بخشی از مقاله
چکیده
در این مقاله سعی شده است در ابتدا تعاریف جامع و کاملی از مفاهیم مربوط به ارزیابی فناوری ارائه شود. در ادامه با مطالعه مقالات معتبر اقدام به شناسایی تخصص های مورد نیاز ارزیابی فناوری ادغام شده در تحقیق و توسعه شده است که این تخصص ها شامل اقتصاد ، محیط زیست ، مهندسی ، تحلیل سیستمها و علوم اجتماعی شناخته شدند و در نهایت با استفاده از تکنیک دیماتل به اولویت بندی تخصص های شناخته شده پرداخته شده است که بر اساس آن تخصص علوم اجتماعی تأثیر گذار ترین و تخصص اقتصاد تأثیر پذیر ترین تخصص تشخیص داده شدند.
-1 مقدمه
علم و فناوری با سرعت بالایی پیشرفت کرده و تأثیرات گستردهای بر اقتصاد، جامعه و محیط زیست دارد. اما اثراتشان اغلب فوری و مستقیم نبوده و معمولا پس از گذشت چند دوره زمانی اثرگذار میشوند. بنابراین سیاستگذاران فرصتی جهت تامل برای روشن شدن موقعیت و اثرات علم و تکنولوژی ندارند. در نهایت تقاضا برای کسب اطلاعات استراتژیک در جهت کمک به سیاستگذاران برای فهم ابعاد، حوزه اثرات و توسعههای ممکن، علم و تکنولوژی وجود دارد.
ارزیابی تکنولوژی باید به تحلیل و بررسی تأثیرات مثبت و منفی تکنولوژی های نو بپردازد . در واقع ارزیابی تکنولوژی ابزاری است برای شکل دادن تکنولوژی ها به گونه ای که نیازهای اجتماعی و اقتصادی را به شیوه ای اثربخش برآورده سازند.
-2 ارزیابی فناوری
-2.1تعریف:
ارزیابی تکنولوژی ، از نوع مطالعات گسترده ، عمیق و بین رشته ای است .
ارزیابی تکنولوژی، یک ابزار یا چارچوب فکری است که به درک بهتر نسبت به تکنولوژی و تصمیمگیری دربارهی آن کمک میکند.
ارزیابی تکنولوژی باید به تحلیل و بررسی تأثیرات مثبت و منفی تکنولوژی های نو بپردازد . در واقع ارزیابی تکنولوژی ابزاری است برای شکل دادن تکنولوژی ها به گونه ای که نیازهای اجتماعی و اقتصادی را به شیوه ای اثربخش برآورده سازند.
مفهوم جدید ارزیابی تکنولوژی به ارتباط بهتر بین سیاست تکنولوژی و ”ارزیابی تکنولوژی“ و شکلگیری سیاست تکنولوژی فراگیر کمک می کند. تلاش اساسی این سیاست گسترش تکنولوژی کاربرگرا است، که شکاف میان تکنولوژیهای جدید و استراتژیهای فنی اقتصادی و اجتماعی نهادی پایه برطرف شود.
-2.2 مرور ادبیات :
در دوره کلاسیک ارزیابی فناوری عبارت است از تشخیص، تجزیه و تحلیل و برآورد پیامدهای ثانویه بالقوه تکنولوژی اعم از مفیدیا مضر از لحاظ تأثیرات آن بر سیستم ها یا فرآیندهای اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و محیطی. ارزیابی تکنولوژی درصدد ارائه دروندادی مبتنی بر واقعیات و بی طرف به تصمیمگیری است. کارکرد اصلی در این پارادایم هشدار زود هنگام است.
اسکات و ریپ ارزیابی تکنولوژی سازنده را بهصورت فعالیتی برای توسعهی تکنولوژی، که در آن تأثیرات تکنولوژی جدید پیشبینی شده و کاربران و سایر گروههای تأثیرپذیر از ابتدا در یک فرآیند "تکراری - ”شامل یک عنصر یادگیری - مشارکت دارند، تعریف می کنند. ارزیابی فناوری سازنده کوشش میکند تعارض میان توسعه و ترویج و کنترل تکنولوژی را رفع کند.
با توجه به مقالات مطالعه شده در این مبحث عوامل زیر به عنوان تخصص های مورد نیاز جهت ارزیابی فناوری شناخته شده اند که در ادامه به بررسی و اولویت بندی میزان تاثیر گذاری و تاثیر پذیری هر یک می پردازیم:
جدول :1 تخصص های مورد نیاز جهت ارزیابی فناوری
تخصص های مورد نیاز جهت ارزیابی فناوری
1 اقتصاد
2 محیط زیست
3 مهندسی
4 تحلیل سیستمها
5 علوم اجتماعی
-2.3اولویت بندی تخصص های شناسائی شده با استفاده از تکنیک دیماتل:5
در این بخش با استفاده از جمع آوری نظر خبرگان از طریق پرسشنامه های تهیه شده و استفاده از تکنیک دیماتل جداول و نمودار زیر حاصل شد :
جدول :2 اولویت بندی تخصص های مورد نیاز جهت ارزیابی فناوری
نمودار :1 چیدمان تخصص های مورد نیاز جهت ارزیابی فناوری بر اساس تکنیک دیماتل
-3نتیجه گیری:
بر اساس بررسی اناج شده با استفاده از تکنیک دیماتل تخصص علوم اجتماعی به عنوان تاثیر گذار ترین عامل و تخصص اقتصاد به عنوان تاثیر پذیر ترین عامل در ارزیابی فناوری شناخته شده اند. بنابراین در انواع مختلف مدلهای ارزیابی فناوری همچون ارزیابی فناوری ادغام شده در تحقیق و توسعه می بایست به ترتیب علوم اجتماعی ، علوم مهندسی ، محیط زیست ، تحلیل سیستمها و اقتصاد مورد توجه قرار گیرند.
