بخشی از مقاله
چکیده
پس از مشخص شدن اثرات سوء صنعت حفاري بر سلامت انسان و محیط زندگی وي، محققان بر آن شدند تا این اثرات را حذف یا کاهش دهند. به مجموعه راه کارها و قوانینی که در راستاي کاهش اثرات پسماند اعمال می شود مدیریت پسماند گویند. یکی از مهمترین مشکلات صنعت حفاري ؛ اثرات زیست محیطی ناشی از تخلیه پسماند در محیط زیست و به خصوص در محیط دریا می باشد.نگرانی بین المللی فزاینده اي در خصوص مدیریت مناسب پسماندهاجهت کاهش احتمال صدمه به بهداشت و محیط زیست وجود دارد.علاوه بر این مدیریت پسماندها میتواند هزینه ها و جرائم احتمالی را کاهش دهد.
خصوصیات پسماندها که مورد نظر هستند شامل؛ قابلیت اشتعال ،واکنش دهی ،خورندگی ،ماندگاري در محیط و میزان سمیت آنها در انسان ، حیوانات و گیاهان می باشند.بعلت عدم وجود تاسیسات و تجهیزات در برخی ،در انتخاب بعضی از گزینه هاي مدیریت پسماند محدودیت وجود دارد.مدیریت و دفع موثر پسماند ،عناصر اصلی یک سیستم مدیریت زیست محیطی در سازمان می باشند. پسماندهاي مربوط به عملیات اکتشاف و تولید که در این مقاله ارائه شده است ،هر ماده جامد ،مایع یا مخلوطی از آنها که میزان آنها بالاتر از حد استاندارد است را در بر میگیرد. در پایان با بررسی میزان پسماند تولیدي در حفاري یکی از چاههاي جنوب کشور این نتیجه حاصل گردید که با پیاده سازي مدیریت پسماند در قسمت سیالات حفاري تنها می توان بسیاري از هزینه ها را کاهش داد بلکه این کار می تواند در جلوگیري از آسیب هاي جبران ناپذیري به محیط زیست بسیار مفید است.
-1 مقدمه
پس از مشخص شدن اثرات سوء صنعت حفاري بر سلامت انسان و محیط زندگی وي ،محققان بر آن شدند تا این اثرات را حذف یا کاهش دهند. به مجموعه راه کارها و قوانینی که در راستاي کاهش اثرات پسماند اعمال می شود مدیریت پسماند گویند. یکی از مهمترین مشکلات صنعت حفاري ؛ اثرات زیست محیطی ناشی از تخلیه پسماند در محیط زیست و به خصوص در محیط دریا می باشد.[1] مدیریت و دفع موثر پسماند، عناصر اصلی یک سیستم مدیریت زیست محیطی در سازمان می باشند.پسماندهاي مربوط به عملیات اکتشاف و تولید،هر ماده جامد ،مایع یا مخلوطی از آنها که میزان آنها بالاتر از حد استاندارد است را در برمیگیرد.[3] منابع اصلی آلوده کننده محیط زیست در عملیات حفاري شامل سیال حفاري و کنده هاي حفاري سازند میباشد که هر دو جزء آلوده کننده هاي محیط زیست می باشند که شامل موارد ذیل می باشد:[4]
- در طبقات فوقانی زمین با توجه به سازندهاي مورد حفاري عموما از گل پایه آبی - آب شور - با غلظتهاي مختلف یون هاي کلسیم ، کلر ، منیزیم و بنتونایت ، پودر آهک و ... می باشد.
-در طبقات میانی زمین از گل آب شور اشباع از نمک با غلظت یون کلر بالا ، نشاسته حفاري ، باریت ، فروبار و ... میباشد.
در طبقات تحتانی زمین با توجه به میدان مورد حفاري و شرایط چاه از گلهاي پایه آبی امولسیونی و یا گل حفاري پایه روغنی استفاده می شود که مهمترین آلوده کننده هاي آن عبارتند از : گازوئیل ، آب نمک اشباع ، نشاسته حفاري ، پلیمرها ، مواد مختلف افزایه هاي گل روغنی و ... می باشد. در پایان عملیات حفاري در هر حفره گل حفره قبل دور ریخته می شود ولی گل روغنی در اکثر موارد به کارخانه منتقل می شود تا دوباره در چاه دیگري مورد استفاده قرار گیرد ولی در خیلی از موارد این گلها به داخل پسابهاي کنار دکل تخلیه می شوند.[2]
-2 اصول مدیریت پسماند
اصول مدیریت پسماند شامل بکارگیري مجموعه اي از روش ها در توسعه طرح و برنامه مدیریت پسماند می باشد. روش هاي مدیریت پسماند هاي ویژه ،متناسب با نوع پسماند و خصوصیات سایت وهمچنین تجهیزات بازیافت ،استفاده مجدد،پاکسازي ودفع خواهد بود.در مدیریت پسماند قبل از هر کاري باید سرچشمه تولید پسماند ؛ حجم پسماند تولیدي و نوع آنها را به طور کامل مورد مطالعه قرار داد و در صورت نیاز آنالیزهاي لازم را بر روي اطلاعات بدست آمده انجام به عمل آورد.
پس از برسی اطلاعات بدست آمده و نیز شرایط محیطی منطقه تحت انجام مدیریت پسماند می توان با توجه به اطلاعات جمع آوري شده از روشهایی مانند به حداقل رساندن تولید پسماند ؛ استفاده مجدد از پسماند ؛ بازیافت پسماند و بهبود خواص آن و در نهایت دفع پسماند استفاده نمود. به عنوان مثال شاید در یک مکان بهترین و با صرفه ترین کار دفع پسماند تولیدي باشد اما در جاي دیگر امکان دفع همان پسماند تولیدي وجود نداشته و انجام عملیات بازیافت و بهبود خواص پسماند بسیار با صرفه و مطمئن تر باشد که یک انتخاب مناسب جز با جمع آوري اطلاعات صورت نخواهد گرفت.[1]
-3 چرخه مدیریت پسماند
مدیریت صحیح پسماند ،با پیشگیري از آلودگی شروع می شود. پیشگیري از آلودگی به حذف ، تغییر یا کاهش روش هاي کاري اطلاق می گردد که منجر به تخلیه آلاینده ها در خاك ،هوا یا آب می شوند. این اصل باید به صورت یکپارچه در طراحی و مدیریت تاسیسات و تجهیزات مربوط به اکتشاف و تولید و طراحی فعالیت هاي مرتبط ،در نظر گرفته شود.در صورتیکه حذف پسماند غیر ممکن است باید نسبت به کاهش میزان پسماند تولیدي اقدام گردد.بکارگیري روش هاي کاهش ضایعات در مبدا تولید ، استفاده مجدد ،بازیافت و باز چرخش در انجام مدیریت مسئولانه عبارتند از:
-1-3 کاهش در مبدا تولید
کاهش تولید پسماند در مبدا از طریق زیر امکان پذیر خواهد بود:
- حذف مواد
- کنترل موجودي و مدیریت آن
- جایگزین مواد
- اصلاح و تغییر فرآیندها
- ضبط و ربط
-2-3 استفاده مجدد
استفاده از مواد یا محصولاتی که به شکل اصلی خود قابل استفاده باشند از قبیل :
- ظروف مواد شیمیایی
- پسماند هاي نفتی جهت جاده سازي یا تثبیت
- پسماندهاي نفتی قابل اشتعال به عنوان انرژي
-3-3 بازیافت/باز چرخش
تبدیل پسماندها به مواد قابل مصرف و یا استخراج انرژي یا مواد از پسماندها مانند :
- بازیافت قراضه هاي فلزي
- بازیافت گل حفاري
- استفاده از کنده هاي حفاري تمیز براي جاده سازي
