بخشی از مقاله
چکیده
این تحقیق با هدف شناسایی عوامل تاثیرگذار بر شادابی و نشاط دانشآموزان در کلاس درس انجام شده است. روش تحقیق از نظر شیوه گردآوری اطلاعات توصیفی از نوع پیمایشی و از نظر هدف کاربردی بوده است. جامعه آماری تحقیق را کلیه والدین دانشآموزان مقطع ابتدایی شهرستان سمنان - N=13607 - تشکیل دادهاند. حجم نمونه از طریق جدول »مورگان370 « نفر برآورد شده است.
روش نمونهگیری تصادفی ساده بوده است. ابزار جمعآوری دادهها پرسشنامه محقق ساخته 22 عبارتی در مقیاس پنج درجهای لیکرت و ضریب آلفای 0/86 بوده است. برای تجزیه و تحلیل دادهها از آزمون تحلیل عاملی اکتشافی به واسطه نرمافزار آماری SPSS-22 استفاده شده است. نتایج حاصل از پژوهش سه عامل با عناوین عوامل فیزیکی 12/12 - درصد - ، عوامل عاطفی - اجتماعی 11/59 - درصد - و عوامل آموزشی 9/81 - درصد - را به عنوان عوامل تاثیرگذار بر شادابی و نشاط دانشآموزان در کلاس درس نشان داد که میزان اثرات کلی این عوامل برابر با 33/53 درصد بوده است.
مقدمه
یکی از نیازهای اساسی انسان و لازمه زندگی او، شادابی و نشاط است. Aristotel شادابی و نشاط را عبارت از زندگی معنوی میداند و John Locke و Jermi Bentam معتقدند که شادابی و نشاط، مبتنی بر تعداد وقایع لذتبخش است . - Eyseneck, 2008 - شادابی و نشاط احساسی است که زندگی را چیزی خوب می داند. شادابی و نشاط به مفهوم دوام لحظات شاد دیروز، روحیه سرخوش امروز و زمان دشوار فرد است
انبساط روحی، بهجتافزایی و خنده رویی از زمینههای رشد و شکوفایی جوان و زمینهای برای تخلیه عقدههای روحی و فشارهای روانی است. نشاط و انبساط روحی، یکی از متغیرهای اثربخش در شکل گیری شخصیت مثبت در کودکان و نوجوانان است و بالعکس، اضطراب و تشویش خاطر عامل مهمی در توقف استعدادها است. روانشناسان حالت شادی را نتیجه عمل هماهنگ و منسجم و سامان یافته همه عواطف یک فرد میدانند و معتقد هستند که نشاط و آرامش روحی زمینههای باروری خرد و اندیشه را به وجود میآورد
روانشناسی به نام Myers سلامت روانی فرد را در میزان داشتن سرخوشی فرد می داند و سرخوشی - خوشحالی - را چنین تعریف می کند: نوعی احساس امنیت، احساس اینکه زندگی به طور کلی به خوبی می گذرد. این حالت خوشی و نشاط، آنی و زودگذر نیست و دارای دوام نسبتا پایداری است که بستگی به عوامل متعددی دارد. به گفته مایرز، خوشحالی به سن یا میزان درآمد، مرد یا زن بودن بستگی ندارد، ولی با بعضی خصوصیات شخصیت فرد، وجود تناسب به سن شغل و مهارت های او، داشتن روابط نزدیک بادیگران و برخورداری از اعتقادات مذهبی و عمل کردن به آنها مربوط است. طبق این نظر، بهترین عوامل پیش بینی کننده خوشی، ثروت و زیبایی یا شهرت نیست . - Myers, 2014 - به گفته پروفسور Diener شواهد بیانگر آن است که افراد شاد نسبت به افراد افسرده طول عمر بیشتری دارند
بنابر نظریه - 2001 - Argyle شادکامی از دو جزء اساسی عاطفی و شناختی تشکیل شده است. او بر این باور است که اگر از مردم سؤال شود » شادکامی چیست؟« دو نوع پاسخ را مطرح می کنند:
-1 ممکن است حالات هیجانی مثبت مانند لذت بردن را عنوان کنند.
-2 بهطور کلی آن را راضی بودن از زندگی یا رضایت از بیشتر جنبههای زندگی بدانند.
از نظر وی، شادکامی متضاد افسردگی نمیباشد، اما شرط عدم افسردگی را برای شادکامی لازم میداند - Argyle, 2001 - - 2000 - Sheldon مدل شادی پایدار را ارائه نموده است و معتقد است که سه عامل مهم در تأثیرگذاری بر سطح شادی فرد عبارتند از:
1. نقطه شروع ثابت: نقطه از پیش تعیین شده شادی است که یک عامل وراثتی محسوب میشود و کم و بیش ثابت است و نشان دهنده میزان شادی است که در زمانی که مقدار عوامل تعیین کننده دیگر صفر باشد، فرد آن را تجربه میکند.
2. شرایط: عوامل موقعیتی یا زمینه ایکه عمدتاً شامل رویدادهای زندگی و پیشامدهای کوچک و بزرگ مانند سن، وضعیت تأهل، وضعیت استقلال و درآمد، تسهیلات، امکانات و بافت خانه و خانواده و مذهب میباشد و از این نظر، نسبت به عامل اول از ثبات کمتری برخوردار است.
.3 کنشهای عمدی: اشاره به فرآیندهای تلاش مدار و هدفمند زندگی فرد دارد و در برگیرنده جنبه های شناختی - مانند داشتن نگرشهای مثبت و کمالگرا - ، رفتاری - مانند ابراز علاقه به دیگران یا ورزش کردن - و خواستهای ارادی - مانند تعیین و دنبال کردن هدفهای شخصی معنیدار - میباشد. از این رو عامل متغیر به شمار میرود
شاد زیستن پاسخی به چگونه زیستن است برای جوانانی که زندگی هدفمند را جستجو می کنند و از بی حسی بی حالی و پوچی که از شاخصه های انسان های وابسته به دنیاست گریزانند. نشاط نیروزا، تکاپو بخش و عامل تقویت اراده انسان است که به پشتوانه آن استعدادها و توانمندی های او رشد می کند و به راحتی به اهداف خود دست می یابد، شادمانی زندگی را خوشایند می سازد و اشتیاق افراد را برای پرداختن به فعالیتهای اجتماعی آنان می نمایند. امام رضا - ع - در ضرورت شادی و تفریح جایگاه ویژه ای در تقسیم بندی اوقات و نظم روزانه اختصاص داده اند و توصیه نموده اند که - ساعتی از روز را به تفریحات خود اختصاص دهید و از مسرت وشادیِ ساعات تفریح نیروی انجام وظایف وقتهای دیگر را تامین کنید - .
با شادی زندگی معنا می یابد و عواطف منفی مانند ناکامی و ناامیدی و ترس و نگرانی بی اثر میشود انسان در پرتو شادی میتواند خویش را بسازد و قله های سلوک را بپیماید و در اجتماع نقش سازنده خود را در زمینههای فرهنگی و سایر و اقتصادی ایفا کند.
ضرورت شادی در برنامه ریزی اقتصادی و اجتماعی دولت ها نیز خود را نشان میدهد و اگر دولت به بالابردن سطح شادی در جامعه توجه کنند در اجرای برنامه های خود موفقتر هستند چرا که با شاد یا غمگین شدن یک نفر تمامی جامعه تأثیر میپذیرد، یعنی غم یا شادی فردی نیست و در یک جا باقی نمی ماند بلکه به همه افراد سرایت میکند. انسان اگر بخواهد، به طور یقین می تواند زندگی شاد و سالمی داشته باشد. فقط کافی است که از داشته های خود بهتر بهرهگیری کند تا بر اساس آن شادتر و با نشاط تر زندگی کند
شادابی و نشاط در کلاس درس باعث رشد و شکوفایی در همه ابعاد وجودی یک دانش آموز می شود. در محیط شاد، ذهن انسان پویا، زبانش گویا و استعدادش شکوفا می گردد. در قرن جدید سرلوحه تعلیم و تربیت در یک جمله خلاصه شده 2 است و آن این است که »شوق زندگی کردن را به دانش آموزان بیاموزیم.« پس باید معتقد باشیم که در حقیقت رشد پایدار ما در گرو شادابی و نشاط پایدار است و این شادابی و نشاط باید در مدارس ایجاد و مدیریت شود. پژوهش های انجام شده نشان داده است که شادابی و نشاط باعث می شود سطوح هورمون استرس به طور قابل توجهی در بدن پایین بیاید و عملکرد سیستم ایمنی بهبود پیدا کند. اساسا، رفتار و افکار افراد شاد، سازگارانه و کمک کننده است، آنها در حل مسائل خویش مستقیما تلاش می کنند و از دیگران نیز کمک می طلبند و آرامش بیشتر دارند
عوامل متعددی می تواند در بروز و پیدایش شادابی و نشاط دخیل باشند. تمام ابعاد و نیروهای مدرسه، از در و دیوار گرفته تا تمام نیروی انسانی شاغل در آن روی شادی تاثیر گذارند. اگر مدرسه از نظر واقعیتی به نام شادابی و نشاط دچار فقر باشد، کودک از نظر رفتاری دچار تعرض می شود و شادابی و نشاطی که می تواند یک پدیده طبیعی باشد اگر در شرایط طبیعی خودش بروز نکند در محیط های بیرونی با نمادهای ضداجتماعی بروز خواهد کرد
محققان بیان میدارند مدارس شاد، نیاز به معلمانی شاد دارند . - Takayanagi, 2016 - در کتاب شادمانی در مدارس چنین گفته شده است: اصولی از قبیل جلوه نمایی کارهای دانش آموزان، قرار دادن زمانی برای بازیجذّا،ب کردن فضای مدرسه، وجود کتابهای خوب برای خواندن، ایجاد کلاسهای ورزشی و هنری، تغییر ارزشیابی و با هم تفریح کردن، شادابی و نشاط بیشتری را به دانش آموزان برای رفتن به مدرسه می افزاید
ایزدی و همکاران - 1391 - به بررسی عوامل مؤثر در شادابسازی مدارس از دیدگاه دانشآموزان و اولیای مدرسه: با تأکید بر توسعه فرهنگی پرداختند. نتایج به دست آمده از این مطالعه نشان داده است که دانشآموزان و اولیای مدرسه، عوامل آموزشی، عوامل فیزیکی، عوامل اجتماعی-فرهنگی و عوامل سازمانی را در شادابسازی مدارس موثر میدانند.
جعفری و طالبزاده - 1389 - در پژوهشی به بررسی عوامل و مولفههای موثر در نشاط و شادی مدارس ابتدایی دخترانه شهر تهران از دیدگاه معلمان و مدیران مدارس و ارائه مدل پرداختند. طبق نتایج به دست آمده از دیدگاه معلمان و مدیران به ترتیب اهمیت، عوامل فیزیکی، عاطفی - اجتماعی، فردی و آموزشی در شادی و نشاط مدارس ابتدایی دخترانه شهر تهران موثر شناخته شدند. با توجه به مطالب ذکر شده، سوال اصلی پژوهش آن است که چه عواملی بر شادابی و نشاط دانشآموزان در کلاس درس تاثیرگذار هستند؟
روش اجرای پژوهش نوع تحقیق: از نظر هدف، این تحقیق کاربردی است. از نظر شیوه جمعآوری اطلاعات، توصیفی از نوع پیمایشی است.
جامعه آماری، نمونه و روش نمونهگیری: جامعه آماری این پژوهش را کلیه والدین دانشآموزان مقطع ابتدایی شهرستان سمنان تشکیل میدهند که تعداد آنها 13607 نفر است. حجم نمونه از طریق جدول »مورگان« برابر با 370 نفر برآورد شد و برای نمونهگیری از روش نمونهگیری تصادفی ساده استفاده شده است.
ابزار جمعآوری دادهها: برای جمعآوری دادهها از پرسشنامهای محقق ساخته استفاده شده است. این پرسشنامه شامل 22 عبارت در مقیاس پنج درجهای لیکرت بوده است. روایی پرسشنامه از نظر صوری، محتوایی و سازه توسط متخصصان تایید شده و پایایی آن از طریق محاسبه آلفای کرونباخ برابر با 0/86 به دست آمده است. ضریب پایایی هر متغیر نیز از طریق آلفای کرونباخ به شرح جدول شماره 1 برآورد شده است.
