بخشی از مقاله
چکیده:
در گذشته فناوری و دانش به عنوان عوامل برون زا بر تولید و رشد اقتصادی تاثیر داشته، ولی امروزه اعتقاد بر این است که این عوامل درون زا بوده و بر کارایی کلیه عوامل و منابع رشد اقتصادی تاثیر می گذارند. طبق تعریف سازمان همکاری اقتصادی و توسعه ، اقتصاد دانش بنیان، اقتصادی است که بر اساس تولید، توزیع و کاربرد دانش و اطلاعات شکل گرفته و سرمایه گذاری در دانش و صنایع دانش پایه مورد توجه خاص قرار می گیرند. از طرفی کارآفرینی انواع متفاوتی دارد که یکی از آنها کارآفرینی فناورانه است . در واقع کارآفرینی فناورانه »شناسائی فرصت های به شدت فناورانه و دارای قابلیت رشد بالا ، جمع آوری منابع مثل سرمایه و افراد متخصص و در نهایت مدیریت رشد سریع و ریسک قابل توجه آن با به کار گیری مهارت تصمیم گیری ویژه« می باشد.
کارآفرینی فناورانه از طریق انجام طرح های تحقیقاتی دانشگاهی و برون دانشگاهی، تجاری سازی نتایج تحقیقات و ایجاد شرکت های دانش بنیان انجام می شود..در این مقاله ابتدا به ارائه مفهوم و تعاریف مختلف شرکت های دانش بنیان از نظر صاحبنظران این عرصه اشاره می شود. سپس انواع مختلف شرکت های دانش بنیان، ویزگی ها و مشخصه های این شرکت ها ارائه شده است. ضمنا عوامل موثر بر ایجاد و توسعه شرکت های دانش بنیان و راهکارهای حمایتی دولت از شرکت های دانش بنیان بیان شده است. شیوه تحقیق در این مقاله کتابخانه ای می باشد.
واژه های کلیدی: اقتصاد دانش بنیان، کارآفرینی فناورانه، شرکت های دانش بنیان
مقدمه :
در گذشته - قرن نوزدهم و بیستم - عوامل محسوس نظیر سرمایه فیزیکی، نیروی کار و منابع طبیعی به عنوان عوامل تولید و عناصر رشد اقتصادی مدنظر بوده، ولی امروزه - قرن بیست و یکم - علاوه بر عوامل فوق، عوامل غیر محسوسی نظیر دانش، اطلاعات و ویژگی های فرهنگی را به عنوان منابع جدید رشد اقتصادی در نظر می گیرند. در واقع در گذشته فناوری و دانش به عنوان عوامل برون زا بر تولید و رشد اقتصادی تاثیر داشته، ولی امروزه اعتقاد بر این است که این عوامل درون زا بوده و بر کارایی کلیه عوامل و منابع رشد اقتصادی تاثیر می گذارند. طبق تعریف 1OECD، اقتصاد دانش بنیان، اقتصادی است که بر اساس تولید، توزیع و کاربرد دانش و اطلاعات شکل گرفته و سرمایه گذاری در دانش و صنایع دانش پایه مورد توجه خاص قرار می گیرند.
با توجه به اینکه اقتصاد دانش بنیان یکی از راهبرد های مهم جهت رشد، توسعه و شکوفائی هر کشوری می باشد لذا برخی از کشورهای توسعه یافته با درک این موضوع، سرمایه گذاری مناسبی در دانش و صنایع دانش پایه انجام داده و سیاست های حمایتی و مکانیزم های تشویقی مناسبی را در این زمینه وضع کرده اند و نتایج بسیار مطلوبی را کسب کرده اند به عنوان مثال ایالات متحده آمریکا در دهه نود، سالانه حدود 150 شرکت از دانشگاه MIT مشتق می شد، به طوری که در سال 1997 حدود 4000 شرکت مشتق از این دانشگاه وجود داشت که بیش از یک میلیون نفر در آن شاغل بودند و سالانه 232 میلیارد دلار در سرتاسر جهان فروش داشتند و همچنین در دانشگاه های دیگر ایالات متحده مانند استانفورد، تگزاس و کمبریج نیز در ایجاد شرکت های مبتنی بر دانش نقش اساسی داشته اند. - استیفنسون، راجرز و اسپیکمن2، . - 2001
از طرفی کارآفرینی انواع متفاوتی دارد که یکی از آنها کارآفرینی فناورانه است . در واقع کارآفرینی فناورانه »شناسائی فرصت های به شدت فناورانه و دارای قابلیت رشد بالا ، جمع آوری منابع مثل سرمایه و افراد متخصص و در نهایت مدیریت رشد سریع و ریسک قابل توجه آن با به کار گیری مهارت تصمیم گیری ویژه« می باشد. - درف و بیرز3 ، . - 2005 کارآفرینی فناورانه از طریق انجام طرح های تحقیقاتی دانشگاهی و برون دانشگاهی، تجاری سازی نتایج تحقیقات و ایجاد شرکت های دانش بنیان انجام می شود .در ایران نیز در سال های اخیر ، ضرورت راه اندازی شرکت های دانش بنیان بر مسئولین کشور روشن گردیده و در سال 1389 ، قانون »حمایت از شرکت ها و موسسات دانش بنیان و تجاری سازی نوآوری ها و اختراعات«، تصویب شد که طبق این قانون حمایت ها و تسهیلات مناسبی برای ایجاد و توسعه شرکت های دانش بنیان در نظر گرفته شده است.
کارآفرینی فناورانه
پتی - 2009 - 4 کارآفرینی فناورانه را به عنوان »شناسایی، کشف، و حتی خلق فرصت های کارآفرینانه بر مبنای توسعه های فناورانه« تعریف می کند. از نظر وی، کارآفرینان فناورانه قصد دارند تا با کاوشگری و بهره برداری از راه حل های مبتنی بر فناوری، به ایجاد و کسب ارزش اقتصادی دست بزنند.درف و بیرز - 2005 - 5 کارآفرینی فناورانه را یک سبک رهبری کسب و کار تعریف می کنند که شامل »شناسایی فرصت های به شدت فناورانه و دارای قابلیت رشد بالا، جمع آوری منابع مثل سرمایه و ا فراد متخصص و در نهایت مدیریت رشد سریع و ریسک - خطر - قابل توجه آن با به کارگیری مهارت های تصمیم گیری ویژه« می شود.با توجه به تعاریف فوق، یکی از مولفه های اصلی کارآفرینی فناورانه، ایجاد و توسعه کسب و کارهای دانش بنیان می باشد.
شرکت های دانش بنیان
طبق قانون حمایت از شرکت ها و موسسات دانش بنیان و تجاری سازی نوآوری ها و اختراعات مصوب مجلس شواری اسلامی که در سال 89 توسط رئیس جمهور به دستگاه های ذیربط ابلاغ گردید، شرکت های دانش بنیان به شرح زیر تعریف شده است:
شرکت دانش بنیان، شرکت یا موسسه خصوصی یا تعاونی است که به منظور هم افزایی علم و ثروت، توسعه اقتصاد دانش محور، تحقق اهداف علمی و اقتصادی - شامل گسترش کاربرد اختراع و نوآوری - و تجاری سازی پژوهش و توسعه - شامل طراحی تولید کالا وخدمات - درحوزه ی فناوری های برتر و با ارزش افزوده بالا تشکیل می شود.
با توجه به تعریف فوق اهداف و محورهایی که برای فعالیت های شرکت های دانش بنیان ذکر شده به شرح زیر است:
1.شرکت دانش بنیان یک شرکت خصوصی یا تعاونی است.
2.این نوع شرکت ها در توسعه ی علم، ثروت و اقتصاد دانش محور و درجهت اهداف علمی واقتصادی عمل می کنند.
.3گسترش نوآوری،کاربردی کردن اختراع، تجاری سازی ایده ها ونتایج پژوهش و توسعه به منظور تولید کالاها و خدمات جدید و فرآیندهای جدید تولید، از جمله کارکردهای این شرکت محسوب شد.
.4 شرکت های دانش بنیان درحوزه های فناوری های برتر یا تکنولوژی های بالا کار می کنند.
برگر و یودل - 1998 - 1 معتقدند که شرکت های دانش بنیان به شرکتهایی اطلاق می شود که فارغ التحصیلان دانشگاه ها را استخدام کرده و بافت اصلی آنرا متخصصین تشکیل می دهند و عامل اصلی ایجاد درآمد در آنها دانش است تا منابع طبیعی، سرمایه و یا نیروی کارغیر ماهر، به طور کلی تولید ثروت دراین بنگاه ها از طریق بکارگیری توانمندی های درونی افراد - مغز افزار - انجام می شود. این تعریف، نقش نرم افزار و سخت افزار را منتفی نمی داند؛ بلکه نقش مغز افزار در ایجاد، رشد و بقای این بنگاه ها را محوری تلقی می نماید.براون و آیزن هارت - 1997 - 2 و والک کاری و هلاندر - - 2007 بیان داشتند شرکت های دانش بنیان شرکت هایی هستند که با خلق دانش و نوآوری جهت ایجاد ارزش در محیط رقابتی به فعالیت مشغول هستند.
انواع شرکت های دانش بنیان در ایران:
درایران می توان شرکت های دانش بنیان را به 3 دسته تقسیم نمود:
1.واحدهای فناورتحت پوشش مراکز رشد و پارک های علمی فناوری
2.شرکت های تایید شده توسط شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری که به موجب لایحه مصوب مجلس مسوول سیاست گذاری، برنامه ریزی وپیگیری اجرای قانون حمایت از شرکت های دانش بنیان هستند.
3.شرکت های متعلق به دانشگاه ها یا شرکت های دانش بنیان دانشگاهی - امانی تهران و احمد امینی، - 1390
مشخصه شرکت های دانش بنیان دانشگاهی 3UKBC
امانی تهران و احمد امینی - 1390 - بیان داشتند مشخصات زیر را می توان جزء شروط اساسی شرکت های دانش بنیان دانشگاهی و به عبارتی فرصت های ایجاد شونده محسوب نمود :
-فعالیت در شرکت به عنوان بخشی از وظایف دانشگاهی اساتید محسوب می شود.
-حداقل 20-49 درصد سرمایه گذاری توسط دانشگاه انجام شده و از امکانات استقرار در دانشگاه بهره می گیرند.
-دست آوردها و ثبت اختراعات دانشگاه در مالکیت این شرکت ها است
-تبدیل دست آوردهای تحقیقاتی دانشگاه به محصول توسط این شرکت ها انجام می شود
-این شرکت ها توسط دانشگاه مدیریت و حسابرسی می شوند
-منافع آن متعلق به سرمایه گذاران و بخصوص دانشگاه است
-فضای کار مناسب برای فارغ التحصیلان فعال ایجاد می کنند
چالش های شرکت های دانش بنیان دانشگاهی
مسلماً تولد هر پدیده ای دارای پیامدهای مثبت و منفی اجتناب ناپذیر است اطلاع از پیامد های منفی می تواند به برنامه ریزی برای مقابله با کاهش صدمات ناشی از آن کمک نماید. برخی تهدیدات متصور برای پدیده شرکت های دانش بنیان دانشگاهی به شرح زیر می باشد:
