بخشی از مقاله
خلاصه
با وجود پتانسیل بالاي حوزه بیوتکنولوژي در سوددهی کلان براساس ابتکارات و ایده هاي نوین دانش محور، میزان سودآوري حاصل از فضاي رقابت با شرکتهاي دیرینهنسبتاً کم است. حتی با وجود مواردي چون "بورس ایده" کارخانجات نوپاي بیوتکنولوژ ي بایستی بر نفوذ زیاد شرکت هاي دیرپاي توسعه یافته دارویی غلبه کنند. خاستگاه رقابت هاي پویاي حوزه بیوتکنولوژي فضاي خاص تجاري سازي حاکم بر جامعه است.
فاکتورهایی چون میزان حمایت از مالکیت معنوي و تمرکز بسترهاي لازم براي تجاري سازي - شامل مراحل اجرایی – اداري وکانال هاي توزیع - از طرف شرکت هاي توسعه یافته تعاملات در بازار ایده را استراتژي موثري براي تجاري سازي می سازد. با وجود مشکلات و موانع موجود سر راه شرکت هاي نوپاي دانش محور در رقابت با شرکت هاي پرنفوذ و پر قدمت، سودآوري دراز مدت تجاري سازي در گسترش قابلیت هاي درونی و پرورش ایده هاي جدید از یک سو و همکاري هاي استراتژیک با گروه هاي متخصص درامر تجاري سازي محصولات بیوتکنولوژي - بالاخص شرکت هایی که طی سالها بسترهاي لازم را براي این مسیر آماده کرده اند - از سوي دیگر، خلاصه می شود.
١. مقدمه
امروزه با توجه به اهمیت روزافزون بیوتکنولوژي در سرعت بخشی به رشد اقتصادي جوامع و پیشرفتهاي کیفی مشهود که این حوزه در زندگی افراد جامعه باعث می شود تمایل زیادي به توسعه و سرمایه گذاران مادي و معنوي در این مقوله در همه کشورها و در کشور ما ایران دیده می شود. قدمت استفاده از علم بیوتکنولوژي در کشورمان به سالیان بسیار دور می رسد ولیکن مرحله تجاري سازي تحقیقات بیوتکنولوژي مقوله اي بسیار حائز اهمیت است که به نظر می رسد نیاز به بررسی هاي عمیق تر و علمی تر دارد. حین مراحل توسعه یک محصول بیوتکنولوژي از مسائل مهم انتخاب زمان مناسب اختصاص منابع براي بهینه سازي پروسه است.
باور سالیان اولیه تولد صنعت بیوتکنولوژي براین اساس بود که صرف هزینه براي بهینه سازي پروسه ارزش افزوده اي براي شرکت دربرنخواهد داشت.دلیل این موضوع به طور روشن این بود که بنیانگذاران این نوع صنایع بیوتکنولوژي از محققین علوم پایه بودند که درك و فهم عمیق مکانیسم بیولوژیکی را عامل ارزش افزوده می دانستند. ولیکن امروزه برکسی پوشیده نیست که سرعت بخشیدن به بهینه سازي مسیر تولید و توسعه دارو فاکتور کلیدي و استراتژیک در صنایع داروهاي بیوتکنولوژیک - - Biopharmaceuticals است که در فاکتورهاي تجاري سازي بسیار حائز اهمیت است
در سراسر جهان صنعت بیوتکنولوژي تحول عمیقی در تولید محصول، پروسه و خدمات در بخش سلامت کشاورزي، صنایع و محیط زیست ایجاد نموده است و محصولات و خدمات بیوتکنولوژي هم اکنون صنعت چندین میلیارد دلاري را در حیطه خود دارند. به طوریکه به نظر می رسد این صنعت بسیار بیشتر از تکنولوژیهاي دیگر، قرن اخیر را دستخوش تغییر خواهد نمود.نکته حائز اهمیت دیگر قابلیت فوق العاده صنعت بیوتکنولوژي در ایجاد ارزش افزوده از طریق ایده هاي جدید دانش بنیان می باشد، که ریشه در نهادینه شدن تفکر تجاري سازي دارد.
٢. تجزیه و تحلیل نقاط ضعف و قدرت فرصت ها و تهدیدها براي صنایع ملی بیوتکنولوژي
نقاط قوت :
از نقاط قوت کشورمان می توان به دانش تئوري قابل توجه و مهارتهاي علمی و عملی در تعداد نسبتاً زیاد نیروهاي متخصص داخلی، وجود زیر ساختارهاي اولیه - با توجه به حضور فعال چندین شرکت تولیدي داخلی - ، منابع عظیم و ارزشمند دریایی، ادویه جات، گیاهان دارویی وخوراکی و تنوع زیستی متمایز این منطقه در جهان اشاره نمود.
نقاط ضعف :
حلقه مفقوده بین تحقیقات و تجاري سازي، سرمایه گذاري نسبتا" محدود در بخش تحقیقات و توسعه در صنایع دارویی نبود حوزه هاي تدریس و تحصیل بیوتکنولوژي و موسسات تحقیق و توسعه بیوتکنولوژي در سطوح عالی در کشور در قیاس با کشورهاي توسعه یافته، تحریم هاي خارجی وعدم باور کافی از تواناییهاي صنایع داخلی در رسیدن به استانداردهاي جهانی، از مهمترین موارد شایان ذکر هستند.
فرصت ها :
هوشیاري عمومی در میان افراد جامعه و متخصصین این حوزه در خصوص اهمیت بیوتکنولوژي و موفقیت هاي استحصال شده در این مقوله، شروع به کار مجموعه هاي تولیدي کوچک رو به رشد دانش بنیان، آگاهی بیشتر مسئولین سیاستگذار، روحیه مثبت اعتماد به نفس ملی و اعتماد به تولیدات داخلی در عموم به کمک شرکتهاي تولیدي بیوتکنولوژي موفق
تهدیدها :
مراحل بیش از حد وقت گیر بروکراسی اداري کنترل توسط ادارات و مراجع مسئول، شیوع فرهنگ کار بی اعتمادي و منفعت گرایی و منابع مالی و اجرایی ناکافی براي حمایت ازمالکیت فکري و تجاري سازي محصولات بیوتکنولوژي ، همچنین واردات محصولات دارویی بیوتکنولوژیک مرجع، از جمله تهدیدهاي شایان بررسی است.
٣. روشهاي اصلی عملکرد شرکتهاي نوین دانش بنیان درایجاد مجراي انتقال دانش به حوزه تجارت
.3.1 ایجاد شرکتهاي مشترك مبادرت - Joint Venture companies - براي تولید محصول
2.3. انجام پژوهشهاي مشارکتی - Collaborative Research - با صنایع دیرپا
3.3. انجام پژوهشهاي قراردادي - Contract Research -
4.3. بهره گیري از قرارداد ساخت - Contract Manufacturing -
.3.5 بهره گیري از انتقال تکنولوژي - Technology Transfer - در تولید محصول
.3.6 استفاده از واگذاري مالکیت معنوي - 4;5 - - Licensing -
۴. اهمیت تفاهم نامه ها و قراردادها در حوزه بیوتکنولوژي
یکی از مواردمشترك در کلیه مسیرهاي پیش روي تجاري سازي در شرکتهاي دانش محورقرارداد همکاري هاي مشترك بین شرکت هاي دانش بنیان نوین و شرکت هاي پرقدمت شکل گرفته است که امروزه به صورت یک پیش فرض و امر بدیهی درآمده است. به طوري که قراردادهاي همکاري واگذاري عملکرد، امروزه رگ حیاتی توسعه صنعت بیوتکنولوژي به حساب می آید.
براي درك بهتر محیط تجاري سازي که اکثر نوآوران حوزه بیوتکنولوژي با آن روبرو می شوند یادآوري نخستین تجاري سازي موفق در این حوزه را بیان می داریم؛ رقابت تنگاتنگ در تولید انسولین سنیتیک در اواخر .1970 قبل از انقلاب بیوتکنولوژي شرکت Eli Lilly تامین کننده اصلی انسولین خوکی و گاوي بوده که با وجود ارزشمندي نسبت به انسولین خالص انسانی که از روشهاي بیوتکنولوژي استحصال می گردید، معایبی داشت.
با تشویق و حمایت Lilly سه تیم مجزا برنامه تحقیقی با هدف بیان انسولین تجاري را در دستور کار قرار دارند.دو تیم از دانشگاه نشات می گرفتند - UCSF , Harvard - ولی سومین تیم شرکت نوپاي Genentech بود. در این رقابت سنگین دو تیم UCSF و Harvard به دلایل مختلف از ادامه پروژه منصرف شدند. ولی دیدگاه و استراتژي تکنیکی Grentech در ایجاد انگیزه براي محققین براي به نتیجه رساندن پروژه متفاوت از گروه هاي دانشگاهی بود.
سرانجام در اگوست 1978، محققین Genentech تولید موفق ژن انسولین انسانی را اعلام کردند و رقابت به پایان رسید. بدین ترتیب Genentech درخواست یک حق ثبت با ادعاهاي گسترده کرد و قرارداد تولید انحصاري تولید تحت لیسانس با Lilly را دارد
