بخشی از مقاله
چکیده :
میدان نفتی اهواز در استان خوزستان، در جنوب غربی ایران و در زیر شهر اهواز قرار گرفته است. هدف از این مطالعه ارزیابی تغییرات غلظت عناصر کمیاب - نیکل، کبالت ، وانادیوم و... - و بررسی ژئوشیمیایی آنها در سنگهای منشأ این میدان است. این پژوهش برای اولین بار است که در ایران به بررسی ژئوشیمیایی عناصر کمیاب روی سنگ منشأ میپردازد ولی در ارتباط نزدیک با این پژوهش برروی نفت خام میدان اهواز و سایر میادین نفتی ایران مطالعاتی صورت گرفته است، سنگ منشأ اصلی این میدان سازند کژدمی است و سازند پابده، شیل قاعده ای آسماری و سازندگورپی سنگهای منشأ احتمالی هستند .
در این پژوهش،13 نمونه از سنگهای منشأ 5 گمانه این میدان با همکاری شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب انتخاب شد و به منظور بررسی عناصر کمیاب با استفاده از روش ICP-MS در آزمایشگاه Acme کشور کانادا آنالیز شدند. مقدار نیکل بین 18/7تا 92/5 - متوسط - 47/69 گرم درتن، وانادیوم بین 30 تا 306 - متوسط - 90/92 گرم در تن و کبالت بین 2/2 تا - 24 متوسط - 8/70 گرم در تن اندازهگیری شد. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که مواد آلی ورودی سنگهای منشأ میدان اهواز ترکیبی از مواد آلی دریایی و خشکی است و این مواد آلی در شرایط غیراکسیدان نهشته شدند.
برای اینکه این عناصر کمتر تحت تاثیر فرایندهای پس از تشکیل سنگ ها و کانسنگ ها مانند دگرسانی، تبلور مجدد، دگرگونی و ... قرار می گیرند. عناصر کمیاب بدلیل ماهیت ژئوشیمیایی منحصر به فرد خود کاربردهای زیادی در پژوهش های علوم زمین برای پی بردن به منشأ سنگ ها، کانسنگها و مواد آلی، تفسیر ژنتیکی آنها، شرایط نهشته گذاری سنگ های رسوبی و شرایط اکسیدان- احیاء محیط ته نشست سنگهای رسوبی دارند . - Takeda and Arikawa, 2005; Akinlua et al., 2008 -
مواد هیدروکربوری در حوضههای رسوبی در شرایط خاصی تشکیل میشوند. عواملی از قبیل جنس مواد، میزان مواد آلی، منشأ مواد، عمق نهشتهگذاری، شدت رسوبگذاری، پایداری تکتونیکی، و شرایط اکسیداسیون- احیا در میزان پتانسیل هیدروکربوری سنگ منشأ نفت تاثیرگذار هستند. نوع و بلوغ حرارتی مواد آلی و محیط نهشتهگذاری آنها تاثیر مهمی روی تمرکز عناصر کمیاب در سنگ منشأ دارد . - Lewan, 1984 - عناصر کمیاب که بهشکل کمپلکسهای پورفیرین در سنگ منشأ نفت وجود دارند، ممکن است از مولکولهای آلی در طول دیاژنز و نیز از منابع بیوژنیک و غیربیوژنیک مشتق شوند.
- Barwise, 1990; Nwachukwu . - et al., 1995; Akinlua et al ., 2007 فلزاتی که همیافتی قطعی با مواد آلی دارند شاید بعنوان ابزار ارتباطی قابلاعتماد بکار گرفته شوند. نیکل، وانادیم و کبالت - به مثابه عناصر بیوفیل - از این جمله هستند - Barwise, 1990; Udo et al., 1992; . - Akinlua et al., 2007 در پژوهش حاضر، با مطالعه ژئوشیمی عناصر کمیاب نیکل، وانادیوم، و کبالت برای شناسایی سنگهای منشاء نفت، منشأ مواد و شرایط نهشتهگذاری آنها در میدان نفتی اهواز پرداخته شده است.
- 2 زمینشناسی میدان نفتی اهواز
میدان نفتی اهواز در استان خوزستان، در بخش مرکزی شهر اهواز، در جنوب غربی ایران، در فرو افتادگی دزفول قرار دارد و دارای روند شمالغربی- جنوب شرقی، به موازات رشتهکوه زاگرس میباشد. طول میدان اهواز 67کیلومتر و عرض آن 6 کیلومتر است. این میدان نفتی، از شمال با میدان نفتی رامین، از شرق با میدان نفتی مارون، از جنوب با میدان نفتی شادگان و میدان نفتی منصوری و از غرب با میدان نفتی آبتیمور و میدان نفتی سوسنگرد مجاور است - شکل . - 1 میدان نفتی اهواز ساختاری تاقدیسی دارد و تقریبا از آخرین بخشهای ناحیه چینخورده زاگرس بهحساب میآید. این تاقدیس بر روی یک بالاآمدگی - هورست - که در طبقات قدیمیتر اتفاق افتاده است، قرار دارد و به صورت نابرجا در زیر تاقدیس سطحی اهواز از سازند آغاجاری واقع است.
تاقدیس اهواز کم و بیش متقارن می باشد. مخازن اصلی این میدان شامل سازند آسماری و گروههای بنگستان و خامی است که سنگ مخزنهای آسماری، بنگستان و خامی بهترتیب در عمقهای 2500، 3000 و 4600 متری واقع هستند. سنگمنشأ اصلی این میدان سازند کژدمی و سنگهای منشأ احتمالی آن سازند پابده، شیلهای قاعدهای آسماری و سازند گورپی میباشند، که مطالعه ژئوشیمی عناصر کمیاب در تحقیق حاضر برروی سنگهای منشأ نفت این میدان میباشد.
