهبردها و راهکارهای مدیریت مصرف انرژی از طریق معماری پایدار؛ همچون بهره مندی از دانش بومی معماری، استفاده از فناوری های نوین، استفاده از مصالح بومی و همچنین برای نهادینه شدن این شیوه معماری به راهبردهایی چون آموزش و ترویج معماری پایدار،راه اندازی مرکز تحقیقات معماری پایدار اشاره شده است.
واژگان کلیدی: معماری پایدار٬ مصرف انرژی٬ توسعه پایدار، مدیریت انرژی، معماری
ٌ. مقدمه
سیمای شهرهای اقصی نقاط جهان که تا چندی پیش هرکدام درون خود دنیایی متفاوت داشت، هر روز با سرعتی افزون تر در پی محو شدن آن چیزی است که به آن هویت مستقل میداد و این امر همسانی و یکنواختی را به بار آورده است . معماری و شهر برای انسان قبل مدرن، محصول خلاقانه ای بود که نتیجه محدودیتهای اقلیمی و سازه ایی از طرفی و باورهای جمعی افراد از طرف دیگربود. آنچه که فضای مصنوع او را تشکیل می داد، برخاسته از بستر و همپا و همراستا با ویژگیهای آن منطقه بود. این پیوند سبب گشته بود که محصول اندیشه معماردر حدود ویژگیها و بایدهایی که مصالح محلی و شرایط محیطی به اثر اجبار می نمود، امکان حرکت داشته باشد. از جهت دیگر به علت باورهای متافیزیکی به طبیعت و پدیدههای آن و لزوم حفظ این عرصه به عنوان موهبت، مدیریت پسماندها نیز به گونه ایی انجام میگردید که چرخه حیات مختل نگردد.
لازم به ذکر است که سرعت تحول و تغییرات نیز به گونه ایی بود که فرصت آزمایش و خطا و سپس تصحیح به جهت حفظ هرچه بیشتر ساختارهای زیستی را ممکن می نمود. اما حریم باور متافیزیکی شکست و بشر تنها یک چیز و آن ذهن انسانی را محور قرار داد و دلیل بودن را در اندیشیدن و حتی بصورت افراطی در شک دائم یافت و چنان بر خود باور یافت و خود را از قید و بند رهایید که هر آنچه را انجام می داد، درست میپنداشت. جالب اینجاست که سرعت این تغییرات نیز امکان سنجش بازخوردها را از بین برده بود. بشر به مدد بهرهگیری از تکنولوژی جهت جبران ضعف هایش و قرار دادن آن به عنوان بهترین دستاویز برای پاسخ به نیازهایش، دست زدن افراطی به طبیعت را به عنوان منبع تامین نیازها مجاز دانست. این امر تاثیر پذیری معماری از خصوصیات محیطی ومحلی را کاسته بود، به گونه ای که برخی با طرح معماری بین المللی و منشور آتن، ادعای حل همه مشکلات معماری و شهر را داشتند، اما طبیعت و شهر در حال از بین رفتن بود . جنگ اعراب و اسرائیل و جلوگیری از صادرات نفت به غرب، اولین صدای زنگ خطر را به گوش رساند . منابع در حال پایان است چه میکنید؟
در واقع آنچه که امروز به عنوان توسعه پایدار یاد میشود، بازنگری اصلاح طلبانه ای است به مدرنیسم و سنت جهت یافتن راهی بینابینی. توسعه پایدار، توسعه ایی است که نیازهای اکنون را به گونه ایی برآورده نماید که توان نسلهای بعدی را جهت تامین نیاز، کاهش ندهد .با توجه به این نکات مطروحه، سعی داریم به تبیین مفهوم توسعه و طراحی پایدار بپردازیم و با طرح راهکارهایی، زمینه تحقق این باور را ایجاد نماییم. معماران نیز همسو با سایر دست اندرکاران در پی یافتن راهکارهای جدیدی برای تامین زندگی مطلوب انسان هستند. بدیهی است که زندگی، کار، تفریح، استراحت و... همه و همه فعالیت هایی میباشند که در فضاهای طراحی شده توسط معماران صورت پذیرفته و از آنجا که نقاط ضعف و قوت یک ساختمان بر زیست بوم جهان تأثیر مستقیم خواهد داشت، وظیفه ای بس حساس در این خصوص بر عهده معماران میباشد.
ٍ. مفهوم توسعه پایدار
مفهوم - توسعه پایدار - به معنی ارائه راه حل هایی در مقابل الگو های سنتی کالبدی، اجتماعی و اقتصادی توسعه می باشد که بتواد از بروز مسایلی همچون نابودی منابع طبیعی، تخریب اکوسیستم ها، آلودگی، افزایش بی رویه جمعیت، رواج بی عدالتی و پایین آمدن کیفیت زندگی انسان ها جلو گیری کند.فعل "6XVWDLQ" از سال ًٌٍُ میلادی در زبان انگلیسی به کار گرفته شده و از ریشه لاتین ʽVXE" و "WHQHUH" به معنی - نگه داشتن - و یا - نگهداری کردن - گرفته شده است. مفهوم پایداری در دهه ًٌُْ را می توان نتیجه رشد منطقی آگاهی تازه ای نسبت به مسائل جهانی محیط زیست و توسعه دانست که به نوبه خود تحت تاثیر عواملی چون نهضت های زیست محیطی دهه ًّ و انتشار کتاب هایی نظیر محدودیت های رشد و اولین کنفرانس سازمان ملل در مورد محیط زیست و توسعه که در سال ٌٍُْ در استکهلم برگزار شد، قرار گرفته بود و مورد بررسی قرار گرفت. - سفلایی،فرزانه،ٌٍََ -
و به تعریف کمسیون براندتلند: اگر توسعه را رشد متوازن و همه جانبه تمامی ابعاد و عناصر یک سیستم بدانیم، توسعه پایدار ضمن داشتن خصایص یاد شده به دنبال حفظ منابع، عدالت بین نسلی، ماندگاری و پویایی منابع و نهاده ها نیز می باشد. سابقه توسعه پایدار به دهه ًْ سده بیستم برمی گردد و بر اساس بیانیه کمیسیون براندتلند "آن نوع توسعه ای که بتواند نیازهای کنونی را بدون از دست دادن توانایی های نسل های آینده در تامین نیازهایشان تامین کند" تعریف شده است. از آنچه که گفته شد می توان گفت، که توسعه ای پایدار است که ضمن دستیابی به رشد متوازن و همه جانبه، آنگونه از نهاده ها استفاده نماید که اصل منابع نابود نگردد، ساختار اجتماعی و اقتصادی جامعه مختل نگردد و در کل کمترین آسیب را به محیط زیست برساند.
َ. اصول توسعه پایدار
برای توسعه پایدار، اصولی ارائه شده است که بر اساس موضوع مقاله میتوان به برخی از این اصول به شرح زیر اشاره نمود. ٌ - استفاده از شقوق مختلف انرژی؛ ٍ - تامین کامل و برابر زندگی برای همه؛ حذف مصرف بی رویه کالا و منابع؛ ُ - توجه به محدودیت های منابع طبیعی؛ اجتناب از الگوهای ناپایدار در تولید و مصرف؛ ّ - مشارکت مردمی و بهره مندی از دانش بومی مردم؛ ْ - آرامش و ایمنی؛
- تشویق استفاده از انرژی پاک.
با مشاهده برخی اصول برگزیده مرتبط با توسعه پایدار متوجه میشویم که از مهمترین ابعاد این توسعه، مبحث و مقوله بهره مندی و مدیریت منابع می باشد . اگر انرژی را محصول و دستاورد منابع بدانیم می توان گفت که انرژی و مدیریت منابع و مصرف آن یکی از جنبه های مورد توجه و عنایت توسعه پایدار خواهد بود. در ادامه با توجه به هدف مقاله به مفهوم مدیریت انرژی پرداخته می شود.
ُ. انرژی و مدیریت انرژی
اگر انرژی را توان انجامش کار بدانیم و مدیریت را مجموعه تدابیر و راهبردها جهت بهره برداری کارا و بهینه منابع در راستای هدف یا اهداف بدانیم، میتوان مدیریت انرژی را "هرگونه تدبیر و راهکار در راستای بهره برداری کارا، مناسب، مقتضی و اثر بخش اشکال و صور انرژی" تعریف نمود. مدیریت انرژی هماهنگ کننده مجموعه فعالیت هایی می باشد که در زمینه صرفه جویی انرژی تحت یک استراتژی انجام می پذیرد، و حوزه وظایف مدیریت انرژی عبارت است از: رهبری دستگاه های حرارتی صنایع ، ارتقای کمی و کیفی استفاده بهینه از انرژی در ساختمان ها، توجه به مسأله صرفه جویی انرژی در کار های تعمیراتی، کنترل مصرف انرژی، آموزش کارکنان شاغل در سازمان و استفاده کنندگان دستگاه های انرژی بر و ... . - به نقل از قیاسون و قیاسوند،ٌَََ -
ِ. لزوم توجه به مدیریت انرژی
با توجه به تعاریف مدیریت انرژی ، سوالی که مطرح می شود حول این محور است که ضرورت و لزوم توجه و عنایت به مدیریت انرژی چه می باشد. در این زمینه می توان به موارد زیر اشاره نمود: ٌ - افزایش تقاضای انرژی در آینده ؛ ٍ - تاثیر مدیریت انرژی بر تجارت و اقتصاد؛ َ - محدودیت منابع تولید انرژی در جهان؛ ُ - افزایش روز افزون جمعیت؛ ِ - تاثیر عدم مدیریت انرژی بر محیط زیست و منابع طبیعی تجدید پذیر و تجدید ناپذیر.
