بخشی از مقاله
چکیده
در عصر حاضر صنعت گردشگری یکی از ارکان توسعه پایدار وبزرگترین صنعت جهان امروز است. توریسم اشکال مختلفی دارد که اکنون شکلی نوین از توریسم با عنوان توریسم روستایی، با هدف توسعه پایدار جوامع محلی در نواحی روستایی، بعنوان ابزاری جهت توسعه اقتصادی و اجتماعی و یکی از مهمترین مشاغل مدرن در مناطق روستایی تجسم یافته است که با تاثیرگذاری در سه بعد پایداری اقتصادی، اجتماعی و محیطی ضمن جلب مشارکت جامعه محلی در توسعه اقتصاد ملی با پتانسیل حفظ و حمایت از منابع طبیعی و محیط زیست باعث پایداری محیطی میشود.
در بعد اقتصادی، گامی جهت کاهش فقر با توسعه مراکز اشتغال کوچک، افزایش و تغییر شکل منابع در معرض خطر به سمت منابع پربازده و همراه با سودمندی و توزیع درآمد برمی دارد و در بعد اجتماعی نیز باعث کارآفرینی و جلوگیری از مهاجرت، ارتباطات بیشتر روستاییان با سایر جوامع و فرهنگ های متنوع و شناساندن هویت محلی و رفاه و نهایتا ایجاد توسعه پایدار روستایی میگردد. هدف توسعه پایدار روستایی گسترش امکانات و بهبود شرایط زندگی نسل کنونی و نسل های آتی اقشار آسیبپذیر روستایی است. در این مقاله نیز با توجه به اهمیت موضوع، سعی شده است که ضمن تعریف مفاهیم توریسم روستایی و توسعه پایدار به توریسم بررسی نقش گردشگری روستایی به عنوان یکی از راهکارهای توسعه پایدار پرداخته شود. این مقاله از طریق مطالعه اسناد و منابع کتابخانه ای انجام گرفته است.
مقدمه
صنعت توریسم علاوه بر اشتغالزایی و درآمد و ارتقاء سطح فرهنگ جوامع، مانند پلی قلمداد میشود که انسانها و ملیتهای گوناگون را به یکدیگر پیوند میدهد و در بسط و گسترش روابط بین الملل و برقراری صلح جهانی سهم بسزایی ایفا مینماید. توریسم روستایی نیز جزیی از صنعت عظیم توریسم به حساب میآید که میتواند نقش عمده ای در توانمند سازی مردم محلی و تنوع بخشی به رشد اقتصادی و خلق فرصتهای شغلی جدید در ارتباط تنگاتنگ با سایر بخشهای اقتصادی باشد .
با توجه به ویژگی بارزگردشگری روستایی به مثابه یکی ازمردمیترین اشکال کردشگری، میتوان انتظار داشت این صنعت از یک سو به رشد اقتصادی و تنوع فعالیتهای روستایی و از سوی دیگر با جذب مازاد نیروی انسانی، به ایجاد اشتغال و در آمدزایی برای ساکنان روستاها کمک کند و فرصتی برای توسعه همه جانبه قلمداد شود. - معصومه محمد زاده . - 1389 سکونتگاههای روستایی به خصوص در کشورهای جهان سوم حدود جمعیت را در خود جای داده اند، با مسایل و مشکلاتی چون مهاجرتهای روستایی، پایین بودن سطح اشتغال، کمبود زیر ساختهای رفاهی و خدماتی مواجه هستند.
در حالیکه بسیاری از این روستاها قابلیت جذب گردشگر طبیعی، تاریخی و آداب رسوم را دارندکه زمینه مناسب برای توسعه فعالیتهای گردشگری میتواند باشد. رسیدن به این اهداف نیازمند شناخت گردشگری به سایتها، آثار اجتماعی-فرهنگی وزیست محیطی است، آنگاه بتوان با یک پشتوانه و آگاهی از آثار مثبت و منفی آن اقدام به برنامه ریزی و مدیریت آن کرد. - محمدزاده،. - 1389 مبانی نظری تحقیق اصولا بازار گردشگرها و مسافرتها در مناطق بسیار شهری و پیشرفته توسعه می یابدو بسیاری از ساکنان مناطق پیشرفته می خواهند از این محیط تصنعی فرار کنند و به مناطق بی آلایش پناه ببرند.
نمونه گردش و مسافرت به مناطق روستایی سفرهایی است که مردم به مناطق کشاورزی دارند و از ویژگی این سفرها، تجربه ای است که افراد در محیطی کاملا متفاوت بدست می آورند. گردش و دیدار از مناظق روستایی یا با هدف فرهنگی یا حادثه جویی بعنوان بخشی از این صنعت به حساب می آید که دوام وثبات این صنعت را در آینده تضمین میکند. - محمدزاده،15،. - 1389 علاوه بر این باید پذیرفت که ویژگیهای متمایزی از قبیل فعالیتها وموقعیتهای ویژه گردشگری روستایی را از سایر بخشها و اشکال جهانگردی جدا می سازد. اما این نکته جالب است که تعریف یا ویژگیهایی از گردشگری روستایی که مورد قبول همگان باشد ،وجود ندارد.
بیان مساله اصول کلی در گردشگری روستایی را می توان به شاخه های زیر تقسیم نمود:
تفریحی : گسترش تفریحات گردشگران در روستا باید بر اساس فعالیت هایی باشد که نمایان گر روستا و زیبایی ها، فرهنگ، تاریخ و حیات وحش آن می باشد.
توسعه: توسعه ی روستا باید حفظ محیط زیست و اهداف تفریحی را تقویت کند به طور مثال می تواند استفاده ی بهتری از مکان های تاریخی داشته باشد تا مکمل درآمدهای حاصل از زمین های کشاورزی باشد و این مهم با احیای زمین های متروک و ایجاد فرصت های جدید برای دسترسی به روستا حاصل می شود.
اقتصاد روستایی: سرمایه گذاری در گردشگری روستایی باید از اقتصاد آن حمایت کند با این حال باید در مناطق وسیع کم جمعیت صورت گیرد تا از انبوهی جمعیت و خسارات ناشی از فرسایش منابع طبیعی و استفاده ی بیش از حدآن ها جلوگیری شود و موجب گسترش اقتصاد و فواید دیگر شود.
حفظ محیط زیست: کسانی که از گردشگری روستایی سود می برند باید در حفظ آن سهیم باشند وبا حمایت های سیاسی و عملی از محیط زیست و اجرای سیاست ها و برنامه های تفریحی،کیفیت آن را بهبود بخشند.
بازاریابی : تبلیغ و اطلاع رسانی در مورد صنعت گردشگری باید فهم مردم را نسبت به آن عمیق کند تا استفاده ی بهینه از روستا منجر به درک و لذت بردن از آن ها شود. - معصومه محمد زاده . - 1389
طرح ریزی: برنامه ریزی و اداره ی توسعه ی جدید گردشگری باید با منظره توازن داشته باشد و هر جا که ممکن است آن را گسترش دهد. - معصومه محمد زاده . - 1389
گردشگری روستایی
روستا به عنوان یک مکان اقتصادی، اجتماعی و سیاسی، زیستگاه جماعتی ازمردم در خارج از محدوده شهرهاست که دارای هویت تاریخی، جغرافیایی وفرهنگی مخصوص به خود می باشد - امیری، - 1390 توریسم روستایی ، توریسم کشاورزی و توریسم غیرکشاورزی در سکونتگاهها و نواحی روستایی میباشد اما آنهاشامل فعالیتهایی که در خارج از این نواحی همانندپارکهای ملی یا نواحی صحرایی و بیابان نمی شود.ب نابراین صنعت توریسم روستایی شامل هر سه مورد توریسم حومه ، توریسم کشاورزی و توریسم کشاورزی-فرهنگی و همگنین تمام فراوردها و خدمات مربوط به آن می شود.
- محمدزاده، - 1380 اکثر این تعاریف توریسم روستایی را بعنوان کل توریسم روستایی به فعالیتهایی که یک فرد در نواحی روستایی وغیرشهری و دورتر ازمحل اقامت خود انجام میدهد ،تعریف نموده اند. و نیز میتوان توریسم روستایی را چنین تعریف کرد: توریسم روستایی به کلیه فعالیتها و خدماتی گفته می شود که توسط کشاورزان ،مردم و ملتها برای تفریح و استراحت گردشگران وهمچنین جذب آنها در نواحی روستایی صورت می گیرد،گفته می شودو میتوان شامل توریسم کشاورزی، توریسم مزرعه، توریسم طبیعی ووریسم فرهنگی باشد. - محمدزاده، - 1389 طبق گفته های قبل بنابرتعریف کمیسیون جامعه اروپا - - 1986میتوان باتوجه به اهداف گردشگران، توریسم روستایی را به پنج دسته تقسیم کرد:
· توریسم طبیعی که عمدتا در تعامل باجاذبه های اکولوژیکی هستند.
· توریسم فرهنگی.
· توریسم دهکده
· اکوتوریسم
· اگروتوریسم. - معصومه محمد زاده 4]. - 1389و[9
گردشگری یکی از صنایع در حال رشد سریع در جهان است و منبع اصلی درآمد برای بسیاری از کشورها است. به عنوان یک صنعت مردم گرا، گردشگری نیز بسیاری از مشاغل که احیای اقتصاد محلی کمک کرده اند را فراهم می کند. گردشگری و اقتصاد گردشگری از یک طرف در حال تبدیل شدن به یکی از سریع ترین صنایع رو به رشد جهان، ابزاری برای ایجاد درآمد ملی، از اصلی ترین ارکان اقتصادی جهان و نیز از مفاهیم، اشکال و ارکان توسعه ی پایدار و ازطرف دیگر شکلی نوین از گردشگری با عنوان گردشگری روستایی، با هدف توسعهی پایدار جوامع محلی در نواحی روستایی و به عنوان ابزاری برای توسعه ی اقتصادی و اجتماعی و یکی از مهم ترین مشاغل مدرن در مناطق روستایی ارتقا یافته است. هر چند که گردشگری روستایی در مجموع موضوع جدیدی نیست اما اهمیت آن و نقشی که در توسعه ی پایدار جوامع محلی ایفا می کند، به تازگی مورد تایید قرار گرفته است. - داس ویل، . - 1386
توسعه پایدار روستایی
عبارت است از وحدت میان ابعاد اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و زیست محیطی به منظور بالا بردن سطح معیشت و رفاه مردم روستایی است. در توسعه پایدار روستایی توجه به عوامل زیست محیطی از اهمیت بسیاری برخوردار می باشد. - محمدی و حیاتی، [2]. - 1391 همه این موارد نشان دهنده یک رابطه قوی بین توریسم روستایی با توسعه پایدار می باشد و یکی ازراهکارهای اساسی برای توسعه مناطق روستایی توجه به این نوع توریسم است تامحیط های روستایی را از انزوا و مهجوریت خارج نموده و توسعه ای متوازن درکشور ایجاد نمایند.
تورسیم روستایی موجب حفظ و تداوم فرهنگ اصیل و بومی می شود و نکته مورد توجه در روستاها و ایلات و عشایر این است که هر کدام از آنها افسانه ها، داستان ها، آداب، سنن و عقاید مربوط به خود را دارندکه مجموعه این ها یک موزه مردم شناسی بی نظیر است و هر یک از سیاه چادرهای عشایر و یا خانه های روستایی، مراسم و جشن های آنان حتی جشن عروسی، یک موزه زنده است که این موزه ها عرصه به تصویر کشیدن ارتباط بین سه عنصر انسان، طبیعت و فرهنگ با همدیگر است؛ لذا بایستی با به نمایش گذاردن آنان به سایرین و سهیم شدن در فرهنگ آنان در حفظ و نگهداری آنها بکوشیم و اجازه ندهیم که این موزه زنده و جالب به فراموشی سپرده شود.
- محمدی و حیاتی، - 1391 افراد با دیدگاههای گوناگون و نگرشهای متفاوت به تعریف مفهوم توسعه پایدار پرداخته اند.گروهی آنرا عرصه پیوند اندیشه ی حفاظت زیست محیطی و توسعه دانسته و گروهی توسعه ای را پایدار می دانند که در آن رشد و توسعه اقتصادی محیط و جامعه انسانی را رابطه ای مکمل و نه رقابت آمیز با یکدیگر داشته باشند. در واقع توسعه پایدار به معنی همزیستی مسالمت امیز میان انسان و محیط بدون تخریب منابع است که نتیجه آن بهکرد کیفیت زندگی انسانی از طریق حمایت از ظرفیت تحمل اکوسیستم است اما این امر به سهولت امکان پذیر نیست.گردشگری از جمله فعالیتهایی است که برخی از اوقات به دلیل بهره گیری متراکم از ظبیعت که سبب تنزل کیفی و حتی نابودی آنرا فراهم آورده است.ب دین سبب مرور مطالعات فراوانی در راستای دستیابی به گردشگری پایدارصورت می گیرد.
