بخشی از مقاله
چکیده:
از آنجا که مدیریت اسلامی شیوه خاصی از رهبري است که مبتنی بر مبناي فکري و عقیدتی اسلامی می باشد یکی از راهبردهاي مهم رهبري الهی، ایجاد اتحاد و انسجام اسلامی و یا به عبارتی دیگر، تشکیل امت واحده ي اسلامی است. از این رو سوال اصلی پژوهش حاضر این است که نقش رهبري در ایجاد تقویت و توسعه اتحاد ملی و انسجام اسلامی چیست؟ مفروض ما این است که رهبري اسلامی در کنار برخی از باورها در ایجاد وحدت و هم گرایی میان مردم، نقش مهم و تاثیرگذاري داشته تا آنجا که شناخت و معرفی آن، می تواند حرکت مردم و جامعه را به سوي وحدت و اتحاد دو چندان نماید و لذا سعی نمودیم در این مقاله پس از تبیین مفاهیم، خاستگاه رهبري و مدیریت و جایگاه و اهمیت رهبر از دیدگاه قرآن و عترت، به چنین نتیجه اي دست یابیم که رهبري جامعه اسلامی همچون انبیاء و ائمه - ع - می تواند در ایجاد تقویت و توسعه اتّحاد ملی و انسجام اسلامی در زمینه هاي مختلف، سیاسی و حکومتی، فرهنگی و عقیدتی و ارزشی و اجتماعی نقش به سزایی داشته باشد.
-1 مقدمه
اجتماعی زندگی کردن از شاخصه هاي مهم فطري انسان ها است؛ یعنی خداوند در وجدان و درون انسان ها، اجتماعی زندگی کردن و تشکیل جامعه را نهادینه کرده است. سامان یابی زندگی اجتماعی بشر در کنار تدوین قانون میسور و ممکن است. به تعبیر دیگر تدوین قانون براي تداوم حیات اجتماع بشر، ضروري و لازم می باشد. قانون نیز به خودي خود نمی تواند سعادت بشر و جوامع بشري را تضمین کند، بلکه در صورتی می تواند یک قانون مناسب، موجب تکامل و سعادت جامعه شود که مجري خوب و عادل در راس جامعه قرار گرفته و در اجراي قانون نقش مهم داشته باشد. پس در مرحله آخر و فرایند سامان یابی اجتماعی بشري نقش مجري و رهبر، نقش مهم، و بی بدیل است.
از زمانی که بشر پا به عرصه هستی نهاد و زندگی اجتماعی خود را آغاز نمود، نیاز به امر مدیریت در سرپرستی و سامان بخشی جوامع انسانی امري ضروري به نظر رسید. بنابراین هر فرد یا گروهی در زندگی خود در سطوح بالا یا پایین به نحوي با مساله مدیریت مرتبط است و اگر انسان ها در محدوده کسب و کار، خانه و خانواده از مدیریت صحیح استفاده کنند، راه ها نزدیک، فعالیت ها پر ثمر، مشکلات کم و موفقیت ها قطعی می شود.در منظومه باورهاي اسلامی، برخی از باورها در ایجاد وحدت و هم گرایی میان مردم، نقش مهم و تاثیرگذاري دارند که با شناخت و معرفی آن ها به باورمندان، می توان حرکت مردم و جامعه را به سوي وحدت و اتحاد دو چندان کرد. یکی از این عوامل، رهبري جامعه اسلامی است.
در جامعه اسلامی، رهبر رکن است و اوست که بار سنگین انبیاء و رسولان بزرگ الهی را در جامعه به دوش می کشد. در روند میثاقی که خداوند از او گرفته در برابر نابرابري هاي حاصل از ستم و تجاوز صاحبان زر و زور و تزویر مقاومت می کند و در ظرف اندیشه ي او علاوه بر تمامی اصول و راهبردهاي رهبري الهی، ایجاد اتحاد و انسجام اسلامی یا به عبارتی تشکیل امت واحده ي اسلامی حائز اهمیت است. از این رو تبیین و تعیین نقش رهبري اسلامی در ایجاد تقویت و توسعه ي اتحاد ملی و انسجام اسلامی در عصر گم گشتگی نیهیلیسم و پوچ گرایی مکاتب اومانیستی مدرنیستی تا پسا مدرنیستی قابل ارزش و اهتمام است. بنابراین مقاله حاضر بر آن است که تا این مهم – نقش رهبري در ایجاد تقویت و توسعه ي اتحاد ملی و انسجام اسلامی – را مورد بررسی قرار دهد.
- 2 مفاهیم
یکی از مباحث مهم و ضروري در هر تحقیقی، بررسی مفاهیم کلیدي آن در ابتداي هر تحقیق است. این مهم در علوم انسانی ضرورت و اهمیت بیشتري مییابد؛ چرا که در علوم طبیعی و ریاضی معمولا واژههاي کلیدي در سراسر دنیا تعریفی واحد دارند. - همانند تعریف جرم، سلول، اتم، ضرب و رادیکال - اما در علوم انسانی واژگان با توجه به مکتب و نگاه هر عالم با مفاهیم، متفاوت تعریف میشود. بنابراین در ابتداي مقاله ضروري است تا مفاهیم موجود در عنوان را مورد بررسی قرار دهیم .
الف - مدیریت از مدیریت، تعاریف زیادي ارائه شده است. در یک تعریف از مدیریت می خوانیم : مدیریت عبارت است از، استفاده بهینه از منابع انسانی و غیر انسانی در جهت تحقق اهداف از پیش تعیین شده، با توجه به قوانین حاکم. - باقی نصرآبادي، - 26 :1386 استاد مطهري مدیریت را این گونه تعریف می کند : مدیریت انسان ها و رهبري آن ها، عبارت است از فن بهتر بسیج کردن و بهتر سامان دادن و بهتر سازمان دادن و بهتر کنترل کردن نیروهاي انسانی و به کار بردن آن ها. - مطهري، - 235 :1364 در ادامه می نویسد : بهترین رهبرها آن ها هستند که نیروهاي افراد خود را بسیج کرده اند، تحریک کرده اند، هماهنگ کرده اند، آرمان واحدي براي آن ها به وجود آورده اند. دو هنر از آرمان واحد یکی این که فرد انسان ها را آرمانی کردن، دیگر این که گروه انسان ها را در یک آرمان جمع کردن.
ب - رهبري رهبري در عرف امروز، با همه توسعه و شمولی که پیدا کرده است، اگر بخواهیم مرادف و همانندي براي آن در مصطلاحات اسلامی پیدا کنیم باید بگوییم ارشاد و رشد و یا هدایت و رشد. قدرت رهبري همان قدرت بر هدایت و ارشاد است در اصطلاحات اسلامی - همان: - 209 استاد مطهري در تعریف رشد که هسته اصلی تعریف رهبري است می نویسد : »رشد در اصطلاح عرف و معمولی ما، یک کیفیت جسمی است و وصف اندام است. قامت ها و اندام در اصطلاح و در عرف امروز فارسی متصف به صفت رشد می شود ولی در اصطلاح فقه اسلامی یک کیفیت روحی است؛ یعنی نوعی بلوغ است در مقابل بلوغ جسمی. می گویند تنها بلوغ جسمی براي ازدواج کافی نیست، رشد یعنی بلوغ روحی نیز لازم است.
ج - مدیریت اسلامی مدیریت اسلامی زمینه رشد انسان به سوي االله را فراهم می نماید و مطابق کتاب و سنت و روش پیامبر - ص - و امامان معصوم و علوم و فنون و تجارب بشري جهت رسیدن به اهداف یک نظام در ابعاد مختلف، همانند یک محور عمل می کند. از دیدگاه قرآن و روایات، مدیریت نقش اول را در تغییر و تحولات اجتماعی بر عهده دارد؛ به عبارت دیگر کسانی که رهبري مردم را بر عهده دارند و آنانی که مسئولیت اوضاع اجتماعی و مسائل اجرایی را پذیرا شده اند این دو دسته نقش اول را در فساد یا اصلاح جامعه ایفا می کنند.
بنابراین می توان گفت رویکرد اسلامی مدیریت در جامعه اسلامی با اخلاق، رفتار و ارزش هاي اسلامی آمیخته بود و این ارزش ها مدیریت اسلامی را تحت تاثیر قرار می دهد. جامعه اسلامی نیاز به نوعی از مدیریت دارد که با ارزش هاي انسانی و دینی و مبانی اخلاقی آن پیوستگی داشته و آرمان هاي اسلامی را مورد توجه و عنایت قرار دهد. در ارتباط با مدیریت اسلامی باید به نکات زیر توجه نماییم.
-1 مدیریت اسلامی از دیدگاه محققین مبتنی بر مکتب اسلام بوده و به طور کامل تحت تاثیر آن قرار دارد به گونه اي که رعایت شئونات اسلامی در این مدیریت اولین وظیفه مدیر محسوب می شود؛
-2 در مدیریت اسلامی توجه به نظام ارزشی اسلام - اخلاق، تقوا، عدالت طلبی، خدمت و امانت بودن مدیریت و ... - و حفظ آن اهمیت ویژه اي داشته و در اولویت قرار دارد؛
