بخشی از مقاله
چکیده
پلها یکی از اجزای کلیدی زیرساخت های شبکه حمل و نقل بوده و ساخت این نوع سازه ها نیازمند سرمایه گذاری کلانی است و به منظور حفظ سطح عملکرد و سرویسدهی مناسب در طول عمرشان همواره نیازمند نگهداری و تعمیر هستند. طراحی و پیادهسازی یک سیستم مدیریت پل - BMS1 - کارا و فراگیر میتواند نقش کلیدی در کمک به سازمان های متولی در امر نگهداری و تعمیر ایفا نماید. عموما محدودیت های بودجهای اجازه برطرف کردن همهی خرابی ها را به یکباره در پلها نمی دهند، در نتیجه بایستی نیازهای نگهداری و تعمیر برای تخصیص منابع، اولویتبندی شوند.
در این پژوهش ابتدا معیارهای موثر بر روی ایمنی2، خدمتدهی 3 و تداوم4 پلها و همچنین زیرمعیارهای مربوط به آنها شناسایی شدند، سپس وزن عوامل مذکور یا در واقع میزان تاثیر هر یک از این عوامل بر روی ایمنی، خدمت دهی و تداوم با تکنیک تحلیل سلسله مراتبی - AHP5 - و مقایسات زوجی معیارها و زیرمعیارها، با استفاده از نظرات خبرگان و تکمیل پرسشنامههای مربوط تعیین شده است. در ادامه با ارزیابی پل های شهرستان ارومیه وضعیت آنها از نظر نیاز به تعمیر و بهسازی درجه بندی شده و براساس درجه ای که برای هر یک بدست می آید، عملیات تعمیر و نگهداری برای پلها اولویت بندی میشود.
مقدمه
اغلب ممکن است اینطور تصور شود که پلها سازه های دائمی بوده و توجه به این نکته از نظرها پنهان بماند که ممکن است در طول زمان دچار خرابی و زوال شوند، اما واقعیت این است که پلها همچون سایر سازه ها روزی از بین خواهند رفت. از اینرو بسته بهاینکه از چه نوع مصالحی در ساخت آنها استفاده شود، دیر یا زود اثرات ناشی از فرسایش و تخریب در اعضای پل قابل مشاهده خواهد بود.
بهگفته : McIntyre - 1997 - ما وارث پلهایی هستیم که نتیجه سالهای متمادی بی توجهی، سرمایه گذاری ناکافی و نگهداری های عکس العملی است.
در کتاب خود تحت عنوان Engineers of Dreams نوشته است : پلها هم به اندازه انسانها تحت تاثیر محیط اطراف خود قرار دارند و ترافیک، آلودگی، استفاده نادرست و کوتاهی در نگهداری آنها اثرات مخربی به دنبال خواهد داشت. بنابراین عواملی بطور مستقیم یا غیرمستقیم قدرت و سلامت پلها را محدود خواهند کرد.
سیستم مدیریت پل
سیستم مدیریت پل ابزاری است که به منظور مدیریت پلها و استفاده از منابع موجود جهت تصمیمگیری درخصوص هرگونه عملیات بازرسی، نگهداری، بازسازی یا نوسازی آنها از ابتدای زمان ساخت تا انتهای عمر مفیدشان مورد استفاده قرار میگیرد.
با پیاده سازی »سیستم مدیریت پل« و همچنین رعایت محدودیت های مالی میتوان گزینه های مختلفی را بهمنظور دستیابی به یک سطح سرویس مناسب، دراختیار داشت. استفاده از این نوع سیستم همچنین سبب میگردد، منابع بودجه ی مورد نیاز آینده با درنظرگرفتن اولویت ها در امر تعمیر و نگهداری، برنامه ریزی و مدیریت شوند.
استراتژی نگهداری در سیستم مدیریت پل
پل سازهایست گران قیمت و پیچیده، بههمین دلیل کلیه اعضای این سازه باید بطور یکنواخت و موثری باهم در ارتباط باشند، عملکرد موثر تمام سازه را تحتتاثیر قراردهد، حرکت یک پایه میتواند تخریب یک دهانه را درپی داشته باشد، یک تکیهگاه آسیب دیده باعث خرابی دال پل و یا یک دهانه میشود. درصورتیکه سطح رویه یک پل لغزنده باشد موجب میگردد که وسایل نقلیه باهم و یا با نردههای پل برخورد نمایند و ضمن وارد کردن خرابی پل، خساراتی را نیز به وسایل نقلیه و سرنشینان آن وارد شود.تجارب بدست آمده نشانگر این نکته مهم است که نگهداری و مراقبت مستمر و دورهای برنامهریزی شده از یک پل، عمر مفید آن را افزایش داده و از سرمایه ملی محافظت میگردد و باعث حفظ عملکرد موثر آن میشود.
ابتدا باید درک روشنی از معنی کلمه نگهداری و تعمیرات وجود داشته باشد. دراین رابطه لغت نامه آکسفورد معنی کلمه «maintain» را »دلیلی برای ادامه« ذکرکرده است. لذا در زمینه مدیریت تعمیر و نگهداری پلها میتوان آن را دلیلی برای حفظ ایمنی کاربران و عملکرد بهتر پل تلقی نمود. نکته کلیدی که در اینجا باید به آن اشاره شود این است که نگهداری و تعمیرات درواقع یک فرآیند است و نه یک وظیفه و نه یک بخش
در راستای حفظ معیار ایمنی براساس - DECD 1976 - دو راهبرد کلی » نگهداری عکسالعملی« و »بازرسی سیستماتیک« تعریف میشود. روش اول به عنوان راهکار مدیریت بحران، بازرسیها را به اعضای اصلی و در سطحی محدود تعریف میکند. درحالیکه روش دوم یک روش پیشگیرانه محسوب شده و دورههای زمانی کوتاهتر ارزیابی و بازرسی کلی سازه را مورد توجه قرار میدهد. لذا نگهداری پیشگیرانه پل، تعمیرات نسبتا کوچک و فعالیتهایی را پیشنهاد میکند که برای نگهداری پل در شرایط خوب لازم بوده و از هزینه های بزرگ در عملیات اصلی ترمیم و یا از تعویض پل جلوگیری میکند.
عملیات بازرسی
یکی از اصلیترین ارکان سیستم مدیریت پل، بازرسی پل است که بمنظور شناخت بهتر از شرایط ظاهری ایمنی و عملکرد پلها و در طول دورهی عمر مفید سازه انجام میشود. بازرسیهای منظم پلها امکان پایش وضعیت سلامت و عملکرد آنها را بصورت پیوسته و بدون وقفه فراهم میکند. در یک بازرسی به دنبال تهیه و تولید اطلاعاتی هستیم که دادههای قابل ارزیابی از یک پل را در اختیار قرار داده تا یک مهندس پل در مواقع مورد نیاز بتواند شرایط مناسبی را برای اتخاذ یک تصمیم صحیح فراهم آورد. یک بازرسی موفق بستگی به برنامهریزی و روشهای صحیح،ابزارآلات موردنیاز کافی و تجربه پرسنل بازرسی دارد.بازرسی ها نباید محدود به جستوجوی خرابیهای موجود باشد، بلکه باید مشکلات و نارساییهای احتمالی را نیز پیشبینی نماید. به عبارتی علاوه بر تشخیص نیازهای تعمیر و بازسازی، رویکرد نگهداری پیشگیرانه را نیز باید داشته باشد.
سیستم نگهداری و تعمیر پلها امروزه بخش جدایی ناپذیر مدیریت کلان زیر ساخت های حمل و نقل را به خود اختصاص میدهد و با توجه به محدودیت های بودجه، مدیران اجرایی همواره علاقمند هستند که ابزاری کارآمد جهت تصمیم گیری در خصوص اولویت دهی به پروژه های تعمیراتی در دست داشته باشند. بر این اساس در این مقاله پس از شناسایی عوامل موثر در ایمنی، خدمتدهی و تداوم پلها با استفاده از نظرات افراد خبره و کارشناس در این حوزه و تکمیل پرسشنامه، دادههای حاصل به کمک مدل AHP که در بسته نرمافزاری Expert choice، برای اجرای تکنیک فرایند تحلیل سلسله مراتبی، برنامه نویسی شده مورد تجزیه و تحلیل قرار میگیرند، در ادامه به ارزیابی پلهای شهرستان ارومیه پرداخته شده و عملیات تعمیر و نگهداری برای پلها اولویت بندی میشود.
هدف و روش تحقیق
هدف از این تحقیق رسیدن به یک روش اولویت بندی در امر نگهداری و مدیریت پلها میباشد. در این راستا ابتدا معیارها و زیرمعیارهای موثر در ایمنی، خدمت دهی و تداوم پلها با استفاده از اطلاعات و مدارک موجود در پژوهش های انجام شده، و همچنین مصاحبه با خبرگان، شناسایی شده، سپس به هر یک از این عوامل یک وزن داده میشود که این وزن ها با تهیه پرسشنامه و نظرسنجی از کارشناسان این حوزه و سپس وارد کردن اطلاعات در نرمافزار Expert choice و دریافت خروجی که همان وزن عوامل میباشد بدست آمده است. اصول بدست آوردن وزن بر پایه تحلیل سلسله مراتبی - AHP - میباشد. جهت پیادهسازی این مدل پلهای شهرستان ارومیه به عنوان مطالعهی موردی درنظر گرفته شدهاند.
روش تحلیل سلسله مراتبی
فرآیند تحلیل سلسله مراتبی یکی از معروفترین فنون تصمیمگیری چندشاخصه است و هنگامی که عمل تصمیمگیری با چند گزینه و شاخص تصمیمگیری روبرو است، میتواند مفید باشد. اساس این روش بر مقایسات زوجی نهفته است. فرآیند رتبهبندی و اولویتبندی گزینهها در روش AHP دربرگیرنده مراحلی به شرح زیر است :
ساختار سلسله مراتبی
در این مرحله مساله تعریف میشود و هدف از تصمیمگیری بصورت سلسله مراتبی از عوامل و عناصر تشکیلدهنده تصمیم ترسیم میشود. شکل 1 نشاندهنده ساختار سلسله مراتبی اولویتبندی معیارها و زیرمعیارهای موثر در ایمنی، خدمتدهی و تداوم پلها میباشد.
