بخشی از مقاله
چکیده:
بررسی ساختمان سرعتی پوسته بر اساس انتشار امواج لرزه ای در سالهای اخیر در مناطق مختلف ایران انجام گرفتهاست که استفاده از نتایج حاصله در تحلیل زون های لرزه زا و تعیین موقعیت زمینلرزه ها با دقت مناسب موثر بوده است. مدل ساختار سرعتی پوسته هم در مکان یابی زمین لرزه ها و هم در شناخت ساختمان پوسته از اهمیت بالایی برخوردار است.
در این تحقیق جهت کاهش ماکزیمم گپ آزیموتی و تعیین مکان زمینلرزه ها با دقت بیشتر از داده های ثبت شده در ایستگاههای شبکه لرزه نگاری کشور عربستان استفاده گردید. 115 پسلرزه که مکانیابی آنها قابل اعتماد بود برای محاسبه مدل ساختار سرعتی پوسته به روش برگردان یک بعدی به کار گرفت شد و ضخامت و سرعت موج3 در لایه ها از سطح زمین تا ژرفا برای پوسته منطقه تعیین گردید.
این تحقیق نشان میدهد که پوسته منطقه متشکل از چهار لایه است یک لایه 8 کیلومتری با سرعت VP=6.0 km/s که روی لایه به ضخامت 6 کیلومتر و VP=6.1 km/s قرار دارد لایه سوم با ضخامت 10 کیلومتر و VP=6.7 km/s روی لایه چهارم با ضخامت 11 کیلومتر و VP=7.0 km/s قرار دارد در این مطالعه عمق موهر در منطقه 34 کیلومتر تعیین گردید. مقایسه کاربرد مدل تعیین شده در این مطالعه و مدل سرعتی مورد استفاده موسسه ژئوفیزیک در این منطقه نشان میدهد که استفاده از مدل بدست آمده در این مطالعه بطور متوس خطاهای مکانیابی را 18درصد کاهش میدهد.
مقدمه:
موقعیت ایران که بر روی کمربند آلپ- هیمالیا قرار گرفته، به عنوان یکی از مناطق زلزله خیز جهان بشمار می رود. استان بوشهر بخشی از کمربند چین خورده- رانده زاگرس واقع در حاشیه شمال شرقی عربی است. مورفولوژی کنونی ایران متاثر از کوهزایی آلپی است. مطالعات نشان داده که لرزه خیزی ایران ارتباط مستقیمی با وضعیت زمین شناسی و زمین ساختی آن دارد. تحلیل داده های لرزه ای نشان می دهد که تقریبا هر 5 سال بطور متوس یک زمین با بزرگی حدود 6.5 در ایران اتفاق می افتد و اثرات جدی برجامعه انسانی وارد می سازد.
منطقه مورد مطالعه از نظر جغرافیائی در محدوده غرب- جنوب غرب ایران و شرق عراق و شمال شرق عربستان قراردارد. از نقطه نظر زمین شناسی منطقه مورد مطالعه در محل برخورد صفحه عربی و صفحه ایران قرار دارد که به حوضه ها یا زونهای مختلفی تقسیم بندی گردیده است. وضعیت زمین- شناسی این محل کاملاً متاثر از برخورد صفحات فوق می باشد. وجود رسوبات تبخیری و برخی ازنبودهای چینه شناسی کوتاه مدت، بیانگر حرکات قائم - خشکی زائی - در این حوضه رسوبی است - کازمین و همکاران،. - 1986 این منطقه بواسطه دارا بودن منابع غنی هیدروکربوری از اهمیت بالایی برخوردار است و به صورت دقیق مورد مطالعه زمین شناسی قرار گرفته است.
امروزه روشهای فراوانی برای تعیین ساختار زمین با استفاده از اطلاعات امواج لرزه ای انجام میشود. همچنین مولفههای متفاوتی از رکوردهای لرزه ای ثبت شده، نظیر زمانسیرها، دامنه و طیف موج و یا تمامیشکل موج مورد استفاده واقع میشوند. ترکیب و موقعیت چشمه و گیرنده نیز متفاوت است. گیرندهها ممکن است روی یک خ یا بطور سه بعدی در سطح واقع شده باشند. همچنین چشمهها نزدیک یا دور از شبکه گیرندهها قرارگرفته باشند .
چشمهها ممکن است مصنوعی یا طبیعیباشند و بالاخره مقیاس مطالعه با توجه به ترکیبات فوق از صدها متر تا مطالعه کل زمین را شاملمیشود. یکی از روشهای متداول برای تجسم ساختار زمین، استفاده از روش توموگرافی زمانسیر امواج لرزه ای می باشد. در این روش با وارونسازی زمانسیرهای لرزه ای ، ساختار زمین با پارامترهای متعددی، مدلسازی میشود. - بایرام نژاد وهمکاران، . - 1386 ساختار سرعت وجذب یک بخش مهمی از داده های مورد نیاز جهت مدلسازی و محاسبه لرزه نگاشت مصنوعی است. در این پژوهش براساس داده زمینلرزه های ثبت شده در 13 ایستگاه لرزه نگاری باند پهن و باند کوتاه واقع در ایران و عربستان، مدل سرعتی مناسبی برای این منطقه تعیین میگردد.
داده مورد استفاده:
بخاطر تحت پوشش قرار دادن زمینلرزه کاکی بوشهر و پسلرزه های آن چهارگوشی از طول جغرافیایی 48 تا54 درجه شرقی، و عرض جغرافیایی 25 تا 32 درجه شمالی برای این بررسی در نظر گرفته شده است. پسلرزه های زمینلرزه کاکی بوشهر توس ایستگاه های لرزه نگاری زیادی ثبت شده است اما بخاطر توزیع پوشش آزیموتی مناسب از داده های 7 ایستگاه لرزهنگاری باند کوتاه مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاهتهران، 4 ایستگاه لرزه نگاری باند پهن پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله و3 ایستگاه لرزه نگاری واقع در کشور عربستان سعودی استفاده گردیده است. مختصات ایستگاه های مورد استفاده در این مطالعه در جدول 1 درج گردیده است. موقعیت مکانی ایستگاه های مورد استفاده و پوشش پرتو لرزه ای منطقه در شکل1 نشان داده شده است.
