بخشی از مقاله
چکیده
نگاه ویژه ایرانیان به طبیعت متاثر از فضای اندیشه ایرانی اسلامی همواره موجب تعاملی کمال گرایانه میان شهر و معماری و طبیعت بوده است و طبیعت به عنوان مظهر بی بدیل آفرینش الهی در خلق مظاهر فرهنگی ایرانی و از آن جمله آثار معماری و شهرسازی توانسته در خلق مفاهیمی احساسی و معنایی در ذهن افراد ساکن در آن جامعه نقش ببندد. این پژوهش درصدد آن است تا در قالب مطالعه توصیفی تحلیلی با ارایه و بررسی ادبیات موضوع، بارزه های سبک بیونیک که متاثر از ساختار طبیعت در مبانی و تفکرات جامعه ایرانی را در معماری و شهر نشان دهد و صورت معنایی و احساسی دوران سنتی و مدرن را از زاویه تبارشناسانه بررسی کند.
مقدمه
امروزه و در ادامه روش های آموزش تدوین شده در قرن بیستم مهندسین سازه به نحوی آموزش می بینند که معیار اصلی آنها کاربری توام با ایمنی، اقتصادی و پایایی دارد و پرداختن به مباحث زیبایی شناسی را وظیفه ی اصلی معمار می دانند.از سویی معماران نیز در دانشکده های معماری دارای آموزش های لازم برای بهره گیری و درک مناسب از تکنولوژی و دیدگاه های مدرن سازه ای به صورت کاملاً عمیق نیستند. با نگرش و بازگشت به طبیعت از نظر استفاده فنی از فرم، حجم، تبادلات انرژی و ساختارهای ایستایی؛ در عمل اگر چهار شاخه طراحی به صورت مشترک در طراحی بنا از آغاز دخالت نمایند، بهترین پاسخ طرح نتیجه می گردد.طبیعت همواره منبع بی پایان الهامات خلاقانه بشر بوده و خواهد بود . انسان با مطالعه و تحلیل فرآیندهای رفتاری،
شکلی و ساختاری طبیعت همواره بسیاری از مسائل حیاتی خود را حل نموده است و همچنان به این کار ادامه می دهد. مشکلات اقتصادی ، تمایل به بیشترین بهره وری از محصولات با کمترین میزان اتلاف انرژی و ماده ، ضرورت سازماندهی و هماهنگی مصالح و محیط زندگی با کره زمین، توسعه چشمگیر فناوری های پیشرفته و گسترش تواناییهای فنی؛ بشر را مجبور ساخته که به فرآیندها و پدیده هایی که در طبیعت رخ می دهند توجه دقیق تری نماید.
ذیمقراطیس 370-460 - قبل از میلاد - نوشته است که عنکبوت به ما بافتن را و پرستو خانه ساختن را آموخت و امروزه در ادامه این جمله معروف می توان اضافه نمود که جذب آب تار عنکبوت به ما در هزاره سوم می آموزد که می توان با الیاف مشابه حتی آب شرب واحد مسکونی را از هوا جذب کرد. - غفوری پور، 1389، - 54 سبکهای جدید طراحی محیط مصنوع مانند ارگانیک، بیونیک، بیونک، بیودیزاین، اکوتک، و... هر کدام به واسطه نوعی جدید از فرایند های یا تکنولوی یا بیولوژیکی و یا .... سعی در تدوین نوعی گرایشهای طراحی محیطی برآمده اند به نحوی که کالاتراوا بر این باور است که جستجو در طبیعت و یادگیری اصول آن در ساخت معماری و شهر گامی مهم میباشد
ولی در عین حال پارادایم های متفاتی دارند. این نوشتار به بررسی موضوع بیونیک با رویکردی تحلیلی توصیفی در پی بارزه های این سبک برای جستجوی ریشه های معنوی، زیبایی شناسی و احساسی در شهر و کالبد ایرانی اسلامی می پردازد.
روش تحقیق
روش تحقیق در مقاله حاضر دو رویه را مد نظر قرار میدهد.
الف: نگرش های دینی، فلسفی، عرفانی به انسان و طبیعت
ب: کنکاشی از اصول طراحی موجودات زنده در فضا شهری
رویکرد نظری بیونیک
واژه بیونیک و نزدیکی آن به بیولوژی در ذهن ما این فکر را ایجاد می کند که این علم در ارتباط با موجودات زنده است. بیونیک علم سیستم هایی است که شالوده آنها سیستم های زنده است یا خصوصیات سیستم های زنده را دارند یا به سیستم های زنده می مانند. در حقیقت بیونیک به کنکاش در طبیعت و موجودات زنده می پردازد . تا با کشف روابط موجود بتواند آنها را در فناوری مورد استفاده قرار دهد .یا به عبارت دیگر می توان آن را هنر استفاده از دانش سیستم های زنده در حل مسائل فنی دانست.
بیونیک از یک کلمه یونانی که به معنای یک عنصر از زندگی می باشد، سرچشمه گرفته است. این مورد - بیونیک - بر اساس عنوان روند در علم و تخصص در احتمال استفاده از سیستم های بیولوژیکی خاص و فرایندهای موجود، عمل می کند. معماری بیونیک شبیه به بیونیک فنی می باشد اما در بیونیک معماری بسیار مشخص است که شاخه مستقل ایجاد می شود و نه تنها مشکلات فنی بلکه مشکلات معماری هم به طور عمده ، حل می شوند. در اینجا باید تاکید کرد که اصول علمی معماری مصنوعی شروع به ایجاد شدن در اتحاد جماهیر شوروی نموده است، و می توان به ویژه از آثار معماران مانند V.V. Seefeld و Yu.S. Lebedev ، نام برد
استفاده از قوانین و اشکال طبیعت وحشی به عنوان حق در هر دو روش و معماری وجود دارند. همه چیز در جهان به هم وابسته می باشد .هیچ چیز، وجود ندارد و حقایق نمی خواهند به طور مستقیم یا بین هر یک از دیگر، متصل شوند. هیچ مانع ناشناخته ای بین وحش و طبیعت معدنی، وجود ندارد،قوانین ترکیب تمام جهان در کل، واحدبوده و ظهور به احتمال هدف آن در استفاده ازسیستم های مصنوعی از قوانین و اصول ساخت و ساز طبیعت وحشی و اشکال آن، می باشد.
اساس این مورد ارتباط بیولوژیکی انسان و طبیعت وحشی، است. سخت ترین مرحله تسلط بر اشکال طبیعی در معماری یک دوره در وسط قرن نوزدهم -تا آغاز قرن بیستم، بوده است.توسعه سریع مشخص شده ی زیست شناسی و موفقیت بی سابقه ای نسبت به دوره قبل تکنیک ساختمان وجود دارد. با جستجو در این مرحله باید توجه ویژه ای به ظاهر، مانند یک روند مهم در معماری به عنوان "معماری ارگانیک" نشان دهیم. منطقه یا مساحتی از"معماری ارگانیک "یک مساحت کارکردگرایی می باشد. لازم به ذکر است که معماری ارگانیک معماری بیونیک نمیباشد زیرا ارگانیک با توجه به فرایندهای موجود در طبیعت اشاره دارد در صورتی که بیونیک به مطالعه سیستمهای موجودات زنده اشاره دارد
شکل :1ردیف اول 1. :طراحی برای یک ماشین پرواز - 1448م - ، 2.قیاس ساختار ساقه و ساختمان های بلند مدرن 3. .ساختمان برج ایفل ردیف دوم: ایجاد یک آنالوگ مصنوعی وب بر اساس ساختار DNA عنکبوت . 2 آپتلونوی طبیعی در ساختار اسفنج دریایی 3. .ایجاد ساختارهای یک ساختمان لایه لایه بر اساس ساختار عمیق پوسته صدف "صدف آبالون.
بیونیک در لغت به معنای - زیستار شناختی - یا به کار گیری اندام های ساختگی طبیعت است. در ابتدا بیونیک به بررسی ماشین هایی که براساس سیستم های زنده طراحی و ساخته شده بودند می پرداخت ؛ به عبارتی می توان گفت بیونیک هنر به کارگیری دانش سیستم های زنده در حل مسائل فنی است. یکی از بهترین طرحهای شناخته شده از علم بیونیک اثر لئوناردو داوینچی نقاش معروف بود که ماشین پرنده را براساس ساختمان بدن خفاش طراحی کرد ، استدلالش این بود که خفاش دارای بال کاملا پوشیده ای است که هوا را از خود عبور نمی دهد و بال خفاش را پوستی پرده مانند پوشانده است که آن را تقویت می کند.
در حقیقت بیونیک به کنکاش در طبیعت و موجودات زنده می پردازد . تا با کشف روابط موجود بتواند آنها را در فناوری مورد استفاده قرار دهد .یا به عبارت دیگر می توان آن را هنر استفاده از دانش سیستم های زنده در حل مسائل فنی دانست.
بیونیک در واقع شامل سه بخش است:
الف- علم سیستم هایی که کار آنها از سیستم های زنده گرفته شده است - در ساختار و سیستم اصلی - ب- علم سیستم هایی که خصوصیاتی شبیه خصوصیات سیستم های زنده رادارند. - مکانیزم ها و عناصر عملکردی - ج- علم سیستم هایی که از نظر ظاهر به سیستم های زنده شبیهند - دریافت های حسی از نقطه نظر فرم - روند طراحی بر اساس بیونیک را می توان به صورت زیر بیان کرد: الف: انتخاب موجود زنده - پدیده مور د نظر در طبیعت - مانند جانوران،گیاهان، آغازیان، تک سلولی ها
-2 شناسایی خصوصیات زیستی - -محیط زندگی: شرایط محیط، دما، رطوبت، فشار و صوت -عکس العمل ها: منابع حیاتی، سیستم های تنفسی، مواد غذایی -خصوصیات فیزیکی: شرایط همزیستی، سازگاری و ناسازگاری مستقیم و غیر مستقیم -روابط سیستماتیک: آمار تجمعی و پراکندگی زیستی،شرایط خاص جغرافیایی -3 شناسایی خصوصیات معماری - -ساختار های داخلی -روابط سیستماتیک -پیکره اصلی موجود: عناصر میکرو و تناسبات هندسی، عناصر ماکرو، مواد
نسبت ها
آثار سبک بیونیک در معماری و شهرسازی در غرب از سردمداران کاربرد سبک بیونیک در غرب به معماران مشهوری مانند کالاتراوا و گرگ لین میتوان اشاره کرد که با مطالعه سیستمهای موجودات زنده
گامی مهم در خلق فضاهای شهری برداشته اند. از جمله آثار سانتیگو کالاتروا که به این سبک طراحی شده - با الهام از آناتومی انسان - می توان برج تورنینگ توروسو - turning torso - موزه هنر میلواکی - milwaukee art museum - ،شهرک علوم و فنون - city of art&sciences - و ساختمان آسمان نمای آن که هر یک به نوعی از طبیعت الهام گرفته اند
این برج ، معروف به پیکره ی مارپیچ 190متر ارتفاع دارد واز بتون وفولاد ساخته شده است .طرح برج حالت تندیس گونه ای دارد و از مقطع تا بالا ترین قسمت 90 درجه چرخیده وهر طبقه به صورت قطعه ای مجزا طراحی شده است ایده ی اولیه ی طرح ملهم از ستون فقرات انسان بوده واین اثر را در جرگه بیونیک چرخشی قرار می دهد.
