بخشی از مقاله
چکیده
بناهای تاریخی میراث ارزشمندی از تاریخ، فرهنگ و معماری هر کشور محسوب میشوند. در ساخت آنها با توجه به مصالح بنایی به کار رفته که شامل آجر، خشت و سنگ میباشد، این بناها به مرور زمان بدلیل فرسایش مصالح ساختمانی خود که بخش عمده سیستم سازهای آنها را تشکیل می-دهد مقاومت خود را از دستداده و نیازمند تمهیداتی در راستای افزایش پایداری و مقاومسازی میباشند. مساجد گونه خاصی از معماری این سرزمین هستند که با توجه به تاثیر خاص فرهنگی و مذهبی از اهمیت ویژهای برخوردارند. مسجد طالبزاده که از جمله بناهای تاریخی و ارزشمند اهواز است همواره در تاریخ معاصر این شهر موثر بوده و به دلیل ویژگیهای متمایز خود مورد توجه بودهاست. ویژگیهای این مسجد مشابه مساجد دوره خراسانی ساخته شدهاست، لذا در مقایسه با معماری مساجد کنونی، دارای سبکی خاص از تزئینات و بسیار پرکار و باارزش است و با توجه به بررسیهای انجام شده این بنای تاریخی نیازمند تمهیداتی برای حفظ، ترمیم و مقاوم سازیست.
لذا برآنیم در این مقاله که با پژوهشهای کتابخانهای و برداشتهای میدانی صورت گرفتهاست، ابتدا به معرفی مسجدطالبزاده اهواز پرداخته، سپس با توجه به نوع مصالح بنایی و ویژگیهای معماری و سازهای مسجد طالبزاده از طریق منابع مطالعاتی متعدد روشهایی برای مقاومسازی این مسجد پیشنهاد دهد. روشهای مقاومسازی ارائه شده شامل تسلیح مغزه، افزایش سطح مقطع پی، طاق ضربیها و کاهش سربار سقف، اتصال مناسب سقف به دیوار، روش FRP و کلافبندی افقی میباشد و با بررسی روشهای ارائه شده، مشاهده شد که این بنا و دیگر بناهای تاریخی، میراثهای ارزشمند کشورمان محسوب میشوند با بهکارگیری روشهای مقاومسازی ارائه شده فوق، میتوان حفظ کرد.
واژه های کلیدی: مقاومسازی، بناهای تاریخی، مسجدطالبزاده، سازه آجری.
مقدمه
ساختمانهای بنایی به دلیل قدمت زیاد و ضعف مقاومت برشی دیوارهای آنها که عناصر اصلی لرزهبر میباشند از مقاومت برشی نسبتا کمی برخوردارند، از طرف دیگر به دلیل عدم شکلپذیری ساختمانهای بنایی غیرمسلح، نیروی طلب زلزله در آنها بسیار بیشتر از ساختمانهای شکلپذیر فلزی میباشد و به این دلایل این ساختمانها در مقابل زلزله به شدت آسیبپذیر میباشند - رازقی و گودرزی،. - 10: 1387 مهمترین عامل پایداری در سازههای آجری، وجود انسجام کافی و مناسب بین اجزای گوناگون آن میباشد. این انسجام باعث تکمیلشدن مسیر انتقال بار شده و در صورتی که اجزای مختلف سازه از نظر مقاومت دارای شرایط مناسبی باشند،
سازه در هنگام زلزله ایمن خواهدماند. برای انسجام ساختمان آجری باید تمامی قسمتها به یکدیگر به نحو مناسبی دوخته شوند وجود اتصال مناسب بین سقف و دیوارهای قائم علاوه بر ایجاد امکان انتقال بار سقف به دیوارها، باعث جلوگیری از شکست خارج از صفحه دیوارها نیز میشود - طایفی نصر آبادی و رشیدی مهرآبادی، . - 59: 1387 مسجد طالبزاده اهواز به عنوان میراث تاریخی و فرهنگی این شهر و بنایی واجد اهمیت معماری و هنری با گذر زمان از مقاومت این بنا کاستهشدهاست. به کارگیری روشهایی برای مقاومسازی و مرمت این بنای ارزشمند لازم است. در این مقاله به دنبال پاسخ به این سوال است که "چه روشهای مناسبی برای مقاومسازی بناهای تاریخی، همچون مسجد طالبزاده اهواز که از میراث ارزشمندمان محسوب میشود وجود دارد؟"
مسجد طالبزاده
مسجد طالبزاده یکی از بناهای اصیل اهواز است که به دلیل ویژگیهای متمایز خود مورد توجه بودهاست.این مسجد مشابه مساجد دوره خراسانی ساختهشدهاست، لذا در مقایسه با معماری مساجد کنونی، دارای سبکی خاص از تزئینات و بسیار پرکار و با ارزش است و با توجه به بررسیهای انجام شدهاست. مسجد طالبزاده میراثی ارزشمند از معماری،فرهنگ و هویت این شهر برای آیندگان قلمداد شود. طبق کتیبه موجود در محراب، ساخت مسجد از سال 1325 آغاز شده و 2 سال به طول انجامیدهاست و در سال 1327 هجری شمسی، ساخت مسجد به پایان رسید و اهواز برای اولین بار دارای یک مسجد بزرگ با مساحتی حدود 2000 متر مربع شد . بنای اصلی در ابتدا شامل شبستان و میانسرا بودهاست که با گذر زمان به ضلع های دیگر بنا نیز قسمت هایی اضافه شده-است.مطابق شکل 1 امروزه شبستان به فرم اصلی خود باقی مانده است اما ورودی اصلی و طاق نماها در ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی بازسازی شده اند .
روشهای مقاومسازی
برای مقاوم سازی یک ساختمان بنایی باید توجه داشته باشیم که کلیه عناصر باربر ساختمان بایستی به نحوی مناسب بهم پیوستهباشند تا در هنگام زلزله عناصر مختلف از یکدیگر جدانشده و ساختمان بطور یکپارچه عمل کند .در این راستا در ساختمانهای خشتی علاوه بر کلافبندی ساختمان با مصالح مناسب و تامین یکپارچگی دیوارها بایستی سقف نیز با مصالح مناسب و بهنحوی ساخته شود که در برابر نیروهای زلزله اولا از تکیهگاه خود جدا نشود ثانیا انسجام و استحکام خود را حفظ نماید - طایفی نصر آبادی و رشیدی مهرآبادی،. - 63: 1387 به عبارت سادهتر باید خود عناصر به تنهایی ونیز اتصال آنها بههم تقویت شده تا یکپارچگی سازه تامین شود همچنین باید به استفاده از فناوریهای جدید هم در این زمینه توجه داشت.استحکام بخشی بناهای موجود با استفاده از مصالح تقویتی مختلفی آزمایش شدهاست، که از آن جمله میتوان به آرماتورهای افقی و عمودی، تختههای چوبی، مشهای بههم متصل شده و غیره نام برد . در زلزلهای که در سال 2001 در پرو رخ داد، ساختمانهای خشتی که با شبکه مش تقویت شدهبودند در هنگام زلزله هیچ گونه صدمه و خسارتی ندیدند .در صورتی که قسمتهای صدمه دیده به علت عدم تقویت آن از استحکام کافی برخوردار نبوده و از چندین ناحیه فرو ریختند - طایفی نصر آبادی و رشیدی مهرآبادی،. - 63: 1387 حال با نگاه ریز بینانه تر، تعدادی از این روش ها را که متداول تر و معتبرتراست از نظر میگذرانیم.
روش تسلیح مغزه
روش تسلیح مغزه یک روش پیشرفته مقاومسازی ساختمانهای بنایی در برابر نیرو زلزله میباشد که برای اولین بار در کشور آمریکا و در سال 1987 برای مقاومسازی تعدادی ساختمان مصالح بنایی به کار گرفتهشد . در این روش مطابق شکل 2 گمانههایی به قطر 5 تا 15 سانتیمتر از بالای دیوار تا فونداسیون در دیوار بنایی ایجاد میگردد و بعد از قرار دادن میلگرد در گمانه به وسیله گروت پر میشود. نفوذ گروت به دیوار بنایی باعث ایجاد یک سیستم یکنواخت و همگن می شود. بزرگترین مزیت این روش عدم تخریب در
