بخشی از مقاله
چکیده :
همواره یکی از مباحث اساسی در ارائه خدمات مناسب به شهروندان و ایجاد محیط دلپذیر زندگی در مدیریت شهری، حفظ و نگهداری معابر در بهترین شرایط ممکن جهت سرویس دهی و عبور و مرور می باشد، که انجام مطلوب این مهم عملاً با توجه به گستره شهرهای بزرگ، دیگر با روش های سنتی امکان پذیر نمی باشد، لذا بدین منظور با توجه به توسعه روزافزون فنĤوری اطلاعات و استفاده از آن در رویکرد مدیریت واحد مدیریت واحد شهری و شهر و شهرداری الکترونیکی، استفاده از سیستم مدیریت روسازی - - P.M.S جهت منظم و سیستماتیک نمودن و کاهش هزینه های تعمیر و نگهداری معابر شهری با ارزیابی شرایط موجود و پیش بینی وضعیت آتی روسازی جهت تخصیص بهینه منابع، پیشنهاد می گردد، که در این راستا بهره گیری از یک سیستم GIS پویا بستر مناسبی را جهت تأمین داده ها و انجام انواع تحلیل های مورد نیاز PMS فراهم می نماید، لذا برخورداری از یک سیستم جامع PMS مبتنی بر GIS می تواند موجب افزایش چشمگیر بهره وری و کاهش هزینه ها در مدیریت تعمیر و نگهداری معابر گردد.
مقدمه
امروزه با رشد و توسعه روز افزون شهر ها اقبال عمومی به زندگی شهری و شهر نشینی افزایش چشمگیری یافته است تا جایی که این رقم در کشور ما حدود 68/37 درصد جمعیت را شامل می گردد ، در چنین شرایطی اگر شهر را یک موجود زنده بدانیم راهها و گذرهای اصلی و فرعی آن همچون شریانهای حیاتی است ، که صحت و عملکرد مناسب آنها ضامن بقاء است ، درست به همین خاطر است که کیفیت معابر شهری یکی از شاخصه های مهم توسعه یافتگی به شمار می رود . اما با نگاهی گذرا به وضعیت معابر در شهرهای کشور پر واضح است که حتی در شهر های بزرگ و کلان شهرها نیز از وضعیت چندان مطلوبی برخوردار نیستیم ، که البته عمده مشکل در برنامه ریزی و همچنین شیوه نگهداری از راهها می باشد.
چنانچه در بسیاری از خیابانهای جدیدالحداث در زمان اندکی جای جای مسیر توسط شرکتهای خدماتی تخریب و معمولاًٌ به شیوه نامناسبی مجدداً آسفالت می گردد که دوامی نخواهد یافت ، و یا از طرف دیگر ترمیم روکش آسفالتهای آسیب دیده به ویژه در معابر فرعی با توجه به تفکیک بودجه و کار به صورت جزیره ای، بین مناطق مختلف شهرداری عمدتاً از کیفیت مطلوبی برخوردار نبوده و چه در این خصوص و چه در مواردی که حتی ترمیم به روش فنی و اصولی و با نظارت عالیه بخش های تخصصی انجام می پذیرد ، نظم و برنامه ریزی دقیقی وجود ندارد، که این موضوع علاوه بر اینکه موجب صرف هزینه های مضاعف در نگهداری معابر شهری می گردد.
در نهایت نیز با وجود همه تلاشهای انجام گرفته تصویر مطلوبی از یک شهر را به نمایش نخواهد گذاشت ، تا جایی که به عنوان مثال هزینه ترمیم و مرمت آسفالت در شهر اصفهان در سال 1380 ، 1/3 برابر هزینه شهر بزرگ نیویورک در همین سال بوده است که البته این هزینه مستقیم جدا از مبلغ خسارات ناشی از عدم کیفیت مناسب راهها می باشد . لذا با عنایت به آنچه گفته شد، عمده مشکلات در این زمینه، در ساماندهی اطلاعات، برنامه ریزی و مدیریت تعمیر و نگهداری معابر نهفته است، که این مهم با توجه به توسعه روزافزون مباحث ١IT و ICT2 و حرکت پویا به سمت شهرداری، شهر و در نهایت دولت الکترونیکی در کشور، با بکارگیری ابزارهای مناسب، قابل حل می باشد.
در این مجال با توجه به تجریبات جهانی و نیز معدود اقدامات انجام شده طی سالهای اخیر در برخی از شهرهای بزرگ نظیر تهران، کرج، اصفهان و یزد ضمن تبیین چگونگی ایجاد و عملکرد یک سیستم مدیریت روسازی معابر شهری - P.M.S - ، به ضرورت و نحوه تجهیز این سیستم با قابلیت های GIS خواهیم پرداخت . برخی مشکلات جاری وضعیت تعمیر و نگهداری معابر به شیوه سنتی در شهر های کشور :
• عدم اطلاع جامع از معایب و خرابی های روسازی گذرها در کل سطح شهر
• عدم امکان تخصیص منابع، نیروهای انسانی و بودجه به صورت صد در صد علمی و منطقی در بین مناطق شهرداری
• نبود امکان نظارت فنی مناسب بر عملکرد پیمانکاران در مناطق مختلف در جهت حذف پیمانکاران ضعیف و ارتقاء کیفیت و بهره روی
• عدم امکان پیش بینی زمانهای بحرانی روکش ها و به طبع ناتوانی از یافتن زمان بهینه تعمیرات
• نبود اطلاعات کافی از تاریخچه ساخت و تعمیرات گذشته و در نتیجه عدم امکان تشخیص روشهای علمی و فنی بهینه در تعمیرات جدید
• بالا بودن هزینه های تعمیر و نگهداری
• عدم امکان پیش بینی اصولی هزینه های تعمیرات و اختصاص و تأمین بودجه مورد نیاز
• نبود هماهنگی بین عملیات شرکت های تأسیساتی با اجرای روکش توسط شهرداری
تاریخچه و مفهوم سیستم مدیریت نگهداری روسازی :
در گذشته ای نه چندان دور در همه جای دنیا تعمیر و نگهداری راهها صرفاً با تکیه بر تجربه مهندسین و دست اندرکاران انجام می پذیرفت و توجه چندانی به هزینه های چرخه عمر و یا به اولویت بندی بر اساس ضرورت در سطح کل شبکه معابر نمی گردید ، تا اینکه از اوایل سال 1970 تحقیقات و پژوهشهای گسترده ای توسط آزمایشگاههای ارتش آمریکا3 به سرپرستی پروفسور شاهین در اینخصوص آغاز گردید که در نهایت یک سیستم مدیریت مهندسی ٤ - E.M.S - جهت روسازی راهها ،فرودگاهها و پارکینگها ارائه گردید که به سیستم مدیریت روسازی ٥ - P.M.S - شهرت یافت .
این روش پردازش سیستماتیک، با ارزیابی عمیق و منطقی از وضعیت موجود روسازی معابر و پیش بینی وضعیت آن در آینده، امکان انتخاب اقتصادی ترین استراتژی ترمیم و نگهداری یعنی بهترین روش اجرایی در مناسب ترین زمان را فراهم می نماید، در کشور آمریکا با حدود 9 میلیون کیلومتر طول جاده ای، این سیستم از حدود سالهای 1999 تا 2000 عملیاتی شده است و این در حالی است که در کشور ما در مقیاس کلان همچنان از همان روشهای قدیمی مبتنی بر تجربه استفاده می شود .
تعریف - P.M.S - و حوزه های عملکرد آن :
سیستم مدیریت روسازی یا - P.M.S - در واقع ابزاری است کمک مدیریتی و هدفمند جهت مدیران که در راستای افزایش بهره وری و کارآیی در تصمیم گیری و تعیین استراتژی مناسب و اقتصادی برای ارزیابی ، ترمیم و تعمیر و حفظ و نگهداری روسازی ها در سطح قابل قبول، طراحی می شود . و مبتنی بر جمع آوری ، مدیریت ، تجزیه و تحلیل و جمع بندی و خلاصه نمودن اطلاعات روسازی است . این سیستم پاسخ به موضوعاتی نظیر چگونگی استراتژی کلی و موثرتر تعمیرات و نگهداری، تشخیص مقاطع روسازی نیازمند ترمیم ، انتخاب مصالح و نحوه کاربرد آن ، وزمان مناسب انجام تعمیرات و یا نوسازی در هر منطقه را به بهترین شکل ممکن میسر می نماید .
مراحل اجرای پروژه : - P.M.S -
انجام و عملیاتی نمودن یک سیستم مدیریت روسازی راه شامل مراحل اصلی به شرح ذیل می باشد .
-1 جمع آوری اطلاعات و تشکیل بانک اطلاعاتی جهت راه اندازی یک سیستم : - P.M.S - ابتدا باید داده ها و اطلاعات مورد نیاز را گرد آوری نمود، که در این راستا شناسنامه معابر شامل تاریخچه زیرسازی وساختار سازه ای روسازی و سوابق خرابی ها و تعمیرات و مرمت روسازی، وضعیت ترافیکی و... تهیه می گردد .
-2 تهیه و تولید نرم افزار کارا و بومی با قابلیت یکپارچگی و هماهنگی با سایر سیستم های مکانیزه موجود :
این سیستم با ایجاد یک بانک اطلاعاتی مناسب و بهرگیری از ابزارهای توانمند تحلیلی و گزارش گیری باید قابلیت پاسخگویی به نیازهای اطلاعاتی عمومی و همچنین خاص یک شهر با توجه به ضرورتها و اولویت های بومی و محلی، در برنامه ریزی و مدیریت را داشته و حتی با نگاهی جامع گرایانه می تواند پاسخگوی سایر نیاز های مرتبط، مضاعف بر مباحث مدیریت تعمیر و نگهداری معابر باشد، که در این راستا علاوه بر بخش های عمرانی امکان تبادل اطلاعات و بهره برداری از آن در حوزه های خدمات شهری و حمل و نقل ترافیک وجود دارد. روش های پیاده سازی روسازی جهت تعیین گزینه های تعمیر و نگهداری :
در این خصوص به طور کلی سه شیوه به شرح ذیل وجود دارد .
الف- روش مبتنی بر تجربیات گذشته : در این روش که صرفاً با تکیه بر تجربیات قبلی اقدام می شود و در واقع همان روش سنتی است، نمی توان بهترین و اقتصادی ترین گزینه را در سطح کلان انتخاب نمود .
ب- انتخاب بر اساس وضعیت کنونی و موجود گذرها : در این شیوه نخست به کمک شاخص های گوناگون وضعیت ، که شامل خرابی ، افت و خیز و ناهمواری و لغزندگی می باشد . روسازی ارزیابی شده سپس با تحلیل این شاخص ها یک گزینه برای ترمیم و اصلاح وضع موجود انتخاب می گردد ، که اشکال وارد براین روش عدم توجه و دقت نظر به مباحث اقتصادی است .
ج- متد مبتنی برهزینه های چرخه عمر : در این روش علاوه بر بررسی و تحلیل روسازی به طور دقیق در شرایط حاضر، پیش بینی وضعیت آن در آینده نیز انجام می گردد که به کمک آن می توان با در نظر گرفتن مباحث فنی و اقتصادی بهترین گزینه را انتخاب نمود.
