بخشی از مقاله
چکیده:
منطقه ایجو بر روی کمربند ماگمایی ارومیه-دختر و در غرب کرمان واقع شده است. در این منطقه، تودههای نیمه عمیق اسیدی تا حدواسط با ترکیب تونالیت تا دیوریت در سنگهای آتشفشانی آندزیتی نفوذ کرده و موجب کانیسازی شدهاند. زونهای آلتراسیون شامل کوارتز -سرسیت-پیریت، پروپلیتیک و سیلیسی است. کانیسازی به شکل پراکنده، استوکورک و برش هیدروترمالی مشاهده می شود. کانیهای اولیه شامل پیریت، کالکوپیریت، بورنیت و مگنتیت و کانیهای ثانویه شامل کوولیت، کالکوسیت، مس طبیعی، مالاکیت، هماتیت، گوتیت، لیمونیت، ژاروسیت و فیروزه میباشند. تراکم رگچههای کوارتز-سولفید در زون کوارتز-سرسیت-پیریت تا 30 رگچه در مترمربع در سطح و در گمانهها تا 50 رگچه در متر می رسد . ناهنجاری ژئوشیمیایی مس تا حداکثر 13900 گرم در تن و مولیبدن تا حداکثر 1318 گرم در تن منطبق بر زون کوارتز-سرسیت-پیریت و تودههای تونالیتی است. با توجه به حضور تودههای نیمه عمیق با ترکیب تونالیت و دیوریت، نوع و گسترش زونهای آلتراسیون، شکل و حالت کانیسازی، ناهنجاری بالای مس و مولیبدن و در نهایت قرارگیری منطقه در کمربند ماگمایی ارومیه-دختر و در مجاورت کانسارهای مس پورفیری سرچشمه و میدوک، منطقه اکتشافی ایجو بخشی از یک کانسار مس پورفیری میباشد.
واژههای کلیدی: تودههای نفوذی نیمهعمیق، زون کوارتز-سرسیت-پیریت، کانیسازی پراکنده و استوکورک، ناهنجاری مس و مولیبدن، کمربند ماگمایی ارومیه - دختر.
مقدمه:
کمربند ماگمایی ارومیه-دختر در کمربند مس تتیس ایران واقع شده است. این کمربند محصول فرورانش پیوسته نئوتتیس به زیر خرده قاره ایران مرکزی است - Regard et.al, 2004 - و به عنوان یک قوس آتشفشانی نوع آندی معرفی شده است . - Beiranvandpour and Hashim, 2012 - حرکت صفحه عربستان به طرف شمال شرق، در طول ائوسن تا میوسن باعث گسترش فعالیت آتشفشانی مرتبط با فرورانش در این کمربند و بخشی از کمربند کوهزایی زاگرس در ایران شده است . - Shahabpour, 2007 - فعالیت ماگمایی در این منطقه از ائوسن شروع شده و در طول ائوسن میانی برای سنگهای آتشفشانی و در طول الیگوسن-میوسن برای سنگهای درونی در بخشهای زیادی از ایران مرکزی به اوج خود رسیده است Shafiei et.al, 2009 - و . - Boomeri et.al, 2009
به دنبال رویداد برخورد، فعالیت آتشفشانی در برخی از نقاط کمربند ماگمایی ارومیه -دختر، مانند فعالیت آتشفشانی بازیک پلیوستوسن در منطقه شهر بابک، شمال غرب کرمان، به طور قابل توجهی ادامه یافت . - Hosseini et.al, 2009 - کمربند ماگمایی ارومیه -دختر میزبان کانسارهای مس پورفیری و یکی از مناطق اصلی مسدار با پتانسیل عظیمی از کانیسازی مس پورفیری سنوزوییک در جهان است . - Honarmand et.al, 2011 - بسیاری از کانسارهای مس پورفیری شناخته شده و استخراج شده، به ویژه در قسمت جنوب شرقی این کمربند گسترده شدهاند . - Shafiei et.al, 2009 - در این کمربند زمینشناسی شامل توالی آتشفشانی از آندزیت بازالتهای کالکوآلکالن ائوسن و سنگهای شوشونیتی الیگومیوسن است که توسط کوارتزدیوریتها، کوارتزمونزونیتها و گرانودیوریتهای نئوژن که منشاء کانیسازی مس پورفیری و نوع رگهای میباشند، قطع شدهاند.
به علاوه سنگهای پلوتونیک شامل گرانیت و گابرو و سنگهای آتشفشانی شامل بازالت، آندزیت و داسیت است که بصورت جریانات گدازهای، ایگنیمبریتها و جریانات پیروکلاستیک دیده میشوند Hubner, 1969a - و . - Hassanzadeh, 1993 کانیسازی گستردهای از زمان میوسن تا پلیوسن رخ داده و کانیسازی مس پورفیری، نوع رگهای و اسکارن را ایجاد کرده است. کانسارهای مس پورفیری با گرانیتوئیدهای کوهزایی آداکیت مانند میوسن که به درون سنگهای آتشفشانی ائوسن نفوذ کردهاند، مرتبط میباشند - Shafiei . - et.al, 2009 منطقه اکتشافی ایجو در کمربند متالوژنی کرمان - شکل - 1 و در حدود 60 کیلومتری شمال غرب شهربابک در گسترهای بین طولهای جغرافیایی 54 55 9 تا 54 57 52 شرقی و عرضهای جغرافیایی 31 38 30 تا 30 33 55 شمالی قرار دارد. این محدوده در 25 کیلومتری شمال غرب معدن مس میدوک و 17 کیلومتری شمال غرب کانسار چاهفیروزه واقع است و در واقع یکی از کلاسترهای پورفیری میدوک به حساب می آید.
روش مطالعه:
پس از انجام مطالعات کتابخانهای، بررسیهای صحرایی و نمونهبرداری، مطالعات آزمایشگاهی به شرح زیر انجام شد: الف - برداشت حدود 312 نمونه سنگی و خرده سنگی از سنگهای آتشفشانی تا نیمهعمیق و زونهای آلتراسیون منطقه. ب - بررسی سنگشناسی، آلتراسیون و کانیسازی در 172 مقطع نازک و صیقلی. پ - تهیه نقشه زمینشناسی در مقیاس 1:25000 در منطقهای به وسعت 12 کیلومتر مربع. ت - تهیه پروفیل زیرسطحی آلتراسیون-تراکم رگچه-ژئوشیمی برای 3 گمانه در منطقه اکتشافی ایجو. ث - آنالیز 12 نمونه سنگی از زونهای آلتراسیون به روش XRD به منظور مطالعات کانیشناسی. ج - برداشت 619 نمونه ژئوشیمیایی از 3 گمانه Iju-06، Iju-19 و Iju-20، به روش نصف مغزه، توسط شرکت پارس اولنگ که پس از آماده سازی، بسته بندی و کدگذاری برای آنالیز Cu، Mo، Pb و Zn به آزمایشگاه زرآزما ارسال شدهاند. چ - تفسیر دادههای ژئوشیمیایی زیرسطحی.
زمینشناسی:
واحدهای سنگی رخنمون یافته در منطقه اکتشافی ایجو؛ شامل مجموعهای از سنگهای آتشفشانی تا نیمهعمیق است، که واحدهای آتشفشانی تحتتاثیر تزریق تودههای نیمهعمیق جوانتر قرار گرفتهاند. بر اساس بررسیهای صحرایی و آزمایشگاهی انجام شده واحدهای سنگی شناسایی شده در محدوده ایجو را میتوان به 3 بخش تقسیم نمود؛ -1 واحدهای آتشفشانی منطقه - شکل - 1؛ شامل -1 توف آندزیتی، -2 لیتیک توف آندزیتی و -3 بیوتیت هورنبلندآندزیت است. توف آندزیتی بصورت رخنمونهای کوچک و بزرگ، عمدتا در حواشی جنوب و شرق منطقه دیده میشوند و گاها تحتتاثیر آلتراسیون سیلیسیشدن یا پروپلیتیک بصورت ضعیف تا متوسط قرار گرفتهاند. لیتیک توف آندزیتی نیز در غرب و جنوب غرب منطقه شبیه به توف آندزیتی است اما از گسترش کمتری نسبت به آن برخوردار است. بیوتیت هورنبلند آندزیت نیز در مرکز، غرب و جنوب غرب منطقه، اکثرا آلتراسیون خفیف تا شدید پروپلیتیک و بندرت سیلیسیشدن ضعیف را از خود نشان میدهد. هیچ نوع کانی سازی در این سنگها مشاهده نمیشود.
-2 واحدهای مرتبط با کانیسازی - شکل - 1 شامل؛ -1 هورنبلند بیوتیت تونالیت پورفیری، تقریبا در بخش مرکزی منطقه با بافت پورفیری و زمینه دانهریز است که شامل کوارتز، پلاژیوکلاز و گاها بیوتیت و هورنبلند در نمونه دستی است. به شدت تحتتاثیر آلتراسیون کوارتز-سرسیت-پیریت قرار گرفته است که با آرژیلیک سوپرژن پوشیده شده است. کانیسازی در سطح بصورت پراکنده و کمتر استوکورک، بیشتر شامل پیریت و کمتر کالکوپیریت است. بیشترین گسترش این واحد در گمانه Iju-19 است که با آلتراسیون کوارتز -سرسیت -پیریت و کانیسازی پیریت و کالکوپیریت؛ بصورت پراکنده و خیلی کم استوکورک همراه است. -2 بیوتیت هورنبلند تونالیت پورفیری، در جنوب منطقه با بافت پورفیری و زمینه دانهریز، شامل کانیهای کوارتز و گاهاً پلاژیوکلاز در نمونه دستی است. این واحد دارای آلتراسیون کوارتز -سرسیت-پیریت و کانیسازی پراکنده پیریت است.
این واحد در گمانههای Iju-20 و Iju-19 دیده میشود که شامل پیریت، کالکوپیریت و مگنتیت بصورت پراکنده و استوکورک است و در زون کوارتز-سرسیت -پیریت قرار گرفته است. -3 بیوتیت هورنبلند دیوریت پورفیری، با گسترش کم در گمانههای Iju-20 و Iju-06 دیده میشود. این واحد شامل پلاژیوکلاز، هورنبلند و بیوتیت در نمونه دستی و کانیسازی پیریت و بندرت کالکوپیریت بصورت پراکنده و کمتر استوکورک است و در زون کوارتز-سرسیت-پیریت قرار گرفته است. -4 هورنبلند بیوتیت دیوریت پورفیری، وسعت بسیار محدودی را در مرکز منطقه دربرگرفته است. شامل پلاژیوکلاز و گاها بیوتیت و هورنبلند در نمونه دستی است.
این واحد در زون کوارتز-سرسیت-پیریت و با کانیسازی پیریت و کمتر کالکوپیریت بصورت پراکنده و کمتر استوکورک، قرار دارد. در هر سه گمانه دیده می شود اما بیشترین گسترش آن در گمانه Iju-19 است. که بشدت تحت تاثیر آلتراسیون کوارتز-سرسیت-پیریت قرار گرفته است و کانیسازی آن بصورت استوکورک و پراکنده شامل پیریت و کمتر کالکوپیریت است. -5 بیوتیت هورنبلند کوارتزدیوریت پورفیری، نیز تقریبا در مرکز منطقه رخنمون دارد. شامل پلاژیوکلاز، کوارتز، هورنبلند و بیوتیت در نمونه دستی است. این واحد بشدت تحت تاثیر آلتراسیون کوارتز-سرسیت-پیریت قرار گرفته است و کانیسازی آن از نوع پراکنده و استوک ورک است.
این واحد در گمانه Iju-06 با کانیسازی بیشتر پیریت و کمتر کالکوپیریت بصورت پراکنده و خیلی کم استوکورک و در گمانه Iju-19 با کانیسازی پیریت و کالکوپیریت بصورت پراکنده و استوکورک دیده میشود و در هر دو گمانه بشدت تحت تاثیر زون آلتراسیون کوارتز-سرسیت-پیریت قرار گرفته است. -6 هورنبلند بیوتیت کوارتزدیوریت پورفیری، این واحد تنها در گمانه Iju-19 دیده میشود که شامل کوارتز و پلاژیوکلاز و گاها بیوتیت و هورنبلند در نمونه دستی است. در این واحد کانیسازی شامل پیریت و کالکوپیریت بصورت پراکنده و خیلی کم استوک ورک است که بشدت تحتتاثیر آلتراسیون کوارتز-سرسیت-پیریت قرار گرفته است. -7 برش نفوذی، نیز با وسعت بسیار محدود در بخش مرکزی منطقه و
