بخشی از مقاله
چکیده :
پسماندهای بهداشتی درمانی، شامل کلیه پسماندهای تولید شده به وسیله مراکز و مؤسسات از قبیل بیمارستانها، مراکز بهداشتی درمانی، آزمایشگاه های تشخیص طبی و تحقیقاتی و سایر مراکز مشابه است که عمدتا ً آلوده به عوامل بیماری زا و عفونی بوده و در صورت نداشتن برنامه ای منسجم برای دفع آنها می توانند باعث ازیاد انواع بیماری های خطرناک و مسری شده و چه بسا به تهدیدی جدی برای سلامت انسان و محیط زیست تبدیل شوند. شهر ایلام به عنوان مرکز استان ایلام با دارا بودن بیش از 130 مرکز بهداشتی درمانی در سطح خود هنوز هم پس از گذشت سالها برای دفع زباله های بهداشتی درمانی خود با مشکل مواجه است. گفتنی است روزانه بیش از 2 تن زباله عفونی در این شهر تولید می شود که بخش عمده ای از آن با استفاده از زباله سوز سوزانده می شود.
مقدمه :
توسعه صنعت و رشد سریع جمعیت، افزایش مصرف را به دنبال دارد که این مسئله افزایش تولید مواد زائد یا پسماندها را در پی خواهد داشت. به طور کلی مواد زائد اثرات نامطلوبی بر محیط زیست دارند که به همین دلیل باید مورد توجه خاص قرار گیرند. اما برخی از این مواد زائد به دلیل اثرات مخرب و عوارض حاد و مزمنی که بر سلامت انسان و همچنین کیفیت محیط زیست دارند، به عنوان مواد زائد خطرناک یا پسماند های خطرناک خوانده می شوند.
- عمرانی، قاسمعلی، - 1388 که پسماندهای بهداشتی درمانی بخشی از این پسماندها به حساب می آیند. این زایدات که بیشتر در بیمارستان ها، آزمایشگاه ها و درمانگاه ها تولید می شوند و به آنها مواد زاید جامد بهداشتی - درمانی می گویند، به علت آلوده بودن و همچنین زیانهای ناشی از عدم مدیریت بهداشتی باعث ازیاد و اشاعه انواع بیماریهای خطرناک و مسری شده و تهدیدی جدی برای سلامت انسان و محیط زیست می باشد. - مردانی، نوشین -
:1-1 وی ژگی های زباله های بیمارستانی زایدات تولیدی بیمارستانها تفاوت های خاصی نسبت به سایر زباله های تولیدی اماکن، مؤسسات شهری دارند. در بیمارستانها انواع اقدامات درمانی از جمله کبالت تراپی، شیمی درمانی، دیالیز، جراحی ترمیمی، زایمان، قطع و خارج ساختن اندام های فاسد و از بین رفته، آزمایشات طبی، اتوپسی و بیوپسی و مشابه آنها انجام می شوند. باید بیمارستان ها را از مؤسسات نادر به حساب آورد که در آن از مواد شیمیایی به مقدار وسیع و متنوع استفاده می شود. بطوریکه برآورد شده است در بیمارستان ها بیش از 630 نوع ماده شیمیایی مختلف استفاده می شود که از این تعداد 300 نوع غیر سمی، 300 نوع آن سمی و خطرناک و حدود 30 نوع آن کم خطر می باشد. - عمرانی، قاسمعلی، - 1389 پسماندهای تولید شده به وسیله مراکز بهداشتی درمانی به طور عمده به دو دسته زیر طبقه بندی می شوند:
گروه : 1 پسماندهای خطرناک که خود به چهار دسته تقسیم می شوند:
الف : پسماندهای عفونی : برخی از مجامع علمی زباله عفونی را به صورت زیر تعریف می کنند: زباله عفونی موادی است که می تواند باعث بروز بیماری های عفونی گردد. بنابر تعریف مذکور کلیه زایدات بیماری زا را که آلوده به ویروس ها و دیگرعوامل بیماری زا می باشند به عنوان زباله عفونی قلمداد می گردند. - عمرانی، قاسم علی، - 1389 که شامل:
- کلیه پسماندهای آلوده به خون و فرآورده های خونی
- مواد تیز آلوده
- مواد حاصل از جراحی و کالبد شکافی
- پسماندهای بخشهای دیالیز
- ملافه ها، روپوشها و دستکش های آلوده
- پسماندهای اتاقهای ایزوله
- کشت های بیولوژیک و محیط های کشت
- پسماندهای پاتولوژی
- اعضاء و اندام های قطع شده و جنین، لاشه حیوانات
- پسماندهای ناشی از جراحی و اتوپسی
- کلیه ترشحات و پسماندهای آلوده به ترشحات بیماران عفونی
- کلیه مواد و وسایلی که با بیمار عفونی تماس داشته اند
- کلیه پسماندهای مربوط به آزمایشهای تشخیص طبی و تحقیقات پزشکی
لازم به ذکر است که در مورد وجود ویروس ها در زباله های بیمارستانی گفته می شود که مواد متشکله زباله های بیمارستانی قادرند کلیه ویروسها را با خود منتقل نمایند. طبق بررسیهای انجام شده مدت فعالیت ویروسها در زباله های بیمارستانی معمولا ً از 5 تا 8 روز متغیر است. - عمرانی، - 1389 ب : پسماندهای شیمیایی شامل: زباله های دارویی و مواد شیمیایی، ویالهای نیمه پرو پر داروئی، ترمومترهای شکسته، معرفهای آزمایشگاهی، داروهای ثبوت و ظهور فیلم و ... و هرگونه زباله منتج شده از تشخیص، درمان و مراقبت بیماران تحت شیمی درمانی - اعم از ست های سرم، کیسه های ادرار، سوند، کیسه های استوما -
ج : پسماندهای نوک تیز و برنده شامل : سر سوزن، تیغ بیستوری و اره، اسکالپل، لانست، انواع آنژیوکت، شیشه های شکسته سرم و فرآورده های خونی و داروئی و هرگونه وسیله یکبار مصرف تیز و برنده که در تشخیص و درمان و مراقبت بیماران استفاده شده است.
د : پسماندهای رادیواکتیو شامل : کلیه پسماندهای تولید شده در مراکز پزشکی هسته ای می باشند.
گروه : 2 پسماندهای معمولی یا شبه خانگی هستند که به طور عمده از کارکرد های خدمات اداری و عمومی این مراکز تولید می شود. شامل زباله های آشپزخانه، آبدارخانه، قسمت اداری مالی، ایستگاه های پرستاری، باغبانی و از این قبیل استکه از آنها می توان به کاغذ - نسخه و قبض - ، مقوا، کارتن و جعبه های شیرینی، گل، قوطی های کمپوت و کنسرو، پسماندهای آشپزخانه و پسماند های غذایی و .... اشاره کرد که می توانند همراه با دیگر زباله های شهری دفع شوند. اما عمده ترین طبقه بندی زباله های بیمارستانی که تاکنون متداول بوده است توسط سازمان جهانی بهداشت در هشت گروه به قرار زیر تقسیم بندی می شود. - احرام پوش، محمد حسن، - 1373
الف - زباله های معمولی : این زباله ها شبیه زباله های خانگی هستند و بیشتر مربوط به آشپزخانه و قسمت های اداری و فضای سبز می شوند. از نظر حمل و نقل مشکل خاصی ندارند.
ب - زباله های پاتولوژیک : این زباله ها شامل بافت ها و قسمت های مختلف بدن می باشند که در عمل بیوپسی یا کالبد شکافی و جراحی ایجاد می گردند. این زباله ها به طور بالقوه می توانند ایجاد بیماری نمایند؛ زیرا امکان وجود عوامل بیماری زا در آنها بسیار زیاد است.
ج - زباله های رادیواکتیو : منابع تولید زباله های رادیواکتیو در بیمارستان ها عبارتند از :
- فعالیتهای تحقیقاتی که معمولا ً مقدار قابل توجهی کربن - 14 - و تری تیوم - - استفاده می کنند که زباله ی زیادی با درجه رادیواکتیویته ی پایین تولید می نمایند.
- آزمایشگاههای کلینیکی که در فعالیت های خود از مواد رادیواکتیو استفاده می کنند که این زباله ها دارای درجه رادیواکتیویته کم هستند.
- آزمایشگاههای پزشکی هسته ای که مقدار زباله تولیدی آنها کم است؛ اما درجه رادیواکتیویته بالاتری نسبت به دو گروه فوق دارند.
د - زباله های شیمیایی و خطرناک در بیمارستان ها: این زباله ها شامل مواد جامد، مایع و گازی شیمیایی هستند که عمدتا حاصل فعالیتهای آزمایشگاهی، نظافت و پاکیزگی و ضدعفونی می باشند.
ه - زباله های عفونی : بر اساس نظریه سازمان حفاظت محیط زیست آمریکا - EPA - و سازمان بهداشت جهانی 30 - WHO - تا 90 درصد زباله های بیمارستانی را زباله های عفونی تشکیل می دهد که به 12 بخش به شرح زیر تقسیم می شوند :
- 1زباله اتاق ها یا بخش های ایزوله
- 2 محیط های کشت
- 3 خون و فرآورده های خونی
- 4 زباله پاتولوژیکی - آسیب شناسی - اعضای بدن
- 5 زباله ناشی از جراحی و کالبد شکافی
- 6 زباله آلوده آزمایشگاهی
- 7 وسایل نوک تیز
- 8 زباله بخش دیالیز
- 9 لوازم و ابزار آلوده دور ریخته شده
- 10 مواد غذایی آلوده
- 11 پسماندهای دارویی و مواد بیولوژیکی زاید
- 12زباله بخش نگهداری حیوانات و آزمایشگاه ها
