بخشی از مقاله
چکیده:
روز جمعه 25 فروردین - مقارن با 14 آوریل - 2017 به دنبال بارش شدید باران در بخشهایی از شمال غرب کشور در استانهای آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، کردستان و اردبیل سیلاب رخ داد. این سیلابها 12 شهرستان را تحت تأثیر قرار دادند. شدیدترین اثرات و تخریبهای ناشی از سیل در شهرستانهای عجبشیر و آذرشهر از توابع استان آذربایجان شرقی اتفاق افتاد. در اثر این سیلها 42 نفر جان خود را از دست دادند. عمده فوتیها در خودروها رخ داد که جانباختگان در داخل خودروهای خود در سیل گرفتار شدند. خسارات این سیلابها در استان آذربایجان شرقی بر اساس برآوردهای اولیه به 3 هزار میلیارد رسید. متعاقب این سیلها ادارات مدیریت بحران و اعضای شورای هماهنگی مدیریت بحران شهرستانها و استانها فعال شدند و با حضور در محل به ارائه خدمات پرداختند. به دنبال این حادثه مسئولین استانی و وزیر نیرو به نمایندگی از رئیسجمهور و خود رئیسجمهور به منطقه آمده و از نزدیک مسائل رخ داده را مشاهده و خدمات را پیگیری کردند. به دنبال این حادثه سه روز در استان عزای عمومی اعلام شد.
کلمات کلیدی: سیل، سیلاب، مخاطرات طبیعی، ایران.
مقدمه
سیلها به عنوان شرائطی تعریف میشوند که در آن جریان آب یک جوی، رودخانه یا سایر مجموعههای آب بیش از حدود طبیعی یا مصنوعی آنها است. سیلها به وسیله باران، ذوب شدن یخها یا برفها یا خرابی سازههایی که آب را نگهداری میکنند، ایجاد میشود 1 - و - 2 - رحمتی - . سیل شایعترین بلای طبیعی جهان بوده - 3 - و مسئول 40-50 تمام بلایا و مرگ و میرهای ناشی از بلایا هست . - 1 - بر اساس بانک اطلاعاتی EM-DAT - به استثنای سونامیها - - 4 - سیلها علت 38 7 همه حوادث هستند، و علت 43 جمعیت آسیب دیده به وسیله کل بلایایی که بین سالهای -2009 2000 اتفاق افتادهاند . - 1 - نکته نگران کننده، روند افزایشی تلفات و خسارات سیلاب در جهان در دهههای اخیر بودهاست. ایران نیز کشوری سیل خیز است. در ایران، در هر 9 روز یک سیل اتفاق میافتد که بطور متوسط 17 شهر در سال یا به عبارت دیگر هر 20 روز یک شهر و هر 3 روز 2 روستا تحت تاثیر سیل قرار میگیرند . - 5 - آمارهای سیل در ایران نیز نشان دهنده وقوع فزاینده این پدیده در دهههای اخیر - 3 - و افزایش خسارتهای مالی و جانی آن است . - 6 -
شرح واقعه - پیامدهای واقعه -
در استان آذربایجان شرقی در ایران، هر چند از دو روز قبل بارش شروع شده بود، پس از یک بارش سنگین در تاریخ Fri day, Apri l 14, 2017 در برخی از شهرستانهای جنوبی استان سیلاب جاری شد و در برخی نقاط رانش زمین رخ داد. شدیدترین این سیلابها در شهرستانهای آذرشهر، عجب شیر رخ داد که واقعاً سیلی برق آسا بودند. وقوع این سیلابها از چند روز قبل پیش بینی شده و اخطارهای لازم داده شده بود - استانداری - . درشهرستان عجب شیر، بارش شدید باران به همراه تگرگ شدید شروع شد و10دقیقه ادامه داشت، همزمان برفهای کوههای اطراف نیز در حال ذوب شدن بودند. این دو واقعه همزمان با هم شده و سیلاب عظیمی در روستاهای چنار، دیزج و خانیان راه افتاد. هر چند عمده تلفات در روستای چنار رخ داد. سیلاب به حدی شدید بود که سنگهای چند تنی و درختان تنومند را نیز با خود در طول مسیر حمل می کرد.
این سیلاب باعث تحت تاثیر قرار گرفتن 2984 نفر، مصدومیت 8 نفر و مفقود شدن 20نفر، تخریب صد درصدی 15 باب منزل، شکستگی لوله های توزیع آب آشامیدنی و آلوده شدن آب آشامیدنی گردید. طی 12 روز عملیات جستجو و نجات، اجساد 19 نفر از مفقودین پیدا شدند و هنوز یک کودک زیر یکسال زیر گل و لای مفقود مانده است. سرعت شروع سیلاب به حدی سریع بود که علی رغم هشدارهای قبلی بسیاری از مردم غافلگیر شده و فرصت هر گونه واکنش و پاسخ را از دست داده و تنها نظاره گر وقوع سیلاب شدند. در شهرستان آذرشهر نیز در حالی که مردم در حال تفریح در منطقه غله زار بودند، سیلی برق آسا از رودخانه ای که به زبان محلی این منطقه به علت کم آبی بنام رودخانه خشک معرف بود، سرازیر شد و مردمی که دراین حاشیه اسکان داشتند و یا درحال عبور بودند را غافل گیر کرد. این سیلاب منجر به 22 مفقودی گردید.
جسد مفقود شدگان پس از 4 روز تلاش شبانه روزی در گل و لای پیدا شد. در شهرستان آذرشهر3500 نفر در 5 روستا، تحت تاثیر قرار گرفتند. عمده کشته های شهرستان آذرشهر در حین رانندگی و یا جابه جایی و نجات خودروهای خود از مسیر سیلاب جان خود را از دست داده بودند. مسئولین و مردم باور نداشند که این رودخانه - سیل چای - طغیان کند، بنابر این چند دهنه از پل را تبدیل به زیرگذر برای رفت و آمد خودروها نموده بودند که تعدادی از خودروهای غرق شده در مسیر درست در هنگام عبور از این زیر گذر 7 - خودرو با 22 سرنشین - غافلگیر شده بودند ولی برخی ها ادعا می کردند که بسیاری از کشته شدگان در حال تماشای سیلاب بودند که غرق شدند. در ساعت 21 شب در 14 آوریل - روز حادثه - ، یکی دیگر از روستاها به قراغیل نیز به دستور فرماندار و به دلیل ترس از سیلاب تخلیه شد که خوشبختانه تلفاتی در این روستا ایجاد نشد و تنها 10 خانه و یک مدرسه دچار آب گرفتگی شده و 19 راس حیوان تلف شدند.
بحث
ایران کشوری است که بیش از 3500 رودخانه بزرگ و کوچک دارد. بسیاری از شهرها و روستاهای ایران در مسیر سیلابها و در دهانه دره ها ساخته شده اند. این شهرها و روستاها در طول تاریخ همواره سیل را تجربه کرده اند. اما در طول سالیان گذشته به دلیل خشکسالی ها و کمبود بارشها، به تدریج مردم این حس را پیدا کرده اند که دیگر سیلی رخ نخواهد داد. لذا شروع به ساخت و ساز در این مسیرها نموده و آنها را مسدود و یا تنگ کرده اند. از طرف دیگر به دلیل از بین رفتن پوشش گیاهی و یا ساخت و ساز و آسفالت کردن مسیرها نه تنها میزان جذب آب باران را کاهش داده اند از طرف دیگر، سرعت آب در این مسیرها را تسهیل کرده اند. همچنین به دلیل تغییرات اقلیمی، در طی سالهای گذشته الگوی بارش ها نیز در حال تغییر است که این امر نیز وقوع سیلها را تسهیل کرده است.
سازمان هواشناسی ایران قادر به پیش بینی وقوع سیل و سایر مخاطرا جوی است و معمولا این مخاطرات را پیش بینی و هشدارهای لازم را از طریق رسانه های جمعی و نامه ها رسمی اداری به اطلاع مردم و مسئولین می رساند. اما معمولا این اخطارها و هشدارها جدی گرفته نمی شوند و در کل می توان ادعا کرد که درک خطر مردم کم بوده و به ندرت اقدامات پیشگیرانه را انجام می دهند و از طرفی این هشدارها به اطلاع طیف وسیعی از مردم نمی رسد و در صورت رسیدن هم، آنها نمی دانند که چه اقداماتی را باید انجام دهند. بنابراین در سیلابها غافلگیر می شوند. به عنوان مثال منابع ذکر کرده اند که عمده افراد کشته شده، افرادی هستند که در داخل خودروها در سیل گرفتار می شوند که در این سیلابها نیز این رفتار مشهود بود. بنابراین چاره ای نیست که مردم ایران در جهت کاهش میزان وقوع سیلابها حرکت کنند. هشدارها را جدی بگیرند و درک خود از خطر را بالاتر ببرند. مسئولین نیز بایستی این اقدامات را به طور مرتب و با یک برنامه انجام دهند.
