بخشی از مقاله
چکیده:
اصطلاحاً هایدرپونیک در معنای water working می باشد و در عمل به معنای پرورش گیاه در آب واملاح محلول است. کلمه هایدروپونیک از ترکیب دو واژه یونانی هایدرو به معنای آب و پونوس به معنای کار و تلاش ساخته شده است. هایدروپونیک یک زیر مجموعه از کاشت آبی و سیستم پرورش گیاهان در محلول های غذایی معدنی و بدون استفاده از خاک می باشد. بسیاری از تمدن های مختلف از زمان شروع به هایدروپونیک برای رشد گیاهان متکی بوده اند، مانند تمدن اولیه مکزیکی و تمدنهای مصری. با اینحال در حال حاضر کاشت هایدروپونیک بطور وسیع گسترش یافته است و در بازارهای مختلف زیادی اسفاده می شود.
کلمات کلیدی: کشت گلخانه ای، هایدروپونیک، کشت آبی
مقدمه:
هایدرپونیک فن کاشت گیاهان بدون خاک است ریشه ها در هوا که باید بسیار مرطوب نگاه داشته شود یا در آب که باید خوب تهویه شود و یا در برخی مواد جامد غیر از خاک که رطوبت را در خود نگه می دارد رشد می کنند آب موجود در اطراف ریشه ها که غذای مورد نیاز گیاه را تامین می کند حاوی ترکیبات متعادلی از مواد غذایی است. در این سیستم هیچگونه علف هرزی رشد نمی کند و گیاهان حاصل از این روش معمولا سالم تر و زودرس ترند و فضای کمتری را اشغال می کنند. کشت هایدرپونیک این امکان را به ما می دهد که در ازای کار کمتر و زمان کمتر بازده بیشتری داشته باشیم. کشت گلخانه ای بعلت داشتن مزایای مهمی نظیر امکان تولید محصول در تمامی طول سال، صرفه جویی درمصرف آب، کود و بالا بودن بهره وری نیروی کار به ازای واحد تولید محصول، امکان کنترل عوامل موثر در تولید و درنتیجه عرضه محصولات با کیفیت بالا، امکان بهره برداری اقتصادی از زمین های کوچک و امکان کاهش آلاینده های محیط زیست، در سالهای اخیر مورد توجه زیاد قرار گرفته و گسترش زیادی یافته است.
کشت گلخانه ای به دو صورت کشت خاکی و کشت بدون خاک صورت میگیرد که بعلت مزایای کشت هایدروپونیک نسبت به کشت خاکی در حال حاضر بطور قابل توجه گسترش یافته و انتظار میرود در آینده ای نزدیک بیشتر کشت های خاکی جای خود را به کشت بدون خاک بدهد. خصوصیات مواد مختلف مورد استفاده در بسترهای رشد اثرات مستقیم و غیر مستقیمی روی رشد گیاه دارد. انتخاب یک ماده خاص بعنوان بستر رشد به قابلیت در دسترس بودن، هزینه و تجربه استفاده از آن بستگی دارد. نتایج محققان نشان میدهد که بسیاری از پارامترهای رشد و عملکرد به طور معنی داری تحت تاثیر بسترهای کشت قرار میگیرند.
تاریخچه ی هایدرپونیک
کلمه هایدروپونیک از ترکیب دو واژه یونانی هایدرو به معنای آب و پونوس به معنای کار و تلاش ساخته شده است. این کلمه را اولین بار دکتر گریک استاد یکی از دانشگاههای کالیفرنیا به کار گرفت. هایدروپونیک روشی برای کاشت گیاهان، بدون خاک است. در این روش گیاه در آبی، غنی از مواد مغذی رشد می کند. بر اساس یک رسم 2500 ساله ایرانیان در عید نوروز ، گندم یا گیاهان دیگری را در مقداری آب می کاشتند و با آن سبزه برای سفره هفت سین تهیه می کردند این شاید اولین کشت هیدروپونیک در جهان بوده که ایرانیان انجام می دادند.
مزیت های کشت هیدرو پونیک
1 صرفه جویی زمانی و نیاز به نیروی کار کمتر، زیرا در کشت آبی نیاز به عملیات تهیه بستر خاک و وجین کردن علف های هرز و غیره نمی باشد .
-2 حذف خاک و در نتیجه حذف بیماری ها
-3 مصرف بهینه آب زیرا هیچ آبی به هدر نمی رود و علف هرزی وجود ندارد که از آب استفاده کند.
- 4 کاشت گیاه با تراکم بیشتری و در نتیجه تولید بیشتر
-5 به دلیل نبود خاک و علف هرز عملیات کشاورزی ساده تر است.
-6 با حذف خاک آفات موجود در خاک نیز حذف می شود.
- 7 کنترل شرایط محیطی از جمله نور، دما، رطوبت و ترکیب هوا بسیار ساده تر است.
- 8 در جاییکه خاک مناسب ندارد یا خاک دچار بعضی بیماریها است استفاده میشود.
-9 برای مناطقی که زمین گران قیمت است برای بدست آوردن بیشترین محصول با تراکم بالا کاربرد دارد.
- 10 در این طرح آلودگی خاک وجود ندارد و آلودگی آب هم کمتر است.
-11 کنترل شیمیایی منطقه ی ریشه آسان است.
-12 امکان پرورش گیاهان در تمام نقاط وجود دارد.
-13 امکان کاشت مداوم یک گیاه معین در یک زمین ثابت بدون اینکه احتیاج به آیش باشد.
14 یکی شدن عمل آبیاری و کود دهی
-15 کاهش میزان ابتلا به بیماریهای ارگانیک و انگلی گیاهان
معایب این روش
1 هزینه سرمایه گذاری در روش آبکشت بیشتر از کشت گلخانه ای معمولی است.این هزینه اضافی به احداث حوضچه ها، کانالها و استفاده از پمپ مربوط می شود.
-2 هزینه برقی که برای به کار انداختن تاسیسات استفاده می شود بیشتر است.
-3 مشکل تهویه
-4عدم وجود خاصیت تامپونی - بافری - .
- 5 ضرورت کمک گرفتن از تکنسینهای که قادر به تهیه محلول غذایی، تجزیه و ترکیب و بازسازی آن باشد.
-6 عناصر اصلی
عناصراصلی مورد نیاز کشت هایدروپونیک
پرمصرف: اکسیژن، هیدروژن، کربن، پتاسیم، نیتروژن، فسفر، کلسیم، منیزیم، گوگرد کم مصرف: بر، کلر، مس، آهن، منگنز، روی، مولیبدن سه روش اصلی و مناسب برای کشت و پرورش هایدرپونیک عبارتند از:
الف - کشت در مواد دانه بندی شده - - Aggregate culture
مواد دانه بندی شده شامل ذراتی کوچک با خاصیت شیمیایی خنثی است.
ب - کشت در پشم سنگ - - Rock woolculture
پشم سنگ الیاف اسفنج مانندی است که منشأ مواد آن سنگ های آتشفشانی است.
ج - کشت در آب . - Water culture -
مواد غذایی به گونه ای در آب حل می شود که ریشه بتواند از محلول غذایی استفاده کند در این سیستم یا در آب هوا دهی می شود و یا اینکه ریشه ها به خوبی در معرض هوای موجود در محلول غذایی قرار می گیرد داربست ها چه به صورت شبکه سیمی و چه به صورت های دیگر دیگر نگهدارنده گیاهان در محلول غذایی هستند.
1 کشت در محفظه های محتوی محلول غذایی
2 کشت در گلدان یا ظروف استاندارد.
3 کشت در NFT
4 کشت در سیستم محلول دهی به صورت بخار.
متغیر های مشترک این سیستم ها عبارتند از:
چگونگی توزیع محلول غذایی در کشت هایدرپونیک
الف - بسته یا باز بودن سیستم توزیع محلول - اینکه محلول غذایی پس از گردش دربستر کشت مجددا بازیافت شده ویا کل آن تخلی هودور ریخته شود - .
ب - نحوه توزیع محلول که ممکن است به صورت قطره ای اشباع تغذیه با لوله های موئینه فتیله های هادی محلول بخار دهی و... باشد.
دستی یا اتوماتیک بودن محلول دهی
نوع محیط کشت - شامل موادی شن ورمیکولیت پرلیت ماسه اسکوریا پیت موس یا ترکیبی ازاین ها باشد - .
نوع مواد ساختنی به کار رفته در بستر کشت - مواد مانند بتون فایبر گلاس پلاستیک شیشه چوب اسکلت فلزی سرامیک - .
میزان ونسبت غذادهی وآبیاری
