بخشی از مقاله
چکیده
در فراسوی ساختار های ناب طبیعت، جریان زندگی نهفته است. مهارت در جذب این ساختارها و نحوه به کار گیری این خصوصیات سبب گرد هم آمدن نشانهها و نمادهایی در عرصه معماری شده است. امروزه رهاورد این نشانههای جدید در واژهای به نام » بیونیک« تجلی یافته است. تاریخ آینهی گذشته و درس حال است. بشر از زمان خلقت خویش سعی در نمایان کردن آنچه که در ذهن خویش وجود داشته است، می باشد تا بتواند تاریخ عصر خویش را به آیندگان، با استفاده از تصاویر و دست نوشته های خاص خود منتقل نماید.
»گل لوتوس« از جمله نماد ها و نشانههایی است که در فرهنگ و تاریخ ملت های گوناگون جایگاه ویژهای داشته و دارد. شایان ذکر است این گل نماد صلح و شادی در دنیای باستان بوده که در میان مرداب سر بر می-آورد. »گل لوتوس« از مصر به ایران و آنگاه به هند رفته و به مرور حالت بومی به خود گرفته است. گاهی در این سرزمینها جانشین درخت مقدس بوده است. در این مقاله سعی شده است که با ارائه شواهدی از تاریخ و فرهنگ مللهای مختلف، جایگاه »گل لوتوس« را در میان ادیان مختلف مورد نقد و بررسی قرار دهیم.
مقدمه:
نگرش نمادین به هستی و پدیده های آن از گذشته های دور در فرهنگ های کهن مطرح بوده است. نمادهای جلوهگر شده در آثار فرهنگی هنری یک جامعه عموما از باورها و اعتقاداتی که در میان فرهنگ وپیشینهُ فرهنگی یک ملت ریشه دوانده است سرچشمه میگیرد. اصولا در بسیاری از جوامع این تاثیر پذیری بسیار چشمگیر و ملموس می باشد، که سبب شده است جامعه به برخی اصول ها و سنت های قدیمی خود وفادار بماند. شایان ذکر است استفاده از این نمادها و نشانهها و جلوهگری آنها در ملل مختلف سبب اهمیت یافتن اشیای مورد استفاده بشر در زندگی خود شده است. با مراجعه به گذشته و بررسی تاریخ و فرهنگ ملتهای مختلف در میابیم که در بسیاری از هنرهای سنتی و قدیمی، نوعی ارتباط با طبیعت و جهان هستی و امر قدسی مشاهده می شود.
به گونه ای که طراح هنگام طراحی خود و خلق اثر معماری سعی در ایجاد یک نوع ارتباطی عمیق با طبیعت و عناصر موجود در طبیعت دارد. این برقراری ارتباط با طبیعت سبب شده است که طراح هر اثر هنری خود را به صورت سمبلیک و نمادی از طبیعت اقتباس کند، که این امر سبب پدید آمدن جامعهای نماد پرور شده است. همچنین لازم به ذکر است در چنین جامعهای باورهای مردمان عموما بر روی دیوارهای آثار معماری، سر ستون ها، اشیاء، ظروف و ... نمایان بوده است.
به لحاظ هنری، »نمادگرایی« هنری است برای بیان واقعیت؛ یا حالات نامشهود و ناشناختهای است که به مدد آن می توان به دنیای نامرئی قدم گذاشت و به رمز و راز هستی پی برد - ترابی، اسدی، . - 1395 در واقع نمادها چهارچوبی از نشانهها و مظاهر عینی هستند که منعکس کننده احساس، شیوههای رفتاری و فرهنگی آدمی هستند. به عبارت دیگر بشر برای نشان دادن خواسته های درونی خویش از نمادها استفاده می کند. »گل لوتوس« ازجمله گیاهان پر اهمیت بوده که درارای نمادها و نشانه های گوناگون در ادیان مختلف میباشد. این گل از تقدس بالایی در میان اساطیر مختلف برخوردار میباشد؛ جنبه تقدس »گل لوتوس« به محیط آبی آن بر میگردد. زیرا آب نماد باستانی اقیانوس کهنی بوده که کیهان از آن آفریده شده است.
از دیدگاه انسان صاحبدل، خلق شگفت انگیز گلی چون نیلوفر آبی از درون آبها، بسط و شکفتنش با طلوع خورشید و قبض و گرفتنش با غروب آن، صریح ترین نشانه برای تصویر و تصور اصل ظهور و تجلی است. سر بر آوردنش از آب، نماد شکفتن از آب های آشفته آغازین - کائوس - و زیبایی و نظمش، بیانگر نظم و زیبایی تجلی صور در عالم - کاسموس - و نیز باز و بسته شدنش با نور، نمودی از جلوهگاه نور است از خدای آسمان، که در تمامی تمدنهای نخستین، خدای اول، واحد و ازلی است - عادلزاده، نظری، . - 1389 در میان فرهنگ های مختلف این گل به دلیل داشتن ریشه در لجن و همچنین به دلیل رویش به سمت بالا و آسمان، که از آب های تیره خارج شده و گل هایش زیر نور خورشید و روشنایی آسمان رشد و نمود پیدا کرده است، به معنای شکفتن معنوی می باشد.
این گل کمال زیبایی نیز به شمار می رود. »گل لوتوس«، ریشهاش مظهر ماندگاری و ساقهاش نماد بند ناف است که انسان را به اصل و ذات خویش پیوند می دهد و گلبرگ هایش پرتوهای نور خورشید را یاد آور میشود. دارا بودن گلبرگ هایی به شکل دایره سبب شده است که این گل نماد کمال و رسایی باشد؛ زیرا دایره خود به جهت این که کامل ترین شکل هندسی است نماد کمال به شمار می آید. حال آنکه با گذشت زمان »گل لوتوس« به عنوان نماد و سمبل مطرح گردیده؛ که در طراحی سمبلیک اسطورهها و فرهنگهای گوناگون نقش ویژه ای دارد.
روش تحقیق:
بدیهی است هر پژوهش علمی نیاز به یک روش تحقیق متناسب با موضوع خود دارد. انتخاب روش تحقیق مناسب و تداوم آن در تمامی فرآیند و مسیر پژوهش از اصول راهبردی یک تحقیق علمی است. روش مواجهه با مسئله و پژوهش در ارتباط تنگاتنگ و دو سویه با ساختار و ماهیت تحقیق است. از همین رو برای ایجاد شالودهای انسجام بخش به این تحقیق، روش توصیفی انتخاب و در طول پروسه پژوهش مورد استفاده قرار گرفته استهمچنین. مطالعهُ اسنادی و کتابخانهای اساس بیان، تحلیل، توصیف و تفسیر مطالب موجود در این مقاله را تشکیل میدهند.
معماری بیونیک:
پس از جنگ جهانی دوم و با آغاز دهه شصت قرن بیستم تبادل علمی بین گرایش های علوم طبیعی و فنی رونق یافت. در جریان همایشی در اوهایو، که نیروی هوایی آمریکا در سال 1960 برگزار کرد برای اولین بار واژه ای به نام »بیونیک« توسط جک ایی استیل - J.E.Steel - عضو نیروی هوایی آمریکا به کار برده شد. واژه »بیونیک« از ترکیب دو لغت بیولوژی و تکنیک به وجود آمده است که در آن بیولوژی ماخذی از زبان یونانی به معنای »زیست« و»حیات« است و حرف تکنیک پسوند شبیه ساز می باشد که به معنای »مثل« و »مانند« است؛ که در زبان فارسی »زیست فنی« ترجمه میشود. دلیل اهمیت یافتن این دانش، وجود نظامی عاری از خطا در ساختار و سیستم های موجود در طبیعت است.
سالهاست که بشر از زمان خلقت خویش سعی در ایجاد ارتباط با طبیعت به گونه ای همساز بوده است؛ برای ایجاد این ارتباط تلاش بی وقفهای در تقلید از طبیعت کرده است؛ برای مثال با دیدن پرندگان و سرعت زیاد آن ها در هنگام پرواز حس غریزی پرواز در وی شکل گرفت یا با دیدن آشیانه جانوران که سبب محفوظ ماندن آنها در برابر عوامل جوی و بلاهای طبیعی شده است، سعی در ایجاد پناهگاهی امن در دل غارها برای خود شد. امروزه با گذشت زمان بسیار ما شاهد الگو برداری از طبیعت در حوزه معماری نیز هستیم که برای اولین بار طراحی داوینچی از ساختار بال خفاش که در سال 1505 انجام شد ولی نتوانست آن را به مرحله عمل برساند.
استدلال او این بود که خفاش دارای بال کاملا پوشیدهای است که هوا را از خود عبور نمی دهد و دارای پوستی پرده مانند است که آن را تقویت می کند، گویای طرح هایی است که وی برای بال مصنوعی داشت که تا سال1890 کهclement ader موفق به اجرایی کردن آن شد بارها توسط انسان مختلف آزموده شد و بی نتیجه ماند. انسان از ابتدا سعی داشته است برای ساخت و طراحی مکان ها و وسایل مورد نیاز خود از طبیعت و محیط زیست اطراف خود الهام گیرد. همان گونه که، ساختمان بدن خفاش برای لیونار دو داوینچی ایدهای بود که بتواند ماشین پرنده را طراحی کند، نیروی عضلانی و در عین حال سرعت زیاد دولفین ها جرقه ای برای ساختمان زیر دریایی بود.
در واقع علم بیونیک یک نوع نگرش خاصی به معماری است در جهت ارتباط بین معماری و سازه، که در نهایت منجر به هماهنگی میان معماری و طبیعت شده است. ارتباطی که با آغاز قرن بیست و یکم و رشد روز افزون رایانه ها؛ جایگاه خاصی یافته و دنیای اندیشه های مهندسی و معماری را نیز تحت تاثیر قرار داده و دانشمندان را به سمت وحدت مجدد علوم در امر کاربرد می تواند سوق دهد. اگر چه خود بیونیک هنوز به عنوان یک علم نو پاست، اما فعالیت بیونیکدانان را که همواره در جستجوی یک الگوی زنده برای توجیه هر پدیده هستند، می توان این علم را در حوزه علوم کاربردی مطرح کرد. همچنین معماری بیونیک شکل چهار ضلعی و منتظم ساختمانهای سنتی را برای پدید آوردن ساختمان های بیولوژیکی و جهان طبیعی نفی می کند. نتیجهی این دیدگاه مجموعه ای از ساختمانهای منحصر به فرد با قالبهای بیولوژیکی و ریاضی و ... می باشد.
نماد:
»نماد« که مظهر و سمبل نیز نامیده می شود؛ نشانههای است که نشانگر یک اندیشه، شیء، مفهوم، چگونگی و جزء اینها را شامل می شود. واژه »نماد« در لغت نامه دهخدا: » به معنی فاعل است، که ظاهر کننده باشد. - برهان قاطع - - آنندراج - . نماینده و ظاهر کننده«؛ و در فرهنگ فارسی معین نیز به معانی مختلفی آمده است: .1» نماینده، سمبل؛ .2 مظهر، نشانه؛ .3 علامت.« در واقع نماد می تواند یک شیء مادی باشد که شکلش به طور طبیعی یا بر پایه قرارداد با چیزی که به آن اشاره می کند پیوند داشته باشد. در یک تعریف کلی نماد عبارت است از چیزی مرتبط با چیز دیگر که به آن معنا می بخشد یا در حالت کلی نماینده آن می باشد.
