بخشی از مقاله
چکیده
معدن سلستیت بابامحمد درجنوب شهرستان گچساران و از نگاه پهنه های ساختاری – رسوبی ایران، در نوار زاگرس چینخورده قرار دارد. افق سلستیت دار درکنتاکت دو سازند گچساران و میشان قرار دارد. بافت میکروسکوپی ماده معدنی به صورت ریتمهای تبلوری دیاژنزی - - DSRs، موزاییکی، جانشینی، پرکننده، قطع کننده، دانهای، پراکنده و پاراژنز کانیایی آن شامل سلستیت، کلسیت، ژیپس، آراگونیت و اکسید آهن است. مطالعه آنالیز رخسارهای حاکی از آن است که محیط رسوبی تشکیل افق سلستیت دار سوپراتایدال تا اینترسوپراتایدال است. وجود بلورهای سلستیت با هابیت - شکل - تیپیک بلوری انیدریت و ژیپس، جانشینی این کانیها توسط سلستیت را نشان میدهد. نتایج مطالعات ژئوشیمیایی نشان دهنده میزان بالای Sro دربین نمونههاست که این مقدار درجه خلوص بیش از 87/4 درصد را برای سلستیت منطقه به همراه دارد.
شواهد بدست آماده از این مطالعه نشان می دهد سیال کانیسازاحتمالاًتوسط تبخیر آب دریا در یک جایگاه سبخا ایجاد شده و همانطور که این شورابها وارد رسوبات زیرین میشوند، مقادیر قابل توجهی از استرانسیم را از رسوبات میزبان میشویند. هنگامی که این سیالات غنی از استرانسیم داخل لایههای رویی شامل مواد کربناته و ژیپس تخلیه شود، تهنشینی سلستیت توسط جانشینی کانیهای موجود همچنین توسط اختلاط سیال کانیساز با شورابهای غنی از سولفات که در داخل لایهها محبوس شده است، اتفاق افتاده است. بر اساس مشاهدات صحرایی، مطالعات ژئوشیمیایی و آنالیز رخسارههای رسوبی، مدل ژنتیکی پیشنهادی افق سلستیت دار، رسوبی-دیاژنتیکی است.
کلیدواژهها: سلستیت، بابامحمد، سازندگچساران، رخسارههای رسوبی
مقدمه
کانیسازی سلستیت در محیطهای زمین شناسی متنوع از جمله آذرین، هیدروترمال ونهشتههای رسوبی یافت میشود، با این حال بزرگترین نهشتههای سلستیتغالباً به صورت جانشینیهای اپی ژنتیک و پرکننده فضای خالی در توالی کربنات – تبخیری ساحلی از سیلورین تا پلیوسن رخ می دهد - اغلب نهشته های معادن سلستیت ایران در توالی تبخیری – کربنات سنوزئیک رخ داده است - حضور ادخالهایی از انیدریت درون سلستیتهایی که خواص نوری ژیپس را نشان می دهند، نتیجه تبدیل انیدریت به ژیپس و جانشینی سلستیت به جای آن است - . - Carlson,1987 ذخایر بسیاری از سلستیت در سنگهای رسوبیوجود دارد، که ظاهراً به وسیله یک فرایند دیاژنزی اولیه تشکیل گردیده اند، و استرانسیم در اثر تبدیل گلهای آراگونیتی به دولومیکریت، تبدیل آراگونیت به کلسیت، دولومیتی شدن دیاژنزی تأخیری سنگ آهک و تبدیل انیدریت به ژیپس فراهم میشود - شکوری و همکاران، . - 1389
عنصر اصلی کانی سلستیت - استرانسیم - در ردهبندی ژئوشیمیایی جزء رده لیتوفیلها محسوب میشود، بنابراین معمولاً به طور خالص یافت نشده، بلکه به شکل ترکیبات سولفیدی، سولفاته و کربناته دیده میشود. اندازه شعاع یون استرانسیم نشان میدهد که این عنصر هم میتواند جانشین پتاسیم با شعاع یونی 0/99 آنگستروم و هم میتواند جانشین کلسیم با شعاع یونی1/33 آنگستروم و هم جانشین باریم با شعاع یونی 1/34 آنگستروم شود. بدین ترتیب که در کانیهای کلسیم به صورت پذیرفته شده - به خاطر شعاع بزرگتر - و در کانیهای پتاسیم به صورت اسیر شده - به خاطر بار بیشتر - حضور مییابد. در این مقاله بخشی از مطالعات زمینشناسی، پتروگرافی، ژئوشیمی منطقه با هدف بررسی و ارائه مدل ژنتیکی کانسار سلستیت بابامحمد استفاده شده است.
روش مطالعه
با توجه به نحوه برونزد ماده معدنی سلستیت کانسار بابامحمد در اطراف تاقدیس تول محنت پس از مطالعات دقیق صحرایی در منطقه، تعداد 45 نمونه جهت تهیه مقاطع نازک و آنالیز شیمیایی برداشت گردید. با توجه به اهمیت برونزدها و کاربردهای مختلف شیمیایی کانی سلستیت و ناخالصیهای همراه آن که میتواند، کاربرد ماده معدنی را در صنایع مختلف تعیین کند، تعداد 29 نمونه جهت انجام آنالیزهای شیمیایی به روش XRF و روش شیمیتر، به وسیله شرکت کانساران بینالود مورد آنالیز قرار گرفت - جدول - 1 و روابط عناصر شیمیایی در نمونه های مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفت. همچنین 6نمونه به روش ICP و 8 نمونه برای تهیه مقاطع نازک و 2 نمونه نیز برای آنالیز سیالات درگیر به آزمایشگاه ارسال گردید. - در آزمایش XRF برای هر نمونه درصد وجودی 12 اکسید ازجمله: CO، SO3، SrO و 18 عنصر از جمله Ba، Co، Cr، Cu، Nb، Ni، F، Rb، Hg، Mo تعیین گردیده است
بحث زمین شناسی منطقه مورد مطالعه
معدن سلستیت بابا محمد در 18 کیلومتری جنوب شهرستان گچساران از استان کهگیلویه و بویر احمد واقع شده، که به دو بخش شمالی وجنوبی تقسیم شده است، که بخش شمالی بین طولهای جغرافیای شرقیَ45ْ50تا َ48ْ50 و عرضهای جغرافیای شمالیً46َ 13ْ30تا ً55/5َ13ْ30 واقع شده است. شکل 1 نقشه زمین شناسی ساده شده منطقه مورد مطاله را نشان می دهد. با توجه به اینکه محدوده مورد نظر یک تاقدیس است، در دو طرف تاقدیس سازندها تکرار شده است. بنابراین در هر دو یال سازندهای گچساران و میشان دیده میشود. لیتولوژی سازندهای گچساران و میشان در منطقه مورد مطالعه به ترتیب شامل: تناوب مارن و انیدریت به مقدار کمی هالیت و مارن به همراه لایه های آهکی می باشد. سازند آقاجاری هم بصورت محدود در بخش جنوب غرب منطقه مشاهده می شود - طاهرزاده، . - 1393
کانهزایی سلستیت:
محدوده پیش می رود، اندازه و ضخامت این لنزها بزرگتر میشود، به طوری که این ضخامت از 20 الی 30 سانتیمتر به 310 سانتیمتر در قسمتهای میانی گستره افزایش می یابد علاوه بر این در حفرات و شکستگیها و گسلها، نیز ماده معدنی به صورت رگه ای و شکافه پرکن در اندازه ها و ضخامتهای متفاوت پدیدار میگردد. بلورهای سلستیتی به صورت بیگانه بلور در بخشهایی از ژیپس - اغلب بخش بالایی آن - ، به دلیل موقعیت ژیپس نسبت به ماده معدنی - کمر پایین سلستیت - از چند سانتیمتر تا یک متر درون ژیپس مشاهده می شود. رنگ رخنمونهای ماده معدنی در قسمتهای مرکزی معدن - سینه کار دوم - قهوهای سوخته تا قرمز تیره است، که دلیل آن حضور هیدروکسیدها و اکسیدهای آهن
