بخشی از مقاله
چکیده
سامانه پورفیری باغ خشک در فاصله 15 کیلومتری ذخیره مس پورفیری سرچشمه - استان کرمان - واقع گردیده است. این سامانه بخشی از کمربند ماگمایی سنوزوئیک ارومیه- دختر میباشد. عملکرد فرآیندهای گرمابی بر روی سنگهای گرانیتی، گرانودیوریتی، و کوارتز مونزونیتی با تشکیل و توسعه چهار زون دگرسانی، - 1 - پتاسیک، - 2 - فیلیک، - 3 - آرژیلیک، و - 4 - پروپلیتیک در این منطقه همراه بوده است. الگوی توزیع REEهای به هنجار شده به کندریت نشان میدهند LREE ها نسبت به HREE ها در هر چهار زون دگرسانی متحمل تفریق و غنیشدگی شدهاند. بررسیهای ژئوشیمیایی آشکار میکند که گذر سنگهای آذرین اولیه گرانیتی به زون دگرسانی آرژیلیک با رخداد بیهنجاری منفی قوی Eu و Ce همراه شده است.
الگوی توزیع REE های به هنجار شده به سنگ اولیه گرانیتی مبین تفریق و غنی-شدگی و یا تهیشدگی ضعیف HREE ها نسبت به LREE ها و رخداد بی-هنجاری مثبت قوی Eu در طی تکوین زونهای دگرسانی پتاسیک، فیلیک، آرژیلیک، و پروپلیتیک میباشد. به نظر میرسد رخداد بیهنجاری مثبت قوی Eu در سامانه دگرسانی مورد مطالعه در ارتباط با دمای بیش از 250 درجه سانتیگراد محلولهای مسئول دگرسانی باشد. تلفیق نتایج حاصل از مطالعات کانیشناسی و ژئوشیمیایی نشان میدهند که توزیع و تحرک عناصر کمیاب خاکی تابعی از عواملی نظیر شیمی محلولهای مسئول دگرسانی، پتانسیل یونی، کنترل کانیایی، و میزان دسترسی به لیگندهای کمپلکسساز میباشد.
-1 مقدمه
ذخایر مس و مولیبدن پورفیری زیادی در کمربند کوهزایی آلپ-هیمالیا توس پژوهشگران مختلف شناسایی و معرفی شدهاند - Calagari, 2004; .Hou and Cook, 2009 - کمربند ماگمایی ارومیه- دختر به عنوان بخشی از سیستم کوهزایی آلپ- هیمالیا دارای ذخایر پورفیری زیادی است که بزرگترین آن از نظر تناژ ماده معدنی در معدن سرچشمه رفسنجان - استان کرمان - قرار دارد. در فاصله حدود 15 کیلومتری جنوب شرق ذخیره مس- مولیبدن سرچشمه رفسنجان، یک سامانه پورفیری وجود دارد که از آن تحت عنوان ذخیره پورفیری باغ خشک یاد میشود. این ذخیره معدنی برای اولین بار در اوایل دهه 1970 توس زمینشناسان یوگسلاوی شناسایی و اکتشاف گردید.
بر اساس بررسیهای آنها، این ذخیره معدنی دارای تناژی برابر با 24 میلیون تن و عیاری حدود 0/27 در صد مس میباشد . - Nedimovic, 1973 - در سالهای اخیر، اکتشافات تفصیلی بر روی ذخیره توس کارشناسان شرکت ملی مس - 1389 - انجام شده است. افزون بر این، وضعیت تکامل سیالات کانهدار این ذخیره توس عینعلی و همکاران - 1394 - مورد بررسی قرار گرفته است.
تاکنون بررسیهای جامعی بر روی ویژگیهای زمینشیمیایی پهنههای مختلف دگرسانی این سامانه پورفیری به ویژه از نظر ژئوشیمی عناصر کمیاب خاکی انجام نشده است. در این پژوهش سعی شده است، با استفاده از مشاهدات صحرایی، مطالعات کانیشناسی و ژئوشیمیایی مبادرت به بررسی زمین-شیمی عناصر کمیاب خاکی - لانتانیدها - در پهنههای مختلف دگرسانی ذخیره پورفیری باغ خشک مبادرت گردد.
-2 بحث
-1-2 زمین شناسی
ذخیره مس پورفیری باغ خشک بخشی از کمربند ماگمایی سنوزوئیک ارومیه- دختر میباشد. کمربند یاد شده از غرب اروپا تا ترکیه، ایران، و غرب پاکستان گسترش دارد . - Mao et al ., 2014 - کهنترین سنگهایی که در منطقه باغخشک برونزد دارند، شامل سنگهای آتشفشانی و مواد آذرآواری به سن ائوسن میباشند. بررسیهای صحرایی نشان میدهد که توده آذرینی با ترکیب سنگشناسی دیوریت و مونزونیت و یک توده گرانودیوریتی در این سنگهای آتشفشانی- آذرآواری نفوذ نموده است. شواهد صحرایی نشان میدهند که توده آذرین دیوریتی- مونزودیوریتی کهنتر از توده آذرین گرانودیوریتی میباشد.
بر اساس نتایج سنسنجی، تودههای نفودی همراه با کانیسازیهای مس نوع پورفیری در این منطقه دارای سن میوسن بالایی هستند - McInnes et al., .2005 - هر دو توده نفوذی و سنگهای میزبان آنها به طور گستردهای توس سیالات گرمابی متحمل دگرسانی شدهاند، به طوری که در آنها دگرسانیهایی از نوع پتاسیک، فیلیک، آرژیلیک، و پروپلیتیک تشکیل و توسعه یافته است.
-2-2 مطالعات کانیشناسی مطالعات کانیشناسی نشان میدهند که زون دگرسانی پتاسیک در منطقه باغ خشک با تشکیل بیوتیت ثانویه در زمینه سنگ قابل تشخیص است. در این زون، بیوتیتهای ثانویه جانشین بیوتیتهای اولیه ماگمایی و آمفیبولها گشتهاند. کانه مگنتیت در این زون به صورت افشان و پراکنده در متن دیده میشود. دگرسانی پروپلیتیک مشتمل بر کانیهای کلریت، اپیدوت، کلسیت، و تیتانیت میباشد.
در این زون، پلاژیوکلازها به طور بخشی به کانیهای کلسیت و اپیدوت دگرسان شده-اند. دگرسانی فیلیک با رخداد کانیهایی نظیر سریسیت، کوارتز، کلریت، پیریت، و کالکوپیریت قابل تشخیص است. در این زون، علاوه بر کالکوپیریت، کانه مولیبدنیت نیز حضور دارد. دگرسانی آرژیلیک با گسترش محدود خود، در این منطقه اغلب از کانیهای رسی نظیر کائولینیت، ایلیت، مونتموریلونیت، و ناکریت تشکیل شده است.
