بخشی از مقاله
مقايسه تله هاي مختلف در پايش تنوع گونه اي سوسک هاي خانواده Buprestidae
چکيده
سوسک هاي چوبخوار خانواده ١٩١٥ ,Buprestidae Leach يکي از مهم ترين آفات باغات استان کردستان مي باشند، جهت مشخص کردن بهترين نوع تله براي نشان دادن خصوصيات تنوع گونه اي خانواده مذکور در باغات استان کردستان، تله هاي مختلفي که عبارتند از: تله هاي سطلي رنگي، تله هاي چسبنده رنگي و تله تصادفي پنجره اي در طي سال هاي ١٣٨٩ و
١٣٩٠ مورد بررسي و آزمايش قرار گرفتند. نتايج بدست آمده نشان داد که ترکيب و فراواني گونه هاي به دام افتاده در تله سطلي زرد بيشترين شباهت را به ميزان ٦٠/٢ درصد تله سطلي قرمز به ميزان ٠/٥ درصد کمترين شباهت را با کل ترکيب گونه اي و فراواني جامعه به دام افتاده توسط تمامي تله ها داشتند. همچنين بررسي غناي گونه اي و فراواني نمونه هاي به دام افتاده در تله هاي مختلف نشان مي دهد که تله پنجره اي بيشترين تعداد گونه به دام افتاده با ٢٠ گونه به دام افتاده و تله سطلي زرد بيشترين افراد به دام افتاده با ٤٣ درصد فراواني کل افراد گونه هاي به دام افتاده دارا بوده و همچنين تله سطلي قرمز کمترين تعداد گونه به دام افتاده با ٣گونه به دام افتاده و تله هاي سطلي قرمز، بنفش و تله چسبنده سفيد که هر کدام با کمتر از ٠/١ درصد شباهت با ميزان کل ، کمترين افراد به دام افتاده در ميان انواع تله ها را دارا مي باشند.
مقدمه
سوسک هاي چوبخوار خانواده Buprestidae به عنوان بخشي از مهم ترين آفات چوبخوار، مي توانند در باغات استان حضور چشم گيري داشته باشند، بنابراين بررسي خصوصيات تنوع زيستي و بيواکولوژيک آنها در باغات استان امري لازم و ضروري است .
استفاده از تله هاي مختلف جذبي رنگي نه تنها روشي مناسب براي شناسايي گونه ها، غناي گونه اي هر منطقه ، فراواني گونه هاي مهم ، پويايي فصلي گونه هاي اخير و ساختار غالب جامعه Buprestidae مي باشد ( ,Sakalian&Langourov ٢٠٠٤)، بلکه مي تواند نقش کليدي در برنامه هاي مديريتي گونه هاي اقتصادي اين خانواده داشته باشد (٢٠٠٨ ,.et al Francese). بطور مثال در بلغارستان فاکتور هاي تنوع گونه اي، فراواني گونه ها و ساختار غالب خانواده مذبور با استفاده از تله هاي سطلي رنگي متعدد مورد بررسي و ارزيابي قرار گرفته است (٢٠٠٤ ,Langourov &Sakalian )، در آمريکا نيز از تله هاي چسبنده رنگي جهت پايش جمعيت گونه هاي مختلف خانواده مذبور در نهالستان ها استفاده شده است (Oliver ٢٠٠٤ ,.et al). تله پنجره اي نيز از انواع تله هاي تصادفي که در تلفيق با تله هاي جذبي مي تواند در جمع آوري سوسک ها چوبخوار خانواده مورد نظر مفيد واقع شود. بطور مثال Wermelinger و همکاران در سال ٢٠٠٢ از تله هاي پنجره اي و تله زرد براي جمع آوري و پايش جمعيت هاي سوسک هاي چوبخوار خانواده هاي Buprestidae،Scolytidae و Cerambycidae در جنگل ها استفاده کرده اند. يا در مثال ديگري در کشور ناميبيا از تله پنجره اي جهت بررسي تنوع زيستي سوسک هاي خانواده مورد نظر استفاده شده است (٢٠٠٠ ,Bellamy). در ايران نيز طي تحقيقي فونستيک و ساختار گونه هاي غالب سوسک هاي خانواده هاي Buprestidae و Cerambycidae در جنگل هاي استان مازندران با استفاده از تله هاي مختلف مورد بررسي و مطالعه قرار گرفته است (بريماني وهمکاران، الف ١٣٨٩ و ب ١٣٨٩).
مواد و روشها
در راستاي جذب و به دام انداختن فرم هاي بالغ گونه هاي مختلف سوسک هاي خانواده Buprestidae از انواع تله هاي تصادفي و جذبي در مناطق باغي استان کردستان استفاده شد که عبارتند از: تله تصادفي پنجره اي، تله هاي چسبنده رنگي و تله هاي سطلي رنگي.
تله پنجره اي از انواع تله هاي تصادفي مي باشد که مي تواند در جمع آوري گونه هاي مختلف حشرات از جمله سوسک هاي چوبخوار مفيد واقع شود. اين تله داراي يک سطح پلاستيکي شفاف با اندازه Cm m٨٠ مي باشد که در يک چارچوب فلزي در ارتفاع نيم متري سطح زمين قرار گرفته و در زير آن يک محفظه مستطيلي شکل ناودان مانند است که حاوي مخلوط ٥٠:٥٠ ضديخ مي باشد (٢٠١٠ ,Barimani). در هر کدام از مناطق باغي مورد نظر ٣عدد از تله مذکور نصب شدند.
با توجه به جذب فرم هاي بالغ سوسک هاي خانواده Buprestidae به رنگ هاي مختلف يکي از روشهاي مناسب جهت جمع آوري اين سوسک ها استفاده از تله هاي رنگي مي باشد. تله هاي سطلي رنگي از انواع تله هاي رنگي مي باشند که در اين تحقيق مورد استفاده قرار گرفتند. تله هاي مذکور عبارتند از سطل هاي پلاستيکي با عمق ١٢ سانتيمتر و قطر ١٠ سانتيمتر.
اين تله ها توسط سيم مفتولي نرم در ارتفاع ١متري از سطح زمين با فاصله ١متري از همديگر مستقر مي شدند و ١/٣ حجم تله هاي مذکور توسط مخلوط ٥٠:٥٠ آب و ضديخ پر مي شدند. قابل ذکر است که از هر کدام از تله هاي سطلي رنگي ٣ عدد در هر منطقه نصب شد. از ديگر تله هاي رنگي مورد استفاده ، تله هاي چسبنده رنگي مي باشد. در اينگونه از تله ها از چوب هايي با ارتفاع ١/٥ متر و قطر تقريبي ٧سانتيمتر که با صفحات کاغذ ديواري رنگي پوشانده شده بودند، استفاده شد.
سطح خارجي صفحات کاغذ ديواري با چسب مخصوص به دام انداختن حشرات آغشته شد. از تله هاي مذکور نيز همانند ديگر تله هاي ذکر شده از هر رنگ ٣عدد در هر منطقه نصب شد. رنگ هاي مورد استفاده در رنگ آميزي تله هاي رنگي عبارت بودند از: سفيد، زرد، قرمز، بنفش ، آبي و سبز (٢٠٠٤ ,.Oliver et al).
تله هاي مورد استفاده در آخر هر ماه مورد بازديد قرار گرفته و نمونه هاي به دام افتاده توسط آنها جمع آوري و به آزمايشگاه منتقل شده و مورد شناسايي قرار گرفتند. تمامي تله ها جهت به دام انداختن سوسک هاي مذکور دوباره آماده سازي مي شدند. بطوريکه در مورد تله هاي پنجره اي و سطلي رنگي بعد از جمع آوري حشرات مخلوط ٥٠:٥٠ آب و ضديخ آنها تعويض شده و در مورد تله هاي چسبنده، سطوح چسبناک آنها دوباره چسب اندود مي شد.
نتايج و بحث
نتايج مقايسه کارايي تله ها از نظر شباهت ترکيب و فراواني گونه اي ها با ميزان کل بدست آمده از تمام تله ها با استفاده از نرم افزار .٢.٠ Biodiversity professional version(١٩٩١ ,McAlister) نشان داد که در ميان کل تله هاي مورد بررسي تله سطلي زرد به ميزان ٦٠/٢ درصد بيشترين شباهت را با ميزان کل بدست آمده داشته ، و تله سطلي قرمز به ميزان ٠/٥ درصد کمترين شباهت را با ميزان کل دارد. قابل ذکر است تله تصادفي پنجره اي به ميزان تنها ١٢/٤ درصد با ميزان کل شباهت دارد.
همچنين بررسي غناي گونه اي و فراواني نمونه هاي به دام افتاده در تله هاي مختلف نشان مي دهد که تله پنجره اي بيشترين تعداد گونه به دام افتاده با ٢٠ گونه به دام افتاده و تله سطلي زرد بيشترين افراد به دام افتاده با ٤٣ درصد فراواني کل افراد گونه هاي به دام افتاده دارا بوده و همچنين تله سطلي قرمز کمترين تعداد گونه به دام افتاده با ٣گونه به دام افتاده و تله هاي سطلي
