بخشی از مقاله
چکیده
انقلاب ایران که از دهه 40 خورشیدی به رهبری امام خمینی آغاز و در بیست و دوم بهمن ماه سال 1357 به پیروزی رسید، بر مبنای تفکر اسلامی و قرآنی استوار گردیده و آموزههای ناب قرآن و معارف اهلبیت پشتوانه نظری و فکری آن محسوب میشود. در واقع، انقلاب اسلامی ایران نهضت بازگشت قرآن به صحنه اجتماع، حکومت و سیاست است و لذا شایسته است که تاثیر آموزههای آن در فرآیند تکوین انقلاب از یکسو ونقش آن در استمرار این شجره طیّبه از سوی دیگر مورد بررسی و تحلیل عالمانه قرار گیرد.
بر این اساس، این مقاله که به روش توصیفی-تحلیلی و با هدف تحلیل و مستند یابی دیدگاههای مقام معظّم رهبری درباره شاخصهای محوری انقلابیگری، انقلابیبودن و انقلابی ماندن نگاشته شده است، در صدد است ضمن تبیین این نکته که قرآن کریم، کتاب انقلاب و دستورنامه انقلابیون مسلمان و موحّد است، شاخصهای فوقالذّکر را از منظر آیات قرآن کریم فرادید اهل نظر قرار دهد. یافتههای تحقیق نشان میدهد شاخصهای اصلی انقلابیبودن یعنی پایبندی به ارزشها، هدفگیری آرمانها، پایبندی به استقلال همهجانبه و تقوای دینی و سیاسی همگی به نحوی مشهود و ظریف، در قرآن مطرح شده است؛ از جمله ارزشهای دینی در اموری چون بر پاداشتن نماز، امر به معروف و نهی از منکر، مبارزه با فقر و تنگناهای اقتصادی، تولّی و تبرّی،و عدالت، احسان و ایثار متجلّی میشود که قرآن کریم و آموزههای دینی مکرّراً بدان توجّه دادهاند. همچنین مقوله استقلال در همه ابعاد و وجوه سیاسی، اقتصادی و فرهنگی خویش به شکلهای گوناگون در قرآن مطرح شده است.
1.مقدّمه
انقلابیگری و انقلابیبودن، مسئلهای است که پس از گذشت سالها از وقوع پدیده انقلاب اسلامی ایران، همچنان زنده و محل بحث است. هرچند تبیین این مسئله در طول سالهای گذشته همواره در بیانات و مواضع رهبر معظم انقلاب ظهور و بروز داشته است؛ امّا به نظر میرسد در دیدارها و بیانات اخیر ایشان، تمرکز محسوسی بر روی آن وجود دارد معظّمٌ. له که پیش از این تاکید کرده بودند که »دیپلمات نیستند و انقلابی هستند«، یکی از مسائل اصلی کشورا روحیّه و جهتگیری انقلابی و راه پیشرفت ایران اسلامی را نیز احیاء همینروحیّه جهادی و انقلابی دانستهاند.
در بیست و هفتمین سالگرد ارتحال امام خمینی ، پنج شاخص پایبندی به مبانی و ارزشهای اساسی اسلام و انقلاب، هدفگیری آرمانهای انقلاب و همت بلند برای رسیدن به آنها، پایبندی به استقلال همهجانبه کشورحسّاسیّت، در برابر دشمن و عدم تبعیّت از او و تقوای دینی و سیاسی از سوی رهبر انقلاب به عنوان شاخصهای اصلی انقلابیگری، انقلابیبودن و انقلابیماندن معرّفی شد.
همچنین ایشان در بیانات و سخنرانیهای دیگری، شاخصهای گوناگونی چون: تقوا، شجاعت، بصیرت، صراحت، اهل ابتکار، اقدام و عمل بودن، امیدواری و حرکت به سمت آینده روشن، بنبست شکنی و گرهگشایی، بهرهمندی از دانش، انضباط، تدیّن و عقلانیت را مصداق و معیار انقلابیگری، انقلابیبودن و انقلابی - ماندن برشمردند. - 12/08/1395 - به باور ایشان، مفهوم انقلابیگری هم مثل ایمان یک مقوله تشکیکی و ذو مراتب است. - 12/04/1395 - و برخی از آیات قرآن کریم بدان اشعار دارد.
امّارغمبه تاکیدات مکرّر معظّمٌله که حاکی از اهمیت ویژه این مقوله و ضرورت پژوهش-های نظری در این باره است، به نظر میرسد شاخصهای یاد شده به قدر کافی از سوی نخبگان و فرهیختگان حوزوی و دانشگاهی مورد بحث و بررسی قرار نگرفته و جنبههای مختلف آن تبیین نگردیده است. لذا این مقاله بر آن است به سهم خود، شاخصهای یاد شده را از منظر آموزههای قرآنی بررسی نموده و مستندات قرآنی بیانات مقام معظّم رهبری را در این حوزه استخراج نماید.
.2 انقلاب در لغت و اصطلاح
»انقلاب« مصدر باب انفعال از ریشه »قلب« است که معانی چون برگشتن از حالی به حالی، دگرگون شدن، تغییر تحوّل و زیر و رو شدن برای آن گفته شده است. راغب در مفردات گوید : الِانْقِلاب الانصرافُ: و ابن منظور آن را مطلقًا به معنی »رجوع« دانسته است.
در تمام مشتقات مختلف این واژه در قرآن مجید که بالغ بر 22مورد - اعمّ از فعل ماضی، مضارع، اسم فاعل و اسم مکان - است، همین مفهوم لغوی دیده میشود. حتّی در مواردی چون »انقلبتم علی اعقابکم« - آل عمران - 144/ و »انقلب علی وجهه - «حجّ، - 11 که بطور استعاری به معنی »بازگشت از عقیده« و »روی برتافتن« به کار رفته است، همین معنی »بازگشت« اخذ شده است.
از سوی دیگر، انقلاب مفهومی پیچیده، چندبُعدی و دارای سابقه دیرین در ادبیات، فلسفه و علوم دیگر مانند نجوم است؛امّا انقلاب به معنای دگرگونی پیشرونده اجتماعی و اقتصادی و سیاسی، ثمره عصر مدرن است. به عبارت دیگر، واژه انقلاب در ادبیات پیش از مدرن معنایی واپسگرایانه دارد و به معنای بازگشت به نقطه آغازین است.
همچنین این واژه در علوم دیگر، معانی متفاوتی دارد؛ از جمله در فقه به معنای استحاله و دگرگونی ظاهری و محسوس، در فلسفه به معنای دگرگونی ذات و حقیقت شیء و در عرفان به معنای تغییرات اساسی حالات روحی به کار رفته است. نهایت آنکه در اصطلاح جامعه شناختی، »انقلاب«عبارت است از تلاش عدّهای برای واژگون کردن حکومت و ایجاد حکومتی نو به منظور تغییرات اساسی و بنیادین در تمام نهادها، مناسبات ساختار سیاسی و اجتماعی و جایگزینی سازمان نوین و مطلوب در چارچوب اهداف و آرمانهای خاصّ.
شهید مطهّری بر این باور است که: »یک انقلاب، آنگاه انقلاب است که در طرز تفکر مردم انقلاب ایجاد کند و به اصطلاح مبادی استدلال آنها را تغییر دهد و در ارزشها انقلاب ایجاد نماید؛والّا بهصرف گرفتن زمام حکومت به دست و یک کودتا، انقلاب ایجاد نشده است، باید دید و بینش مردم تغییر کند
