بخشی از مقاله
چکیده
بیش از دو دهه است که پدیدة رقابت و همکاري همزم ان، توجه بسیاري را در حوزهها ي مدیریت، کسبوکار و استراتژي بهخود جلب کرده است. رقابت همکارانه - که از تلفیق دو استراتژي رقابت و همکاري منتج میشو د - نوع جدیدي از روابط بین سازمان ی است که میتواند به وضعیت برد برد منتهی شود. در مقا ه حاضر سعی شده است تا ابتدا با تعریف موضوع رقاب ت همکارانه، وجه تمایز این استراتژي با استراتژيهاي رقابت و همکاري مشخ ص شود و سپس با ذکر نمونههاي واقعی از کاربرد این استراتژي در صنعت و یادآوري روند فزایندة انتشار مقالات با عنوان رقابت همکارانه، اهمیت و ضرورت پرداختن به این موضوع از منظر کاربردي و نظر ي بررسی شده است.
سپس با یادآوري پیشینه نظري رقابت همکارانه، خلاصهاي از پژوهشها ي برجسته در این حوزه گردآوري شده اس ت. در ادامه، با معرفی رقابت و همک اري بهعنوان دو پارادایم رقیب در حوزة استراتژي، به کارکرد نظریهبازيها در اجتماع این دو پارادایم پرداخته شده است. در انتهاي مقاله نیز با اشاره به وجود تناقض میان استراتژيهاي رقابت و همکاري ، چهار رویکرد کلی بهمنظور مواجهه با این تنش استراتژي معرفی و مزایا و معایب هریک بهط ور کلی بررسی شده است .
مقدمه
امروزه همکاريهاي بین سازمانی به بخشی مهم از استراتژي شرکتها بهمنظور انطباق با عدم اطمینانها و پویاییهاي کسبوکار بدل شده است. بیثباتی اقتصاد و توسعه کسبوکار به شکل جهانیسازي بازارها، رقابت شدید اقتصادي و انتشار دانش فنی میان بنگاهها نیز به این موضوع دامن زده است - بونکن ،گست، کراوس و بروگرز، . - 2015 بیش از دو دهه است که پدیدة رقابت و همکاري همزمان، توجه بسیاري را در حوزههاي مدیریت، کسبوکار و استراتژي به خود جلب کرده است - زاکن و دانا، . - 2013 این پدیده که با نام رقابت همکارانه1 از آن یاد میشود، از ترکیب دو واژة رقابت و همکاري برگرفتهشده2 و رفتاري ترکیبی است که معموًلا توسط شرکتهایی بهکار گرفته میشود که در صنایع پرتحول فعالیت میکنند.
ماهیت چندرشتهاي پژوهش در حوزة رقابت همکارانه سبب شده است تا تحقیقات این حوزه را بتوان در سطوح تحلیلی مختلف، طبقهبندي کرد. این طبقهبندي شامل چهار سطح کلی است: .1 سطح فردي؛ .2 سطح سازمانی؛ .3 سطح بین سازمانی؛ .4 سطح شبکهاي - بنگسون، اریکسون و وینسنت، . - 2010 با توجه به اینکه تمرکز مقاله حاضر بر روابط بین سازمانی قرار گرفته است، ادبیات و مفاهیم مطرح شده در حوزة رقابت همکارانه در دو سطح بین سازمانی و شبکهاي تحلیل میشود.
پیشنه نظري پژوهش
تعریف رقابت همکارانه
اگرچه از معرفی واژة رقابت همکارانه چندین و چند سال میگذرد، این واژه تا سال 1996 چندان مورد توجه واقع نشده بود. در این سال مفهوم جدیدي از همکاري بین رقبا توسط برندنبرگر و نیلباف مطرح شد. پس از انتشار کتاب مهم این دو نویسنده با نام رقابت همکارانه - برندنبرگر و نیلباف، - 1995 محققان و مدیران متوجه وجود نوع جدیدي از روابط بین سازمانی شدند که میتواند به وضعیت برد برد منتهی شود.
تا کنون تعاریف متعددي از واژة رقابت همکارانه ارائه شده است و این تعدد در تعاریف، به تفاوت در محدودة تعریف و ماهیت دركشدة این پدیده بازمیگردد. علاوه بر این، گونهشناسیهاي متعددي در ادبیات این حوزه ارائه شده است تا ابعاد استراتژي رقابت همکارانه مشخص شود. براي شفافسازي تعریف رقابت همکارانه، لازم است ابتدا ویژگیهاي اصلی این پدیدة پارادوکسیکال بررسی شود واژة Coopetition واژه اي ترکیبی در زبان انگلیسی بهشمار میرود و در زبان فارسی ترجمه دقیقی ندارد. گاهی از آن با عنوان »رقابت همکارانه«، »همرقابتی«، »رقابت توأم با همکاري« و »همکاري در عین رقابت« یاد میشود.
لادو، بوید و هانلون در سال 1997 نقشی اساسی در تعریف رقابت همکارانه ایفا کردند اما از بهکارگیري صریح واژة رقابت همکارانه پرهیز کردند. این محققان متوجه شدند که شرکتها بهطور فزایندهاي از ترکیب دو استراتژي رقابتی و همکارانه استفاده میکنند. این محققان با بهکارگیري نظریه بازيها، دیدگاه منبعمحور و نظریه شبکههاي اجتماعی استدلال کردند که رقابت و همکاري مدتها بهاشتباه بهعنوان دو سر یک طیف شناخته میشدند، درحالیکه این دو مفهوم را باید در دو بعد مستقل از هم در نظر گرفت . - لادو و همکاران، . - 1997 در حقیقت، همزمانی پارادوکسیکال رقابت و همکاري به این موضوع دلالت دارد که رقابت همکارانه را باید در دو طیف مستقل در نظر گرفت؛ یک طیف مختص رقابت و دیگري مختص همکاري. این کار سبب میشود تا محققان از تعریف رقابت همکارانه روي طیفی که یک سر آن همکاري و سر دیگرش رقابت است، اجتناب کنند.
البته، باید توجه داشت که در توسعه نوعی رقابت همکارانه، هر دو بازیگر باید بهطور همزمان در رقابت و همکاري مشارکت داشته باشند و اگر در یک رابطه، فقط یکی از این دو عنصر میتواند در آنِ واحد حضور داشته باشد، نمیتوان به آن رابطه، صفت رقابت همکارانه را داد، زیرا در چنین رابطهاي، مفهوم اصلی رقابت همکارانه که همان همزیستی دو رابطه متناقض و درعینحال به هم مرتبط است نادیده انگاشته میشود - بنگسون و کاك، با تعریف رقابت همکارانه در دو طیف مستقل میتوان دو رابطه متناقض رقابت و همکاري را همزمان در نظر گرفت و درجات مختلفی را - شامل بالا و پایین - به هر یک از این دو عنصر نسبت داد.
