بخشی از مقاله
چکیده:
در آغاز سفرهای گردشگری نیاز به دانستن اطلاعات از مکانهای مختلف و انتقال آنها به دیگران دلیلی بر آن شد تا نوشتههایی در قالب راهنمای سفر و همچنین کتابچههای توریستی جمعآوی شوند. برخی از این مجموعه اوراق که حاوی مطالب گوناگونی بودند در ابعاد و قطعهای مختلفی نگاشته و به چاپ رسیدند. ثبت اینگونه اطلاعات و انتقال آنها به دیگران برای تمام کشورها حائز اهمیت است چراکه کشورهای مختلف از فرهنگ، تاریخ و آداب و رسوم یکدیگر آگاه و به این ترتیب باعث جذب توریست به کشور مقصد و نهایتا پیشرفت این صنعت و کمک به رشد اقتصاد میشود.در این پژوهش به معرفی ویژگیهای گرافیکی در تعدادی از کتابهای گردشگری و یا همان راهنمای سفر پرداخته میشود. که در این بین نحوه طراحی، ارائه اطلاعات و محتوی آنها در نظر گرفته شده است و عوامل مؤثر در جذابیت بصری و قرار گرفتن در اختیار توریست عمده مطالب و پرسشهای این پژوهش است.
1 عوامل جذابیت و ویژگیهای وابسته بر طراحی گرافیک، در تهیه و تدوین کتابهای گردشگری کدامند؟
2 ارتباط کتابهای گردشگری با پیشرفت صنعت توریسم در کشور ایران اسلامی چیست؟
روش تحقیق بر اساس توصیفی تحلیلی و بر مبنای گردآوری اطلاعات کتابخانهای و مشاهدات میدانی بررسی شده است. نتایج این پژوهش نشان میدهد که مشخصههای گرافیکی کتاب از قبیل؛ طراحی، لیآت متن و تصویر از جمله ویژگیهایی هستند که با کمک به ارائه بهتر اطلاعات و همچنین بالا بردن جذابیت کتاب باعث فروش بیشتر آن و جذب بیشتر گردشگران افراد علاقهمند میشود.
واژگان کلیدی: کتاب راهنما توریست شاخصههای گرافیک پیشرفت صنعت گردشگری اقتصاد
مقدمه
گردشگری - توریسم یا جهانگردی - پدیدهای است که از دیرباز با اشکال خاص خود در جوامع انسانی وجود داشته و به تدریج با تحولات تاریخی، مراحل تکامل خود را تا به امروز طی کرده است. گردشگران معمولا به لحاظ شرایط زندگیشان وضعیت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی حاکم بر کشورشان، توقعاتی دارند که بر این اساس تنوع پدیدهها و جاذبههای گردشگری در زمینههای مختلف پدیدار میشود - کارگر،بهمن.:. - 10:1386در این میان با بیشتر و بهتر شناساندن کشور مقصد به گردشگران این امکان پدید میآید تا افراد بیشتری به سفر و بازدید از آن کشور تمایل نشان دهند که در نهایت این ترددها در طی سال میتواند تآثیر زیادی بر اقتصاد شهرها و کشورها داشته باشد - برازش،. - 6:1391
تهیه و انتشار کتابهای راهنما از جمله فعالیتهای متداولی است که توسط ناشران انجام میشود. به طوریگه با توجه به علاقه افراد به کسب اطلاعات گردشگری، تعداد و تنوع آنها نیز افزایش مییابد.با توجه به اینکه صنعت توریسم به عنوان سومین صنعت پردرامد بعد از نفت و خودرو میباشد اهمیت آن در برخی کشورها همانند ایران بسیار است. چراکه این صنعت ضمن درآمدزایی بسیار گستردهموجب نزدیکتر شدن ملل و اقوام به یکدیگر شده است - آرام،محبوبه. ستایشگر،داریوش.. - Url1.1390 ارتباط بین ویژگیهای گرافیکی کتابهای راهنما در جذب توریست و پیشرفت صنعت توریسم در حوزه اقتصاد هدف اصلی مقاله پیش روست و پرسشهای آن به ترتیب زیر است: 1 عوامل جذابیت و ویژگیهای وابسته بر طراحی گرافیک، در تهیه و تدوین کتابهای گردشگری کدامند؟
2 ارتباط کتابهای گردشگری با پیشرفت صنعت توریسم در کشور ایران اسلامی چیست؟
روش تحقیق
در این پژوهش شاخصههای حاکم بر تولید کتابهای توریستی و در واقع ویژگیهای گرافیکی با روش: توصیفی تحلیلی نوشته شده است. روش جمع آوری اطلاعات بر مبنای گردآوری دادههای کتابخانهای و مشاهدات میدانی صورت گرفته است. جامعه آماری این تحقیق، جمعآوری کتابهایی در غالب کتابهای راهنما، اطلسها و راهنمای توریست موجود در بازار می-باشد و تعداد اعضای گروه نمونه سه انتشاراتی، سفیران، نشر پارسه و نشر مرجع است.
پیشینه تحقیق
در حوزه توریست و صنعت توریسم پژوهشهای متعددی صورت گرفته است که برخی از آنها در قالب کتاب، پایانامه و مقالات علمی نشر یافته است. از جمله:
کتاب مبانی اقتصاد توریسم - معرفی جنبههای اقتصادی جهانگردی و گردشگری در ایران - نوشته میثم موسایی - - 1394، کتاب اقتصاد گردشگری نوشته - دانلد لاندبرگ، کریشنا مورتی، مینک استاوگانا - ترجمه محمدرضا فرزین - - 1391، مقاله - بررسی مؤلفههای مؤثر بر میزان رضایتمندی گردشگران مطالعه موردی; شهرستان نوشهر - نوشته سامان کشور پرست و ناهید میردارسلطانی - 1394 - ، مقاله - نارضایتیهای گردشگران بینالمللی بازدیدکننده از تخت جمشید - نوشته مجتبی شاه ولی - - 1390، مقاله - بافتهای تاریخی منطقه 12 شهر تهران، فرصتی ویژه برای بهبود گردشگری شهری - نوشته حسین عالی و مرضیه آب برین - - 1395، مقاله - بررسی رابطه بین فرهنگ و گردشگری با رویکردی در جذب توریسم - نوشته الهام همایونی - - 1395، مقاله - اثرگذاری و اثرپذیری صنعت گردشگری در رابطه با سایر علوم - نوشته کیومرث حبیبی، شیلان دقیقفرد و امیرحسین ازنانی - - 13995، مقاله - بررسی و تحلیل کارکردهای TBD - بخش های تجارت گردشگری - در توسعه گردشگری شهری - نوشته مهدی سقایی و لیلا اردشیری - . - 1394
همانطور که گفته شد در زمینه توریست و جذب آن و ارتباط آن با حوزههای مختلف پژوهشهای مختلفی انجام شده اما در هیچ یک به بحث شاخصههای تولید این قبیل کتابها از جمله نقش گرافیک و چاپ و تآثیر ویژگیهای آن در این حوزه و اینکه با رعایت این ویژگیها تا چه اندازه میتوان به بخش توریست و جذب آن و کمک به اقتصاد کشور، اشارهای نشده است. حال آنکه این پژوهش در پی جبران خلاء موجود در این زمینه است.
برخی از ویژگیهای توریستی ایران اسلامی
کشور ایران با سابقه طولانی در حوزههای تمدنی ماورءالنهرین، در بخش غربی قاره پهناور آسیا و در منطقهای که اکنون به خاورمیانه شهرت دارد، واقع است و با مساحتی بالغ بر یک میلیون و 648 هزار و 195 کیلومترمربع، هجدهمین کشور جهان از نظر وسعت است. همچنین براساس گزارش سازمان جهانی گردشگری دهمین رتبه را از نظر جاذبههای باستانی و تاریخی و پنجمین رتبه را از جهت جاذبههای طبیعی دارا میباشد. باتوجه به اماکن تاریخی، مذهبی، فرهنگی و طبیعی بیشماری که در کشورمان وجود دارد و همچنان که تا به امروز تعداد 21 مکان از ایران به ثبت فهرست میراث جهانی یونسکو رسیده است، بیشمار فرصت نیز جهت جذب توریست و گردشگر فراهم است.
تاریخچه کتابهای گردشگری در ایران
از جمله کتب راهنمای قدیمی که از اعصار قدیم به جای مانده میتوان به سفرنامهها اشاره کرد. کهنترین اسناد و مدارک در این حوزه در جهان، ایران را مبدأ این رشته میدانند، چرا که نخستین سفرنامه به استناد تاریخ، به دستور داریوش اول هخامنشی درباره رودخانه سند، خلیج فارس و دریای سرخ نگاشته شده است. سفرنامه از جمله منابع مهم اطلاعاتی درباره تمام جنبههای ایران میباشند که در کتابخانهها یافت میشوند و امروزه با افزایش تحقیقات تاریخی، جغرافیایی، فرهنگی و ...نقش پررنگتری را ایفا میکنند. همچنین باید گفت از مجموعههای با ارزش موجود در کتابخانه ایرانشناسی و اسلامشناسی مجموعه سفرنامهها هستند. این منابع نه فقط راجع به تاریخ ایران بلکه راهنمای مفید و جامعی است که درباره همه مسائل مربوط به ایران و ایرانیان، به صورت خاص و جزئی سخن به میان آوردهاند - مرادی،فاطمه.. - Url4 .1392
از جمله افرادی که از سرزمینهای غربی به ایران سفر کردند میتوان از سرجام ملکم نماینده کمپانی هند شرقی نام برد. او در سال 1845 کتابی با عنوان طرحی از ایران - - Sketches Persia و با 287 صفحه و در قطع وزیری و در لندن به چاپ رساند. از مشاهدات وی به هنگام ورود به ایران چنین است؛ "اولین منظره تهران پایتخت جدید، بسیار باشکوه و دلپذیر است. شهر در دامنه ارتفاعات البرز قرار گرفته. سلسله ارتفاعاتی که از اروپا تا دورترین نقطه آسیا کشیده شده است که بزرگترین قله آن دماوند است." او توصیفات زیاد دیگری درباره سیاست، اقتصاد، فرهنگ و نوع رفتار و لباس مردم و همچنین بازیهای محلی آن زمان به تحریردرآورده که خواندنی است - امیری، . - 151 :1369 کتاب دیگری با نام، به سوی اصفهان - - Vers Ispahan نوشته پییرلوتی وجود دارد او که از نویسندگان و جهانگردان نامدار فرانسوی، کتاب را در سال - 2 1904میلادی - به رشته نگارشدرآورده است.
که توسط بدرالدین کتابی، به فارسی ترجمه شده است. او درباره اصفهان و شاه عباس بنیانگذار آن، چنین میگوید: در عصری که حتی در مغرب زمین و شهرهای اروپا میدانها و کوچهها زشت و ناخوشایند بود، این مرد شرقی نقشه بنای قرینهسازیهای بزرگ و گشایش و ایجاد خیابانهایی را کشید که بعد از وی کسی نتوانست همانند آن را به وجود آورد. او همچنین مشاهدات خود را از مسائل جغرافیایی، تاریخی، فرهنگی و اجتماعی و همچنین در مورد مذهب و شرح مکانهای زیارتی بیان میکند که درواقع به ارائه اطلاعات مفیدی از ایران و معرفی آن به دیگر مردمان پرداخته است - نامورمطلق، .1385 . - Url5
صنعت گردشگری
گردشگری اساسا به معنای مسافرت از یک مبدأ به یک مقصد به منظور سیاحت یا تجارت است و مفهوم آن فرایندهای مبادله فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی را نیز در بر میگیرد. این عوامل در مجموع شبکه ای را پدید میآورند که ما واژه مسافرت یا گردشگری را برای آن به کار میبریم - لس لو مسدن،ترجمه گوهریان،. - 15 :1380 سفر و گردشگری آنچنان که امروز میشناسیم و پیوند خورده با زندگی مردمان جهان، از ابتدا از چنین گستردگی و تنوعی برخوردار نبوده است. شرایط اقتصادی اجتماعی و سیاسی و منابع موجود در اختیار بشر در اعصار گوناگون تاریخ، بر نگارش انسان و عمل او در خصوص موضوع سفر تأیر گذار بوده و هست. بررسی تاریخ سفر از سدههای گذشته مؤید آن است که انسانها به انگیزههای گوناگونی همچون تجارت، آموزش، زیارت و انجام امور مذهبی، ماجراجویی و نیز انجام وظایف سیاسی به سفر پرداختهاند.
میتوان گفت صنعت گردشگری مجموعهای از فعالیتها، خدمات و صنایع مختلفی است که به یک تجربه سفر میانجاند. این صنعت شامل حمل و نقل، اقامت، تغذیه، سرگرمی، خرید، بازدید از اماکن مختلف تاریخی و ... است، و خدماتی که در اختیار افرادی قرار میگیرد که از موطن خود به قصد سفر خارج شدهاند. در همین راستا و در ارتباط با کشور ایران شرایط فرهنگی و تاریخی و همچنین جاذبههای طبیعی در کشورمان، باعث تعامل سازنده و مؤثر با دیگر کشورها شده است و علاوه بر این توسعه زیرساختهای گردشگری نیز نقش مؤثری بر گسترش صنعت توریسم داخلی خواهد داشت که ضمن ایجاد رونق در مناطق گردشگری کشور باعث بهبود توزیع درآمد میگردد. علاوه بر بحث سفر و گردشگری، صنعت توریست جزو مشاغل درآمدزا برای کشور مقصد نیز به حساب میآید. چنانکه امروزه به یکی از بزرگترین کسب و کارهای جهان مبدل گشته است و با سرعتی فراوان در حال گسترش است. نزدیک به 8 درصد کل شاغلین جهان در صنعت گردشگری به فعالیت اشتغال دارند و درآمد حاصل از گردشگری بینالمللی از مرز سالانه میلیارد دلار فراتر رفته است - رنجبریان، بهرام.. - 133:1384 جدول زیر به توزیع مخارج گردشگران در سرزمین مقصد اشاره میکند.
