بخشی از مقاله
چکیده:
از آنجایی که ایران جزء کشورهایی با پوشش کم جنگلی می باشد، استفاده از درختان سریع الرشد همچون اکالیپتوس به منظور جنگلکاري گزینه مناسبی می باشد. علاوه بر آن این گونه اهمیت ویژه اي در صنایع عطرسازي، دارویی، صنعتی و تولید چوب دارد. تکثیرغیرجنسی این گونه از طریق کشت جوانه پایه بالغ آن در منطقه فدك دزفول انجام شد. روش مناسب استریل جوانه عبارت از شستشوي نمونه ها با محلول 0/1 درصد کلرید جیوه به مدت 5 دقیقه در فصل بهار بود. محیط کشت MS با غلظت نصف نیترات و هورمونهاي BA و IBA در غلظت هاي به ترتیب 0/5 و 0/01 میلیگرم در لیتر مناسبترین محیط کشت شاخهزایی و تکثیر شاخه بود. ریشهزایی در محیط کشت MS با هورمون NAA در غلظت 1 میلی گرم در لیتر انجام شد. گیاهان کشت بافتی حاصل در گلخانه مراحل سازگاري خود را با موفقیت طی نمودند.
کلمات کلیدي: ریزازدیادي، اوکالیپتوس، کشت بافت، کونه جنگلی، گلخانه.
مقدمه و هدف:
اوکالیپتوس، از گونه هاي جنگلی سریع الرشد با منشا استرالیا میباشد. بعضی از اکالیپتوسها داراي اهمیت تجاري بوده و براي تولید چوب، کاغذ و اسانس هاي روغنی مورد استفاده قرار می گیرند . - 7 - انجام پیوند و ریشه دهی قلمه از درختان بالغ، به دلیل طبیعت هتروزیگوت و دوره طولانی بلوغ تا گلدهی آنها، جهت تکثیر کلونی مشکل می باشد . - 3 - توانایی اکالیپتوسها دررشد سریع و ایجاد بیشه زار سبب شده است تا این جنس در تولید چوب، سوخت و الوار اهمیت یابد. علاوه بر آن اسانس گیاه نیزدر صنایع عطرسازي، داروسازي و صابون سازي مصرف ویژه اي دارد. تکثیر اصلی این گونه از طریق بذر میباشد.تکثیر غیرجنسی آن از طریق قلمه و پیوند موفق نبوده است، بنابراین روشهاي کشت بافت آن پتانسیل تکثیرغیرجنسی بیشتري را نسبت به روشهاي سنتی نشان می دهد . - 2 - هدف از این پژوهش ریزازدیادي گیاه از طریق کشت جوانه میباشد.
تئوري و بیشینه تحقیق:
در ایران ریزازدیادي گونه هاي متعددي از سرده اکالیپتوس با موفقیت انجام شده است. از جمله عصاره، - 2 - 1386 وامام ، - 1 - 1388 بر ریزازدیادي گونه هاي مختلف اوکالیپتوس تحقیق نمودند. جنگلبانان در سالهاي اخیر از تکثیر رویشی کشت بافت به عنوان ابزاري جهت ایجاد درختان متحدالشکل از ژنوتیپهاي شناخته شده با حفظ فرم ژنتیکی و فیزیولوژیکی آنها استفاده می نمایند . - 3 - تشکیل گیاهان منفرد با استفاده از ریزنمونه هاي تهیه شده از بخش هاي گرهی دانه رست, بوته و درختان جوان توسط Barker و - 8 - Hartney گزارش گردید ولی موفقیتی با ریزنمونه هاي پایه هاي بالغ گزارش نشده است. - 9 - Lakshmi Sita چندین ترکیب ازغلظتهاي پایین کاینتین، BAP و NAA را به کار برده و درمیان آنها محیط MS حاوي0/1 میلیگرم در لیتر BAP و 0/01 میلیگرم در لیتر NAA، بهترین ترکیب تکثیر شاخه شناخته شد، به طوریکه در هر لوله در مدت چهار هفته به طور متوسط بیش از 100 شاخه تولید شد. Barker و - 8 - Hartney همچنین تکثیر شاخه و ریشهدهی آن را گزارش کردهاند.
مواد و روشها:
براي سترون کردن جوانهها از محلول سترونسازي کلریدجیوه 0/1 درصد در زمانهاي از 3 تا 9 دقیقه بسته به فصل نمونهبرداري استفاده شد. ریزنمونهها معمولاً حاوي یک یا دو جوانه و یک پایه به ابعاد 0/5 تا 1/5 سانتیمتر بودند. محیط کشتMS با نصف غلظت نیترات براي کشت جوانه به کار گرفته شد. در مرحله شاخه زایی ریزنمونهها در محیطهاي کشت MS کامل و MS با نصف غلظت نیترات شامل سیتوکنینهاي BA ،2iP - در غلظتهاي - 0/5-0/25 به همراه اکسین IBA کشت شدند کشتها در شرایط نوري 16 ساعت نور 3000-5000 - لوکس - و 8 ساعت تاریکی و دماي 23- 25 درجه سانتیگراد نگهداري شد و تعداد تکرارها در هر تیمار 25 عدد بود 5 - شیشه و در هر یک 5 نمونه - . در این تحقیق جهت آزمون آماري، اعداد مربوط به ضریب ازدیاد - متوسط تعداد جوانه و شاخه در هر تکرار - و رشد طولی و سبزینگی شاخهها انتخاب شد.
نتایج با نرمافزار SPSS و در قالب آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی تجزیه و میانگینها به روش آزمون چند دامنهاي دانکن در سطح 0/05 مقایسه شد. در مرحله ریشهزائی انتقال شاخههاي به طول 1/5 تا 2 سانتیمتر به محیط کشت MS با نصف غلظت نیترات و حاوي هورمون ریشهزایی اکسین IBA - و - NAA در غلظتهاي مختلف - 0/5 -1 - منتقل شدند. تعداد تکرارها در هر تیمار 18 عدد بود 3 - شیشه و در هر یک 6 نمونه - . بعد از یکماه پارامترهاي تعداد و طول ریشه اصلی اندازه گیري شد. گیاهان حاصل در مخلوط خاك استریل در گلدانهاي سرپوشدار و گلخانه تحقیقاتی به مدت 2 ماه نگهداري و پس از طی مراحل سازگاري به خارج از گلخانه منتقل شد.
نتایج و بحث:
در مرحله سترون سازي جوانهها، مناسب ترین تیمار استریل شستشوي نمونهها در فصل بهار و با محلول کلرید جیوه 0/1درصد به مدت زمان 5 دقیقه بود. محیط کشت MS با غلظت نصف نیترات و هورمونهاي BA و IBA در غلظتهاي به ترتیب0/5 و 0/01 میلی گرم در لیتر مناسبترین محیط کشت شاخه زایی رشدطولی و سبزینگی شاخه بود. نتایج مربوط به جدول آنالیز واریانس نشان می دهد که تاثیر هورمون و نیز اثر متقابل محیط کشت و هورمون بر شاخصهاي رشدي معنی دار بوده است - جدول و شکل . - 1 بیشترین میزان ریشهدار شدن نمونهها در محیط کشت MS با هورمون NAA در غلظت 1 میلی گرم در لیتر انجام شد - شکل . - 2 از نظر میزان سازگاري، گیاهان کشت بافتی پس از انتقال به خاك گلدان و در شرایط گلخانهاي حدود 60درصد سازگاري از خود نشان دادند.
