بخشی از مقاله
چکیده
امروزه توجه به روشهای مختلف پایش و نمونه برداری صحیح پسماندهای مراکز بهداشتی و درمانی بدلیل دارا بودن پتانسیل عفونت زایی و وجود پسماند های خطرناک بسیار حائز اهمیت است. مطالعات مختلف نشان داد که از نظر ترکیب فیزیکی حدود 75 الی 90 درصد پسماندهای تولیدی مراکز بهداشتی ودرمانی را پسماندهای شبه خانگی بدون خطر یا معمولی تشکیل می دهند . در حالی که حدود 10 الی 25 درصد زائدات مراکز بهداشتی ودرمانی را پسماند های خطرناک شامل پسماندهای عفونی، پسماندهای آسیب شناختی، پسماندهای برنده و نوک تیز، پسماندهای دارویی، پسماندهای شیمیایی ، پسماندهای ژنوتوکسیک - درای موادی با خصوصیات سمی برای ژن ها - ، پسماندهای حاوی فلزات سنگین، پسماندهای پرتو زا و ظروف تحت فشار تشکیل میدهند، لذا پایش و نمونه برداری اینگونه پسماندها قبل از دفع آن الزامی است. هدف از ارائه این مقاله علاوه بر شناخت کمی و کیفی پسماندهای مراکز بهداشتی ودرمانی و سهم هر یک از اجرای تولیدی در بیمارستان و روشهای پایش و نمونه برداری آنها قبل از دفع می باشد.
-1 مقدمه
گسترش شهر ها و افزایش جمعیت ، سرعت روند ایجاد انواع موسسات و مراکز درمانی از جمله بیمارستان ها ی عمومی و تخصصی ، مراکز بهداشتی و درمانی ، کلینیک ها و پلی کلینیک ها ، زایشگاه ها ، آشایشگاه ها ، درمانگاه ها ، داروخانه ها ، آزمایشگاه های تشخیص طبی و کنترل کیفی دارویی و غذایی ، رادیولوژی ها ، واحدهای درمانی امدادی مجتمع های پزشکی و مطب ها را به شدت افزایش داده است . همچنین افزایش تعداد ارباب رجوع و بیماران ، استفاده از وسایل یکبار مصرف ، توسعه علم پزشکی و دارویی ، مصرف بالای سرانه دارو در کشور و اختراع ، تولید و مصرف داروهای پیچیده تر باعث تغییر در کمیت و کیفیت مواد زائد بیمارستانی شده است . این در حالی است که تاثیرات بسیاری از این مواد بر محیط زیست و بهداشت عمومی هنوز نا شناخته است.
امروزه یکی از معضلات زیست محیطی ، مواد زائد بیمارستانی است که به علت دارا بودن عومل خطرناک ، سمی و بیماری زا از جمله زایدات پاتولوژیک ، رادیواکتیو ، دارویی ، شیمایی ، عفونی ، و ظروف و وسایل درمانی از حساسیت خاصی برخوردار است . بویژه آنکه ذخیره سازی زباله های بیمارستانی باید در کوتاه ترین زمان ممکن صورت گرفته و سریعا نسبت به دفع آنها اقدام شود1] و .[2 طبق مطالعات انجام شده حدود 630 نوع ماده شیمیایی ، دارویی در بیمارستان ها مصرف می شود که در حدود 300 نوع آنها سمی و خطرناک می باشد.
این مواد به صورت پسمانده در زباله های بیمارستانی وجود دارد که بازیافت آنها ممنوع بوده و دفع صحیح آنها نیاز به برنامه ریزی دارد . در کشور ما از کل مواد زاید بیمارستانی حدود 58 درصد دفن ، 30/65 درصد سوزانده و 18/2 درصد تلمبار می شود که هیچ یک از این روش ها به دلیل وجود عواقب سوء زیست محیطی و بهداشتی مورد تایید مجامع علمی و بین المللی نمی باشد بنابر این اجرای روشهای نوین تصفیه مواد زائد بیمارستانی برای بر طرف کردن آثار نا مطلوب این مواد ضروری است .[1]
-2 روش تحقیق
توجه به مدیریت پسماندهای بیمارستانی و مراکز بهداشتی درمانی به دلیل دارا بودن پتانسیل عفونت زدایی و وجود پسماندهای خطرناک بسیار حائز اهمیت است . مواد زائد مراکز بهداشتی ودرمانی شامل مواد زائد معمولی - شبه خانگی - و مواد زائد خطرناک می باشند . جداسازی ، بسته بندی، بر چسب گذاری ، جمع آوری ، حمل و نقل ، حداقل رساندن زائدات ، تصفیه و دفع از مراحل مختلف مدیریت مواد زائد بیمارستانی است . برای هر گونه برنامه ریزی جهت بازیافت ، تصفیه ، حداقل رساندن زائدات و در دفع زائدات بیمارستان شناخت کمیت و ترکیب مواد زائد بیمارستانی الزامی است . در این مقاله سعی شده علاوه به شناخت کمی و کیفی مواد زائد بیمارستانی به مدیریت صحیح مواد زائد بیمارستانی بویژه در مرحله تصفیه ، دفع و مقایسه روش های مختلف پرداخته شود .
-3 بحث و نتایج
کلید رسیدن به مدیریت کار آمد شناخت کمی و کیفی مواد زائد بیمارستانی ، کاهش مواد زائد مراکز بهداشتی درمانی ، جداسازی - تفکیک - و بازیافت ، تصفیه و دفع مناسب با توجه به نوع مواد زائد تولید در بیمارستان می باشد که این امر سبب کاهش هزینه ها و تامین بهداشتی عمومی و حفظ می شود . در این قسمت به کمی و کیفی پسماندهای بیمارستانی ، سهم هر یک از اجرای پسماند تولیدی بیمارستان ، و روشهای مدیریت بسته بندی ، بر چسب گذاری ، حمل و نقل و در نهایت به روش های مختلف به حداقل رساندن پسماند ، بازیافت و تصفیه و دفع پسماندهای بیمارستانی پرداخته می شود . ترکیب مواد زائد بیمارستانی : به طور کلی زائدات بیمارستانی به دو دسته تقسیم می شوند :
-1 زائدات معمولی یا شبه خانگی : که حدود 75 الی 90 درصد پسماندهای تولیدی بیمارستانی را پسماندهای شبه خانگی بدون خطر یا معمولی تشکیل می دهند
-2زائدات خطرناک بیمارستانی : که حدود 10 الی 25 درصد زائدات بیمارستانی را تشکیل می دهند که شامل موارد زیر است:
· پسماندهای عفونی
· پسماندهای آسیب شناختی
· پسماندهای برنده و نوک تیز
· پسماندهای دارویی
· پسماندهای شیمیایی
· پسماندهای ژنوتوکسیک - درای موادی با خصوصیات سمی برای ژن ها -
· پسماندهای حاوی فلزات سنگین
· پسماندهای پرتو زا
· ظروف تحت فشار 3 ] و .[4
WHO اعلام کرد که در کشور های در حال توسعه از جمله کشور ایران که خود آنالیز کامل بر روی پسماندهای بیمارستانی انجام نداده اند می توان برآورد ذیل را برای توسعه توزیع پسماندهای بیمارستانی انجام داد .
· 80 درصد پسماندهای شبه خانگی که می توان همانند پسماندهای خانگی و مدیریت پسماندهای شهری با آن برخورد کرد.
· 15 درصد پسماندهای عفونی و آسیب شناختی
· 1 درصد پسماندهای برنده و نوک تیز
· 3 درصد پسماندهای شیمیایی و دارویی
· کمتر از 1 درصد پسماندهای ویژه پسماندهای پرتو زا و سایتوتوکسیک ، ظروف تحت فشار و باطری های مصرف شده می باشد]
نام رده ی پسمانده شرح و مثال
پسمانده ی عفونی
پسمانده های آسیب شناختی
پسمانده های بُرنده و نوک تیز پسمانده های دارویی
پسمانده های ژئوتوکسیک
پسمانده های شیمیایی
پسمانده های دارای فلزات سنگین ظرفهای تحت فشار
پسمانده های پرتوساز
پسمانده های مظنون به داشتن عوامل زنده ی بیماریزا مانند کشت های میکروبی آزمایشگاه، پسمانده های ناشی از جداسازی بیماران عفونی، بافتها - سواب - مواد یا تجهیزات که با بیمار عفونی تماس داشته اند، مواد دفع شده از این بیماران. مانند بافتها و آبگونه های انسانی؛ تکه هایی از بدن انسان، خون و سایر آبگونه های بدن، جنین. مانند سوزن تزریق، دستگاه - set - انفوزیون، تیغه ی چاقو، چاقو، تیغ، شیشه های شکسته. مانند داروهای تاریخ گذشته یا غیر لازم - اقلامی که به دارو آلوده شده یا دارو دارند - مانند قوطی ها و شیشه های دارویی - .
مانند پسمانده های دارای موادی با خصوصیات سمی برای ژن ها: از جمله پسمانده های دارای داروهای سایتوتوکسیک - که بیشتر در درمان سرطان به کار می روند - و مواد شیمیایی سمی برای ژن ها. که محتوی مواد شیمیایی مانند معرفهای آزمایشگاهی، داروی ثبوت و ظهور فیلم، مواد گندزدای تاریخ گذشته یا غیر لازم و حلالها می باشند. مانند باتری ها، ترمومترهای شکسته، اسباب های جیوه های اندازه گیری فشار خون و ... مانند سیلندرهای گازها. کارتریج گاز و قوطی های افشانه. مانند مایعات مصرف نشده ی پرتودرمانی یا لوازم شیشه ای بسته ها، کاغذهای جاذب در آزمایشگاههای تحقیقاتی، ادرار و مواد دفع شده ی بیماران درمان شده یا آزمایش شده به وسیله رادیونوکلئیدهای مهر و موم نشده یا منابع سربسته.
