مقاله شادی سرمایه ای برای پیشرفت و راهکارهای ارتقای آن

بخشی از مقاله

چکیده:

عواطف انسانی بخش مهمی از نظام پویای شخصیت آدمی است که یکی از مهمترین آن ها که در همه ی جوانب زندگی انسان ها و پیشرفت و تعالی فرد و جامعه دخیل می باشد شادی و نشاط است که در میان آفریدگان در وجود انسان ها به ودیعه نهاده شده است. لذا از انجایی که شادی و نشاط می تواند عامل مهمی در تدارک زمینه های پیشرفت و تعالی انسان و بازیابی نیروهای تحلیل رفته و بازیابی روحیه ی عالی در انسان باشد، سوال اصلی در این پژوهش این است که شادی و نشاط چه ضرورتی در جامعه دارد و مهمترین راه کارهای ارتقای آن در جامعه چیست؟ پژوهش حاضر در پی پاسخ به سوال فوق و با روش توصیفی - تحلیلی و با مرور منابع اسنادی و کتابخانه ای به این نتیجه دست یافته است که شادی عاملی برای برقراری تعادل در بین عناصر وجودی انسان می باشد و برای ارتقای سطح آن در جامعه ضرورت معرفی و شناساندن شادی های ممدوح و مذموم یک اولویت است و پس از آن تدارک زمینه های شادی مانند تفرج و گردش و برگزاری جشن ها و اعیاد و ...می تواند ارتقا دهنده ی آن در جامعه باشد

واژگان کلیدی: شادی و نشاط، ضرورت، پیشرفت، جامعه، ارتقا

.1 مقدمه و بیان مسئله

شادی در قرآن دارای جایگاه خاصی است و به گونه های مختلف مورد تایید و توجه قرار گرفته است؛ اما نه شادی بیهوده و عبث بلکه شادی توأم با اهداف الهی و انسانی که موجب رشد و ترقی انسان را فراهم کند و نیرو و توان لازم را برای بندگی خدا و تحقق هدف افرینش که همان سعادت و قرب الهی است را فراهم نماید. لذا آیات قرآن درباره شادی دو دستهاند؛ دسته ای از آیات مؤمنین را دعوت به شادی نمودهاند و دسته دیگر شادی را مذمت میکنند - عزیزآبادی فراهانی،. - 1388اساس جهان هستی و پدیده های آن به گونه ای طراحی شده اند که در آدمی شادی ایجاد کنند. بهار با طراوت، صبح پر لطافت، طبیعت با ظرافت، آبشار های زیبا، گل های رنگارنگ، دیدار دوستان و... همه شادی آور و مسرت بخش است.

از آنجا که شادی، ناکامی، ناامیدی، ترس و نگرانی را از آدمی دور می سازد، در پرتو شادی، انسان می تواند خود را بسازد و بر قله های پیشرفت و تعالی دست یابد - محسنی و محسنی، - 122 :1393 شادی و نشاط امر مهمی است که می تواند کیفیت زندگی انسان ها را به شدت متأثر ساخته و در تعالی، رشد و بهبود - شادیهای مناسب و سازنده - و یا در رکود و پس ماندگی انسان و جامعه و کاهش کیفیت زندگی - شادی های نامناسب و مذموم - نقش مهی را داشته باشد. شاد بودن و شادی می تواند هم به عنوان نتیجه و پیامد و هم عامل و علت شرایط مطلوب اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی جامعه، فعالیت های مفید انسانی را بر می انگیزد. شادی و نشاط احساس نزدیکی به دیگران، احساس دوست داشتن، احساس اعتماد و کیفیت تعامل با دیگران را موجب می شود - آگاردیل، - 328 :1383 و می توان از آن به عنوان یک روان کننده و تسهیل گر روابط اجتماعی و امور زندگی یاد کرد.

اگر چه ماهیت شادی در انسان غریزی است اما نوع و چگونگی آن به یادگیری و متغیرهای محیطی و فرهنگی بستگی دارد، چنانکه پایه اصلی شادی و غم در درون انسان است اما از طرفی چون انسان موجودی اجتماعی است شادی و غم او تا حدزیادی تحت تاثیر روابط با دیگران، میزان کسب موفقیت ها، تامین نیازها و انتظاراتش از محیط اجتماعی و حتی خدا است. اندوه مادی متاعی شیطانی و شادی هدیه ای رحمانی است - تایلور، - 69 :2003 که وجود و ارتقای آن در جامعه یک ضرورت می باشد و برای ارتقاء آن را هکارهای مختلف نیز وجود دارد. لذا سوال اصلی این پژوهش این است که شادی چه ضرورتی در جامعه دارد و مهمترین شیوه ها و راهکارهای ارتقای ان در جامعه چه می باشد؟

.2 اهمیت و ضرورت پژوهش

افلاطون در کتاب جمهوری به سه عنصر در وجود انسان اشاره می کند که عبارتند از: قوه عقل یا استدلال، احساسات و امیال انسان که در این میان اهمیت و جایگاه شادی چنان است که باعث تعادل و هماهنگی بین سه عنصر عقل و احساس و امیال، می گردد. یعنی شادی عاملی می شود برای پروراندن و نشو و نما دادن عالی ترین صفات و خصایص انسانی - کوچکی زاده نشلجی، - 23 :1386 که زمینه را برای پیشرفت و توسعه و تلاش سازنده فراهم می گرداند.از طرفی مفهوم شادی مجموعاً 25 بار با الفاظ مختلف - فرح و سرور - در قرآن آمده است. »فرح« با الفاظی چون فرح ، فرحوا ، تفرحوا ، یفرحوا، تفرحون ، یفرحون، یفرح ، تفرح، فرحون و فرحین، 22 بار و »سرور « با الفاظی چون سرور و مسرور، 3 بار در قرآن تکرار شده است - - http://www.parsquran.com که همه نشان از اهمیت و جایگاه این احساس مهم در زندگی انسان می باشد.

به دلیل اهمیت و جایگاه شادی در قران و روایات و همچنین نقش و جایگاه آن در نشو و نما صفات و خصایص انسانی و مخصوصا برقراری تعادل سازنده بین عناصر وجودی انسان که از عوامل مهم در دست یابی به پیشرفت و توسعه است، اهمیت و ضرورت این پژوهش برای ان است تا علاوه بر صحه گذاشتن ضرورت شادی در جامعه، برخی از مهم ترین راه کارهای دست یابی و ارتقای ان در جامعه را بررسی و بیان نماید.

.3 مبانی و مفاهیم پژوهش - واژه شناسی شادی

در واژه نامه ها شادی با واژههایی همچون خوشحالی، شادکامی، خوشی و نشاط هم معنا دانسته شده است. شادی ترکیبی از عاطفه مثبت بالا و عاطفه منفی پایین است. عاطفه مثبت مانند: عاشق بودن، هیجان زندگی، خوشی و اشتیاق و عاطفه منفی مانند: ناکامی، خصومت، ترس، عصبانیت، وحشتزدگی و رنجاندن دیگران - شهیدی،1389، سیلگمن،. - 1389در فرهنگ و ادب فارسی برای شادی مفاهیمی نظیر خوش و خرّم، سرور، تازگی، طراوت، شادمانی، سرزندگی، زنده دلی، سبکی و چالاکی، طرب، خرسندی، خجستگی، کامروایی، رغبت درونی، ضد افسردگی و نظیر آن، در نظر گرفته شده است - معین،1381؛ ذیل واژه - .

استاد مطهری شادی را اینگونه تعریف می کند: »شادی حالت خوش و لذت بخشی است که از علم و اطلاع به اینکه یکی از اهداف و آرزوها محقق شده و یا محقق خواهد شد به انسان دست می دهد - « سبحانی نیا. - 1384 همچنین می توان گفت، شادی احساس و هیجانی است که هنگام ارضای نیازهای انسان در او پدید می آید و زندگی را خشنود می سازد. شادی دارای گستره وسیعی است اما در یک تقسیم بندی کلی به دو نوع شادی های واقعی، عمیق و تعالی بخش و شادی های گذرا تقسیم می شوند - سالاری نهند،. - 1389از جمله عوامل موثر بر شادی می توان به ایمان و اعتقاد قلبی، رضایت، مزاج و شوخی، بوی خوش، حضور در مجالس شادی، ورزش و ... اشاره کرد - بخشایش و همکاران، - 92: 1390

- ضرورت شادی در زندگی

از زمینه های مختلف و شناخته شده ی زندگی می توان به فعالیتهای فیزیکی، اوقات فراغت، خواب و بیداری، روابط اجتماعی، روابط خانوادگی، معنویت، ایمنی و آرامش، تغدیه، شادی و نشاط و غیره اشاره کرد که هر کدام به منزله شاه راهیاز زندگی افراد محسوب شده - Stampfer et al, 2000 Horowitz, 2002 - و در این میان شادی نقش و جایگاه خاصی را دارا می باشد، چرا که بدون آن انسان مستعد افسردگی و ناراحتی می باشد.شادی یکی از ویژگیهای فطری انسان است که از دیر باز ذهن متفکران را به خود مشغول کرده است، بهگونهای که ارسطو شادمانی را اینگونه تعریف میکند: »شادمانی عبارت است از پروراندن و نشو و نما دادن عالیترین صفات و خصایص انسانی« - سماک امانی، - 32 :1385

و در جهان امروز هم با توجه به اینکه پیشرفت تکنولوژی و صنعت انسانها را از طبیعت و فطرت خود دور کرده و گرفتاریهای زندگی ماشینی مخصوصاً در شهرهای بزرگ انسانها را دچار ملالخاطر کرده و سیر صعودی بیماریهای روحی و روانی را برای بشر بهدنبال داشته، نیاز انسانها به شادی بیش از پیش نمایان است. در نتیجه عده ای برای رفع این نیاز به هر راهی توسل جسته اند که نمونه ی آن استفاده از قرصهای شادی زا و مواد مخدر و روانگردان است که در غرب فزونی یافته و حتی به جوامع اسلامی و ایران نیز رسیده است.

اهمیت شادمانی به حدی است که برخی از نظریه پردازان بزرگ شادی نظیرسلیگمن معتقدند بهتراست به جای توجه به افسردگی، به شادی توجه بیشتری شود و این توجه موجب شده است که این پژوهشگران ضمن ارائه تعریف شادی، عوامل موثر و راه های افزایش آن را مورد بررسی قرار دهند. لیوبومیرسکی - - 2008 شادی را تعادل بین تجربه های هیجانی مثبت و منفی در طول یک دوره زمانی می داند، وینهون - - 1988 معتقد است شادی به درجه یا میزانی اطلاق می گردد که شخص درباره مطلوبیت کل زندگی خود قضاوت می کند، به عبارت دیگر شادی به این معناست که فرد به چه میزان خود را دوست دارد و تا چه حد از توانایی های خود در زندگی در جهت پیشرفت، رشد و تعالی خود استفاده می کند.

- عوامل موثر بر شادی

از آنجایی که شادی یک احساس عمیق و گسترده در وجود آدمی می باشد، طیف گسترده ای از عوامل نیز بر آن مؤثر می باشد که از عوامل انسانی و روحی و روانی تا عوامل فرهنگی و اجتماعی را در بر می گیرد. عوامل موثر بر شادی را با توجه به تحقیقات قبل و انجام شده می توان در اموری همچون؛ ایمان - نک؛آیه ی 28-27 سوره ی رعد - ، رضایت از قضا و قدر الهی - اکبری، - 54 :1389، خوشرویی و تبسم به روی دیگران - کلینی،1413،ج - 188 :2، و کثیر التبسم بودن - مجلسی،1404، ج - 341 :76، شوخی کردن و نگفتن حرف های باطل و بیهوده - مجلسی،1404،ج - 298 :16، بزرگداشت اعیاد مذهبی بخصوص عید غدیر - مجلسی،1404، ج - 302 :90 زدودن اندوه از دل - کلینی،1413 ج - 192 :2، پرداخت بدهی، سیر کردن شکم گرسنه اش اگرچه ثروتمند باشد - کلینی، 1413 ج 192 :2 - ، دیانت و زیبایی همسر - نوری،1408 ج - 169 :14، افطار روزه مستحبی نزد میزبان - کلینی،1413 ج - 150 :4، صلوات بر پیامبر - ص - و اهل بیت معصومین - ع - ، - حر عاملی،1413 ج :7 - 203، شوخی مؤدبانه - همان، ج - 113 :1 و ... دانست که بیشتر مفاهیم دینی و مذهبی می باشند و در کنار سایر عوامل روانی و فرهنگی مانند؛ شخصیت، عزت نفس، سرمایه ی اجتماعی، فعالیت های اوقات فراغت و اضاع اقتصادی، اشتغال و سلامت داشتن، تأهل و جنسیت - نک؛ میرشاه جعفری و همکاران، - 51-56 :1381 و سایر شرایط اجتماعی و فرهنگی جامعه بر شادی و نشاط افراد جامعه تأثیر گذار بوده و موجب سلامت روح و جسم و پویایی عقل و فطرت انسانی شده که این امر بدون شک در پیشرفت جامعه و تحقق شرایط و دست یابی به آرمان ها تأثیر بسزایی خواهد گذارد.

.4 بحث و نتیجه گیری

همانطور که در تعاریف نیز آمد، شادی و سرور از حالت های درونی انسان است که البته نمودهای بیرونی و ظاهری هم دارد . واژه »شاد « - منظور شادی ممدوح است - ؛ نیز به معنی شادمانی، خوشحالی، مسرت، نشاط، وجد، سرور - ترجمان القرآن - خوشدلی. به عبارتی دیگر شادی مفهومی است کلی که طیف وسیعی از مفاهیم را در بر می گیرد. در زبان فارسی شادی، شادمانی، سرور، فرح، نشاط و بهجت به یک معنا آمده است و شادمان، شادکام و شادمند به کسی می گویند که خوشنود، خوشحال و خرم باشد - عمید،. - 762- 617-654-217 :2536 شادی یک ضرورت اساسی برای زندگی انسان و سالم زیستن می باشد که در مقابل آن عوامل منفی و مختل کننده و مانع پیشرفت و تعالی انسان خنثی گردیده و راه و مسیر را برای پیشرفت و ترقی هموار می گرداند. انسان در پرتو شادی آرمش خاطر و اطمینان یافته و می تواند به سعادت و کامیابی دست یابد.