بخشی از مقاله
چکیده
منطقه مورد مطالعه در شرق - شمال شرق زرند و در زون ساختاری ایران مرکزی واقع شده است. پی سنگ پرکامبرین -کامبرین - کادومین - ایران در مناطق مختلفی از ایران، از جمله ایران مرکزی - ساغند - پشت بادام، زرند کرمان - ، شمال شرق ایران - تکنار، ترود-بیارجمند - ، شمال غرب ایران - زنجان-تکاب و خوی-سلماس - و زون سنندج-سیرجان - حوالی مهاباد و گلپایگان - رخنمون دارد. سنگهای مورد مطالعه شرق زرند شامل سنگهای آتشفشانی ریولیتی، تراکیتی و تراکی داسیتی و سنگهای درونی و نیمه عمیق سیینیتی، گرانیتی و میکرودیوریتی - میکروگابرویی - موجود در سازند ریزو و دزو میباشند سنسنجی U-Pb بر روی زیرکنهای سنگهای ریولیتی بیانگر آن است که سن این سنگها اواخر نئوپروتروزوئیک - کامبرین میباشند 543 5/9 - تا 537 2/9 میلیون سال - و جزء سرزمینهای قدیمی و پی سنگ ایران محسوب میشوند. در نمودارهای ژئوشیمیایی و تکتونوماگمایی سنگهای ریولیتی و سیینیتی - گرانیتی در قلمرو کمان آتشفشانی - درون صفحهای و سنگهای دیوریتی - گابرویی در قلمرو درون صفحهای قرار میگیرند و ویژگیهای ژئوشیمیایی و تناوب آنها با سنگهای رسوبی به طور کلی بیانگر تشکیل آنها در زونهای ریفتی درون قارهای و به ترتیب از منشأ پوستهای و گوشتهای هستند.
کلیدواژهها: پرکامبرین. ریولیت، میکرودیوریت، زرند
مقدمه
به طور کلی پی سنگ پرکامبرین-کامبرین - کادومین - ایران در مناطق مختلفی از ایران از جمله ایران مرکزی - ساغند-پشت بادام، کاشمر - کرمان - ، شمال غرب ایران - زنجان-تکاب و خوی-سلماس - ، شمال شرق ایران - ترود-بیارجمند، تکنار - و زون سنندج-سیرجان - حوالی مهاباد و گلپایگان - رخنمون داشته و مشتمل بر گرانیتها، متاگرانیتها، ریولیتها به همراه توالیهای دگرگونی شامل انواع گنیسها - پارا- و ارتوگنیسها - ، آمفیبولیتها، انواع شیستها و میگماتیتها میباشند. سنسنجیهای جدید U-Pb بر روی کانی زیرکن این سنگها در اکثر مناطق نشان میدهد که سن این سنگها به طور کلی محدود به اواخر نئوپروتروزوئیک-اوائل کامبرین - Ma 600-500 - می باشند - Karimpour. - et al., 2011; Balaghi Einalou et al., 2014; Hosseini et al., 2015; Hassanzadeh et al., 2008
همچنان که اشاره شد پی سنگهای قدیمی ایران - نئوپروتروزوئیک - در شمال شرق ایران و در امتداد کمربند تکتونیکی کاشمر-کرمان نیز رخنمون دارند و شامل سنگهای گرانیتوئیدی تا معادلهای دگرگونی آنها - ارتوگنیسها - ، ریولیتها و انواع پاراگنیسها، شیستها و فیلیتها میباشند که در مناطقی مانند جنوب کاشمر، شمال تکنار، ساغند -پشت بادام، جندق و زرند کرمان وجود دارند. نوع و فراوانی سنگها در این مناطق متفاوت است، به صورتی که در منطقه مورد مطالعه سنگهای منتسب به نئوپروتروزوئیک شامل ریولیتهای پورفیریتیک تا رسوبات تخریبی نئوپروتروزوئیک میباشند در حالی که در منطقه جندق گرانیتها و ارتوگنیسها دیده میشوند. در شمال تکنار توالی از سنگهای گرانیتوئیدی شامل انواع گرانیتها - گرانیت بورنورد - ، گرانودیوریتها و دیوریتها به همراه دایکهای اسیدی و بازیک و همچنین سنگهای ریولیتی به همراه متاتوفها و اسلیتها- فیلیتها - سازند تکنار - رخنمون دارند .
ریولیتها از دیگر واحدهای همراه پی سنگهای کادومین ایران بوده که در مناطقی از قبیل شمال شرق ایران - سازند تکنار - ، ریولیتهای شمال و شمال غرب - سازندهای کهر و قره داش - و منطقه مورد مطالعه زرند گزارش شدهاند. به نظر درویش زاده و آل طه - 1374 - با توجه به موقعیت گسل کوهبنان به نظر میرسد که مواد آتشفشانی منطقه زرند - که عمدتا از نوع اسیدی هستند - از ذوب بخشی پوسته قارهای به وجود آمده و با حرکات گسلها به سطح زمین رسیدهاند. سن مطلق سنگهای آذرین اسید منطقه حدود 558 33 میلیون سال بدست آمده است که در مجموع با فاز کششی اواخر پرکامبرین ایران مطابق است - به نقل از درویش زاده و آل طه، . - 1374
وجود تودههای بازیک و الترابازیک به صورت دایک را میتوان به ایجاد زبانههایی از مذاب گوشته فوقانی در مرحله شکستن و کشش لیتوسفر قارهای نسبت داد و به لحاظ پتانسیل معدنی علاوه بر آثار معدنی که در منطقه به صورت آهن، خاک رس، گچ قابل پیگیری و استخراج است، سنگهای ساختمانی هم میتواند مورد بهرهبرداری قرار گیرد و از لایههای کوارتزیت با توجه به درجه خلوص بالای آن، میتوان در صنعت شیشهگری استفاده کرد - درویش زاده و آل طه، . - 1374 سن مطلق سری ریزو در معادن سرب کوشک حدود 590 تا 760 120 میلیون سال به دست آمده است - هوکریده و دیگران، 1962 ؛ نقل از درویشزاده، . - 1388
حمدی و جیانگ - 1371 - با کشف فسیلهای پالئوزوئیک در افقهای فوقانی سری مراد و لایههای زیرین سری ریزو سن اردویسین - اردویسین بالایی؟ - را برای سری مراد و سن سیلورین - دونین را برای سری ریزو پیشنهاد نموده-اند - نقل از درویش زاده و آل طه، . - 1374 در این مطالعه به منظور تعیین خصوصیات ژئوشیمیایی و محیط تشکیل و همچنین تعیین سن دقیقتر ریولیتهای قدیمی ایران، منطقه زرند کرمان که از لحاظ وجود ریولیتهای غیر آلتره مطرح میباشد و علاوه بر این مرز بالا و پائین آن - خصوصا مرز بالایی - با واحدهای رسوبی - تخریبی به خوبی مشخص میباشد، برای مطالعات ژئوشیمی و ژئوکرونولوژی انتخاب شدهاند.
روش مطالعه
در طی عملیات صحرایی از واحدهای مختلف سنگی تعداد 40 نمونه برداشت شد به منظور شناسایی ترکیب سنگشناسی و روابط بافتی از همه آنها مقاطع نازک میکروسکپی تهیه و مورد برسوی قرار گرفت. تعداد 14 نمونه از سنگهای دگرسان نشده برای آنالیزهای زمینشیمیایی به آزمایشگاه موسسه زمین شناسی و ژئوفیزیک چین IGG- - - CAS جهت آنالیز عناصر اصلی به روش XRF و عناصر کمیاب و نادر خاکی به روش روش ICP-MS فرستاده شدند. تعیین سنهای U-Pb بر روی کانی زیرکن نیز در موسسه زمینشناسی و ژئوفیزیک چین انجام شده است.
زمینشناسی عمومی و پتروگرافی
نهشتههای تشکیل دهنده نئوپروتروزوئیک و کامبرین پیشین در ناحیه زرند سریهای ریزو، دزو و داهو را شامل می-شود - وحدتی دانشمند، - 1374 - شکل . - 1 هوکریده و همکا ران - 1962 - در ایران مرکزی در نواحی کرمان دو واحد
