بخشی از مقاله
چکیده
این مطالعه با هدف طراحی یک مکانیسم جامع کمینهساز پتاسیلهاي آسیبهاي زیست محیطی در فرایند هدایت و مدیریت پسماندهاي صنایع نورد به انجام رسیدهاست. تامین مواد کارخانههاي کشتی سازي، خطوط لوله و مخازن نفت و گاز توسط محصولات صنایع نورد، باعث اهمیت فرایند نورد ورقهاي فولادي در جایگاه صنایع کشور گردیدهاست. این تحقیق در جهت حذف و کاهش پیامدهاي زیانبار به محیط زیست ناشی از فرایند صنعت نورد، طی چهار گام عملیاتی تحقیقاتی بهانجام رسیدهاست.
در گام نخست، به جهت تدوین یک فرایند جامع مدیریت پسماند، فرایند کارخانه و نوع فعالیتها بررسی گردید . گام دوم، با در نظر گرفتن چشمه تولید و علل وقوع هر پسماند، طبقهبندي بر اساس قوانین ملی مصوب صورت پذیرفت. سپس ارزیابی مخاطرات پسماندهاي فرایند نورد با بهرهگیري از مدل تلفیقی TOPSIS & FMEA براي تعیین میزان پیامدهاي زیست محیطی به انجام رسید. در انتها، راهبردهاي موثر پیادهسازهاي بهبود با ماتریسهاي تحلیلی در مدل SWOT مورد ارزیابی شد.
مقدمه
از مسیرهاي دستیابی به توسعه پایدار و پیادهسازي مولفههاي مرتبط با آن، توجهسازي و بهینه نمودن فرایندهاي مدیریت ضایعات و یا پسماندها میباشد. از جمله این امور، اخذ بازدهی از کربنگیري ضایعات و تولید انرژي محسوب می گردد. اهمیت موضوع فوق به حدي قلمداد میگردد که مورد بررسی موسسههاي تحقیقاتی بسیاري در سراسر دنیا شدهاست. در این راستا، حفاظت از محیط زیست و بهرهگیري از فرایندهاي بهینه مدیریت پسماند و جذب انرژي از ضایعات، در دستیابی به معیارهاي توسعه پایدار موثر می باشد .[1] از طرفی از جمله مولفههاي تاثیرگذار در جاري سازي ساختار توسعه پایدار، توجه به رویکردهاي آموزش و فرهنگسازي حوزه حفاظت از محیط زیست محسوب میشود
براي پیشگیري از مهار تخریب محیط زیست ناشی از فعالیت کارخانجات بزرگ، توجه به ساختارهاي دوستدار محیط زیست در برنامهریزيهاي درازمدت از امور حایز اهمیت میباشد. پس ادغام مولفههاي تولید با مولفههاي دوستدار محیط زیست، در اجراي بهرهوري سبز موثر میباشد
از جمله سوابق مطالعاتی در حوزه حفاظت از محیط زیست در سطح بین المللی میتوان به موارد زیر اشاره کرد: در سال 2016 تحقیقی تحت عنوان رویکردهاي چشم انداز به سمت ترمیم زیستمحیطی و اجراي توسعه پایدار در حوزه مناطق معدنی توسط پژوهشگران دانشگاهی، در چین به انجام رسید. در این پژوهش، مشکلات زیستمحیطی معدن به ارزیابی رسیدهاست و با توجه به نوع مشکلات شناسایی شده، فرایندهاي ترمیم بررسی و تعیین گردیده است.
از طرفی هم، بیان میدارد لزوم دستیابی به توسعه پایدار، یکپارچهسازي اقدامات محلی، منطقهاي میباشد. در این خصوص میبایست در چشمانداز توسعهاي، برنامه هاي حفاظت از محیط زیست از اهم اهداف متعالی شدهباشد . [4] همچنین در سال 2015 فریتز و همکاران در راستاي اهمیت مطالعات برنامهریزي و مدیریت زیست محیطی، طرحی را درخصوص بهره برداري از معیارهاي توسعه به عنوان یک پسزمینه و ایستگاه نظارتی به انجام رساندند که بیان میدارند با استفاده از معیارهاي مطرح شده در توسعه پایدار، امکان تفسیر دادههاي زیستمحیطی بهتر و موثرتر خواهدبود. در نتیجه، در فرایندهاي تصمیم گیري میتوان به دادههاي آنالیز شده مدیریتی دست یافت
روش تحقیق
صنعت نورد از جمله فرایندهاي راهبردي در فرایندهاي تولیدي فولاد محسوب میشود و براي تامین مواد کارخانجات ساخت کشتی، خطوط لوله و مخازن نفت و گاز موثر واقع میگردد. از جمله موارد پایداري صنایع نورد، همسوسازي فرایندها با فرایندهاي زیست محیطی براي حفظ منابع طبیعی و محیط زیست میباشد. پسماندهاي تولیدي فرایند نورد از جمله پتاسیلهاي آسیب به محیط زیست بشمار میآیند، که ضرورت مدیریت پسماند در متن صریح قوانین ملی و بینالمللی تعیین و اعلام شدهاست. از طرفی مدیریت پسماندها و تدوین مسیر راه هر پسماند تا بازیافت و امحاء، علاوه بر سودمنديهاي زیست محیطی، داراي مزیتهاي ریالی نیز میباشد . از اینرو، این تحقیق سعی در تدوین یک ساختار جامع بهینه براي هدایت و مدیریت پسماندهاي صنعت نورد دارد. در این خصوص، موضوع مطالعاتی در چهار فاز عملیاتی به شرح زیر به انجام رسیدهاست:
1. در گام نخست، به جهت تدوین یک فرایند جامع مدیریت پسماند، میبایست فرایند کارخانه و نوع فعالیتها شناسایی و بررسی گردند.
2. در گام دوم، به جهت تعیین میزان تاثیرپذیري هر پسماند، طبقه بندي بر اساس معیاري قانون ملی مصوب صورت پذیرفت.
3. سپس ارزیابی ریسک با بهرهگیري از مدل تلفیقی TOPSIS & FMEA صورت میپذیرد.
4. در انتها، راهبردهاي موثر پیادهسازهاي بهبود با ماتریس SWOT مورد تحلیل واقع میگردد.
مواد و روشهاي بهرهبرداري شده در این تحقیق، تکنیک نظرسنجی خبرگان - Delphi technique - ، مدل ترکیبی TOPSIS & FMEA، ماتریس تحلیلی SWOT میباشند. دلفی از روشهاي مؤثر در کسب وفاق جمعی بین متخصصین در موضوع مشخصی است
مدل :TOPSIS فرایندي است جهت ارزیابی عملکرد گزینهها از طریق مشابهت با راه حلهاي ایدهآل که توسط هوانگ و یون در سال 1981 پیشنهاد شدهاست. مفهوم اصلی آن، جهت تعریف راه حلهاي ایدهآل مثبت و راه حلهاي ایدهآل منفی می باشد. در روش TOPSIS علاوه بر در نظر گرفتن فاصله یک گزینه Ai از نقطه ایدهآل، فاصله آن از نقطه ایدهآل منفی هم در نظر گرفته می شود. بدان معنی که گزینه انتخابی باید داراي کمترین فاصله از راه حل ایدهآل بود و در عین حال داراي دورترین فاصله از راه حل ایدهآل منفی باشد
نتایج و بحث
اعمال مدیریت جامع پسماند، به منظور برقراري سیستمی میباشد که جریان پسماند، جمعآوري پسماند و روشهاي پردازش و دفع پسماند را با یکدیگر لحاظ مینماید، به نحوي که اهداف محیط زیستی، اقتصادي و اجتماعی مطلوب بهدست آید. جهت برقراري راهکارهاي مدیریت پسماند در صنایع نورد، در ابتدا میبایست، پسماندهاي ناشی از فعالیتها و فرایندها را شناسایی نمود، که پسماندهاي غالب و عمده در فرایند تولید ورقهاي فولادي به شرح جدول شماره - 1 - مشخص گردید. تعیین میزان خطر هر نوع پسماند، با احتساب معیارهاي شدت تاثیر و احتماع وقوع - برگرفته از تکینک - FMEA از جمله مسیریابی موثر در برقرارسازي مولفههاي بهبود میباشد.
