بخشی از مقاله
چکیده
کانسار مس پورفیری سرکوه در 180 کیلومتری غرب استان کرمان، 6 کیلومتری جنوب غرب کانسار مس پورفیری سرچشمه و در 10 کیلومتری شمال شرق شهرستان پاریز واقع شده است. از لحاظ تقسیمات زمین شناسی بخشی از کمان ماگمایی ارومیه - دختر - UDMA - می باشد. سنگ های رخنمون یافته در این منطقه متشکل از واحد های آتشفشانی، توف، آندزیت و آندزیت بازالت واحد های نفوذی شامل گرانیت تا گرانودیوریت و به میزان کمتر کوارتز دیوریت می باشد.
دگرسانی های عمده همراه با توده نفوذی سرکوه شامل پتاسیک، فیلیک، آرژیلیک و پروپیلیتیک می باشد که علاوه بر این زون های اصلی مناطق دگرسانی دیگری ازقبیل پتاسیک - آرژیلیک و یا پتاسیک فیلیک و همچنین زون دگرسانی سیلیس به طور فرعی در این منطقه یافت می شوند. با این حال عمده کانه زایی هیپوژن این کانسار در زون دگرسانی پتاسیک آن رخ داده است. لذا در این مطالعه تلاش شد تغییرات دمایی درخلال تغییر بیوتیت های ماگمایی به کلریت های ثانویه بررسی شود.
برای این منظور کانی کلریت موجود در زون دگرسانی پتاسیک با استفاده از روش الکترون مایکروپروب - EMPA - مورد آنالیز قرار گرفت. نتایج حاصل از این مطالعات نشان می دهد که دمای زون دگرسانی پتاسیک در زمان کانه زایی سولفیدی اولیه دارای میانگین دمایی 500 درجه سانتی گراد می باشد و کلریت های ثانویه ی جانشین شده بیوتیت در زون دگرسانی پتاسیک کانسار سرکوه دارای ترکیب کلینو کلر بوده و دمای کلریتی شدن از مقدار کمینه 295/248 تا مقدار بیشینه 316/097 درجه سانتی گراد متغیر می باشد.
کلیدواژه: ارومیه - دختر،کلریت، بیوتیت، دگرسانی پتاسیک، کانسار سرکوه، کرمان.
مقدمه
امروزه کانسارهای مس نوع پورفیری از مهمترین منابع برخی مواد معدنی نیز به شمار می روند که به صورت حجم های بزرگی 10 - تا بیش از 100 کیلومتر مکعب - در سنگ های دگرسانی برروی استوک های پورفیری پدید می آیند و ممکن است دارای اسکارن، سنگ میزبان های رسوبی و کانه زایی فلزات پایه و گرانبها از نوع اپی ترمال سولفیداسیون بالا تا حد واسط باشد .
کانسارهای مس پورفیری را می توان محصول سرد شدن سیستم های هیدروترمالی همراه با نفوذی های کم عمق پورفیری جایگیر شده در کمان های ماگمایی مرتبط با فرورانش دانست ذخایر پورفیری معمولا در کمان های ماگمایی کالک آلکالن تا آلکالن و با زون های فرورانش دیده می شوند . توانایی یک سیستم پورفیری برای کانه زایی تابع شرایطی است که در صورت فقدان هر کدام از این شرایط می تواند باعث کانه زایی ضعیف و یا شکل گیری یک سیستم پورفیری نیمه اقتصادی گردد.
که از جمله این شرایط می توان به تاریخچه ماگمایی و تکامل پتروژنزی ماگمای مادر پورفیری، ترکیب سیال خروجی در خلال سرد شدن و تکامل سیال کانه دار و نرخ فرسایش منطقه و سرد شدن سیستم پورفیری اشاره داشت .کمان ماگمایی ارومیه دختر یک کمان ماگمایی از نوع آند می باشد که در اثر فرورانش در امتداد حاشیه ی قاره ای بلوک ایران مرکزی و در طول رخداد آلپ هیمالیا رخ داده است .
این کمان به موازات پهنه رسوبی زاگرس و پهنه دگرگونی سنندج سیرجان با پهنای 50 کیلومتر و طول 2000 کیلومتر از شمال غرب به سمت جنوب شرق امتداد دارد. همچنین شاهد تکاپوی ماگمایی گسترده ای در سنوزوئیک بوده که به ویژه در ائوسن از شدت بیشتری برخوردار بوده است و تا پلیوسن و کواترنری ادامه داشته است. سنگ های آذرین درونی، بیرونی و آذرآواری با طبیعت کالک آلکالن، آلکالن و حتی شوشونیتی در این دوران و در این پهنه رخنمون دارند.
برای بدست آوردن درک درستی از فرایند های کانی زایی، بررسی شرایط فیزیکی و شیمیایی که طی آن سیالات گرمابی منشاء گرفته اند نیز مهم می باشد به همین منظور به طور معمول برای پی بردن به دما، فشار و فوگاسیته گونه های فرار از مجموعه ی متعادل - سولفید + اکسید - استفاده می شود ولی درنبود آن ها کانی های سیلیکاته اطلاعات ارزشمندی را درمورد ویژگی های کانی زایی و شرایط دگرسانی در اختیار می گذارند.
با مطالعه شیمی کانی های مختلف سنگ های تشکیل دهنده ی یک توده نفوذی می توان شرایط فیزیکی و شیمیایی تشکیل آن را تخمین زد.کلریت به صورت یک کانی رایج در آلتراسیون سیستم های هیدروترمال می باشد که می تواند به عنوان ابزاری جهت تعیین کانه زایی توده نفوذی به کار رود لذا هدف از این مطالعه، دماسنجی کلریت های ثانویه حاصل از بیوتیت های ماگمایی موجود در زون دگرسانی پتاسیک کانسار سرکوه برای پی بردن به شرایط فیزیکی و شیمیایی تشکیل توده ی نفوذی می باشد.
بحث زمین شناسی منطقه
منطقه اکتشافی سرکوه از لحاظ موقعیت جغرافیایی بین طول های شرقی55 0 47/ 6// و 550 49/ 45// وعرض های شمالی 290 55/ 28// و 29 0 57/ 5// واقع شده است. منطقه مورد مطالعه در دامنه جنوبی کوهستان بند ممزار در فاصله حدود 6 کیلومتری جنوب غرب مس پورفیری سرچشمه، 10 کیلومتری شمال شرق شهرستان پاریز و حدودا یک کیلومتری شمال روستای نوچون قرار گرفته است. از نظر ساختاری این محدوده در پهنه ماگمایی ارومیه دختر واقع شده است.
بخش اعظم سنگ های موجود در محدوده ی کانسار را کمپلکس ولکانیک رسوبی ائوسن تشکیل می دهند که قدیمی ترین واحد موجود در منطقه می باشد بطوری که در تمام رشته کوه بند ممزار رخنمون دارند. واحدهای سنگ شناسی این منطقه نیز شامل توف های ائوسن، آندزیت، آندزیت بازالت و برش های پیرو کلاستیک می باشند. بخش اعظم این کمپلکس سنگ های مختلف ولکانیکی می باشد و بخش رسوبی ائوسن به صورت دگرشیب بر روی دیگر رسوبات قدیمی ائوسن پایینی ته نشست یافته است.
در مجاورت کانسار این کمپلکس ولکانوسدیمنتر تحت تاثیر دگرگونی حرارتی درجه بالا قرار گرفته و تشکیل هورنفلس داده به طوری که تعیین ترکیب اولیه آن نامشخص است. همچنین در بخش هایی از کمپلکس ساختمان نواری وجود دارد که این مساله ممکن است ناشی از این باشد که در ابتدا توف ها بیشتر از سنگ های ولکانیکی بوده اند. ترکیب توف ها نیز اغلب آندزیتی می باشند.
ولکانیک های نوع جریانی ائوسن اساسا ازآندزیت و به مقدار کمتر آندزی بازالت تشکیل شده اند. علاوه بر آن طیف های اسیدی مانند ریولیت و داسیت نیز در منطقه مشاهده می شود. سنگ های نفوذی موجود در منطقه شامل گرانودیوریت پورفیری، دیوریت، کوارتز دیوریت و دیوریت پورفیری می باشد. نهشته های کواترنری فقط در امتداد جهت جریان ها و دره ها گسترش یافته و شامل نهشته های آبرفتی و گراولی می باشند.
