مقاله رسالت دانشگاه در توسعه کارآفرینی در منطقه

بخشی از مقاله

چکیده

ترکیب جمعیتی جوان کشور، شرایط و مشکلات اقتصادی- اجتماعی، ضرورت ایجاد فرصت های شغلی، تنگناهای اقتصادی و اعتباری و روند مستمر کاهش نقش نفت در اقتصاد کشور و ... از عوامل عمده ای است که لزوم توجه به کارآفرینی و مولفه های تولید اقتصاد دانش محور و مولد در کشور را ضروری می نمایاند. یکی از مهم ترین رسالت دانشگاه ها، تربیت نیروی انسانی کارآمد، خلاق و کارآفرین می باشد. دانشگاهها به عنوان تولید کننده و مرکز انتشار دانش، نقش بسیار بزرگی در نو آوری صنعت ایفا می کنند. به عبارتی دیگر آموزش عالی در دانشگاه ها بیانگر نوعی سرمایه گذاری مهم در منابع انسانی می باشد که با فراهم کردن زمینه های پیشرفت دانش، موجب ترویج دانش و مهارت نیروی انسانی در حوزه های فنی، حرفه ای و مدیریتی، بخشهای مختلف می شود. که این نیز زمینه را برای رشد و توسعه اقتصادی به ارمغان می آورد.

واژگان کلیدی: کارآفرینی، توسعه دانشگاه، توسعه کارآفرینی

مقدمه

یکی از مؤلفههای مهم و اصلی کشورهای در حال توسعه و بطور خاص کشور ما حرکت از اقتصاد مبتنی بر منابع زیرزمینی به سمت اقتصاد دانش بنیان، با مؤلفه کارآفرینی و کارآفرینان است.معمولاً منشاء تحولات بزرگ در توسعه اقتصاد دانش بنیان، توسعه کارآفرینی و وجود افراد خلاق، نوآور و مبتکر در عرصه اقتصادی کشورهاست.شرکت های کار آفرین دانش بنیان، شرکتهای هستند که بر مبنای مزیت رقابتی شان یعنی ظرفیت بکار گیری و ارتقا ء سرمایه های مالی و فکری به صورت کار آفرینانه در صنایع نواورانه رقابت می کنند. در این زمینه، دانشگاه ها منبع مهمی از دانش هستند که نواوری های تکنولوژی بر مبنای آن پایه گذاری می شود . - Bonardo et al, 2007 - .

ماموریت یا رسالت دانشگاه در گذشته شامل آموزش و پژوهش بود که امروزه با توجه به تحولات روی داده در محیط جهانی و تغییر در روابط بین سه عملگر اصلی در سیستم های نوآوری - صنعت ، دولت ، دانشگاه - رسالت سومی نیز به عهده دانشگاه نهاده شده است و آن همان کار آفرینی دانشگاهی و مشارکت در توسعه اقتصادی و اجتماعی جوامع است . - Etzkowitz et al, 2000,. - 314کار آفرینی را درکل می توان ایجاد کسب و کارهای نو آروانه تلقی کرد. اصطلاح کارآفرین ترجمه واژه Eter preneur است که این واژه خود از انتو فرانسوی Entreprenoler به معنای عهده دار شدن کار گرفته شده است. شوپیتر از پیشروان مباحث کار آفرینانه ، آن را نیروی محرک اصلی در توسعه اقتصادی و عرصه نو آوری در جامعه می داند . - احمد پور ،. - 1380

در حال حاضر در کشور ما نظام آموزش دهنده دانشگاه ها ، افرادی را پرورش می دهد که فقط می توانند شکافهای شغلی بسیارتعریف شده را پر کنند و بنابراین باید حرکتی عظیم در راستای تولید کار آفرینان در دانشگاه ها به عنوان قطب علمی کشور صورت گیرد که این به معنای اتصال دانشگاه با صنعت و فن آوری است.کلارک معتقد است که دانشگاه های پویا در قرن بیست و یک دانشگاههایی هستند که کارآفرین بوده و بتوانند ارزشهای تخصصی و مدیریتی را تلفیق نمایند . او همچنین هدفمند کردن فعالیتها، ایجاد توازن میان پژوهش ها، آموزشها و خدمات اجتماعی و تنوع در تامین بودجه را از ویژگی های بارز دانشگاههای پویا در قرن جدیدمی داند . اما کار آفرین باید دارای چه خصوصیتهای باشد که آنرا متمایز سازد؟

ازنظر بروس جی واتینیگ افراد کارآفرین دارای ویژگی هایی هستند که آنها را از لحاظ شخصیتی از افراد عادی یا سایر افراد جامعه مجزا می کند این ویژگی ها عبارتند از: اعتماد به نفس، خلاقیت، خوش بینی، توانا در برخورد با مردم، انرژی زیاد، ابتکار، ادراکی بودن، دوراندیش، پشتکار، انعطافپذیری، رهبریپویا، اتخاذ ریسک حساب شده، نیاز به موفقیت، دارای مهارتهای متعدد، مسئول و پاسخگو، واکنش مثبت در مقابل چالش ها، استقلال طلب.کارآفرین تلاش دارد تا از طریق شناخت و پیگیری فرصت ها بدون در نظر گرفتن منابع تحت اختیار خود به کارآفرینی بپردازد
.کارآفرینان به تغییر به عنوان مقوله تعیین کننده می نگرند.آنها ارزشها را تغییر می دهند و ماهیت آنها را دچار تحولات می نمایند. آنها برای تحقیق، ایده ها و ریسک پذیری خود به کار می گیرند. از این رو هر کس که به درستی تصمیم بگیرد به نوعی کارآفرین تلقی می گردد. - عجایبی،. - 1387

جایگاه کارآفرینی در فرایند توسعه

کارآفرینی فرایند ابتکار و نوآوری و ایجاد کسب و کار جدید در شرایط مختلف از طریق شناسایی فرصت ها و پتانسیل ها و مدیریت تخصیص منابع است. کارآفرین بودن مستلزم خلاقیت و دارا بودن توانایی عملکرد در شرایط ابهام و ریسک پذیری است. بی تردید کارآفرینی نقش بسیار کلیدی در توسعهی اقتصادی و پایدار همه جوامع دارد. به قول شومپیتر، کارآفرینی موتور توسعه اقتصادی است که بدون آن هیچ کشوری نمی تواند به توسعهی اقتصادی دست یابد. در نظام اقتصادی توسعه یافته نوآوران، صاحبان فکر و ایده سرمایههای اصلی یک بنگاه اقتصادی و از عوامل اصلی توسعه پایدار محسوب میشوند. امروزه ساختار اقتصادی دنیا با گذشته به طور اساسی تفاوت دارد.

توسعه اقتصادی دنیای امروز برپایه نوآوری وخلاقیت و استفاده از دانش استوار است که این اقتصاد را اقتصاد مبتنی بر دانش یا اقتصاد دانش محور گویند.منابع انسانی، ثروت و سرمایهی اصلی و اولیه هر سازمان، جامعه و یا هر کشوری را تشکیل میدهد. بهره وری سایر منابع اصلی در گرو تأمین سرمایه انسانی بوده و این بدین مفهوم است که حسن تشخیص و به کارگیری کل سرمایهها و منابع قابل تجدید و غیرقابل تجدید وکلاً بهرهبرداری بهینه از منابع ملی در گرو بلوغ فکری، توان وسعت فکر، اطلاعات و کاردانی افراد آن مجموعه خواهد بود. بدین ترتیب می توان آموزش را مقدمهای برای پیشرفت و کارایی یک ملت دانست.

بطور کلی آموزش علاوه بر تغییرات مثبت رفتاری تأثیرات دیگری نیز در افزایش بهره وری و کارآیی ، تحرک اجتماعی،پیشرفت شغلی،گسترش خلاقیت و نوآوری دارد. - ملک محمدی ،. - 1377به اعتقاد برخی از صاحب نظران در عصر کنونی، تربیت کارآفرین راهی مناسب است که بسیاری از کشورها برای طی کردن مراحل توسعه و تقویت اشتغال مولد، ناگزیر به انجام آن هستند. کارآفرینی علاوه بر ایجاد اشتغال، موجب بالا رفتن کیفیت زندگی، انتقال فناوری، کاهش برورکراسی اداری - کاهش پشت میز نشینی، شوق عملگرایی و ... - ، توزیع مناسب درآمد، بهره وری مناسب از منابع ملی و کاهش اضطراب های فردی و اجتماعی می گردد، کارآفرینی به این دلیل که جامعه را به سمت تغییرات تکنیکی و مبتکرانه سوق داده و باعث رشد اقتصاد مولد و دانش بنیان می گردد، حائز اهمیت اساسی است.

تاثیر دانشگاه بر توسعه کار آفرینی

موفقیت ایده ها در یک بازار مستلزم نهادهای دانشگاه های فعال، نهادها ی پشتوانه ریسک، استعدادهای مدیریتی و مجموعه ای از همکاریهای بین شرکتی است . - Cuervo ,2005 - بعضی از دانشگاه ها و نهادهای تحقیقاتی سیستم های حمایتی در درون خود ایجاد کرده اند که این سیستم شامل فعالیتهای نظیر مدیریت قراردادهای پژوهشی ،حمایت از مالکیت فکری ، مذاکره درباره واگذاری ، حق امتیاز و حمایت از شرکتهای وابسته است . توسعه چنین سیستمها و روندهایی در راستای حمایت و ترغیب از کار آفرینی دانش بنیان است که از حالت فردی و شانس و به صورت اجتماعی و سازمان یافته در حال تغییر وضعیت است - Moray . - and Clarysse, 2005

رابطه با دانشگاه می تواند اثر بسیار مهمی بر استراتژی شرکت ها بگذارد. ارتباط با دانشگاه ها می تواند همکاری با سایر نهادها ی تحقیقاتی را تقویت و در نتیجه موجب تسهیم اطلاعات شود. دانشگاه ها همچنین می توانند اعتماد سایر ذی نفعان همچون سرمایه گذاران مخاطره پذیر را افزایش داده و به عنوان یک علامت و نشان معتبر برای شرکت عمل کنند. - Bonardo et al, 2009 - جهانی شدن بازارها ، تشویق و پشتیبانی از کار آفرینی در کشورها به یک امری ضروری تبدیل شده است . ایجاد مرکز و جایگاهی برای کارآفرینان که منابع تولید ثروت اند به سود جامعه است . ایجاد این مراکز ، انتقالفنّاوری از دانشگاها به بازار و استخدام دانشجویان خالق ایده است که به این سبب ایجاد این مراکز برای دانشگاهیان نیز سودمند است .

هدف عمده آموزش کارآفرینی و راه اندازی و اداره بنگاه های اقتصادی در مراکز آموزشی این است که فراگیران اعتماد به نفس و ظرفیت لازم برای خود اظهاری را کسب کنند و بتوانند دانشی را که فرا گرفته اند در عمل بکار گیرند و یاد بگیرند که چگونه فرصت ها را شناسایی و مورد بهره برداری قرار دهند و با یکدیگر همکاری داشته باشند. و این مستلزم اینست که یک ساختار دانشگاهی در کنار آموزش سنتی و عملکردهای تحقیقاتی ، دفتر تبادل فناوری و الگو دهی فعال نتایج تحقیق از سوی دانشگاه را داشته باشد.دانشگاه ها در هر کشوری، مهم ترین عامل و نهاد در گسترش مرزهای دانش، اندیشه و تولید علم تلقی می شوند و بسیاری از تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در اصل نشات گرفته از تحولات سازنده و مثبتی است که دانشگاه در بطن جامعه به وجود آورده است.

تولید علم و دانش، تربیت نیروهای متخصص و کارآمد، توسعه فرهنگی و اجتماعی، پژوهش، ایجاد نوآوری و تحول در ابعاد مختلف و... از جمله کارکرد دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی می باشد.حال با توجه به تمامی موارد گفته شده و با توجه به دارا بودن چندین دانشگاه دولتی و غیردولتی در منطقه و جمعیتی دانشجویی که در مقاطع مختلف مشغول به تحصیل می باشند و همچنین بدلیل پتانسیل عمده ای که این دانشگاه ها دارند، دارای شرایط ترویج و عملیاتی نمودن فرهنگ کارآفرینی در جامعه می باشند، لذا می توان به راهکارها و مسائل زیر توجه خاص داشت :

-تشکیل کمیته کارآفرینی و توسعه منابع دانشگاه ها

-تعریف و راه اندازی رشته های کارآفرینی در این دانشگاه ها

-توانمندسازی فناوران اعم از دانشجویان و اساتید برای ورود به بازار کار وتاثیرگذاری بر تغییرات و تحولات بازار و حوزه مشاغل

-ترویج و گسترش فرهنگ کارآفرینی و آینده پژوهی از طریق آگاهی بخشی، اطلاع رسانی و آموزش دانشجویان و اقشار مختلف جامعه

-گسترش تحقیقات در خصوص زمینه های کارآفرینی، محیط، شرایط و مقتضیات آن متناسب با مناطق مختلف

-تحلیل محیط کسب و کار فناوری و انتشار نتایج آن