بخشی از مقاله
چکیده
در بسیاری از مدارس به علت کمبود نیروی تخصصی ساعت هنر به دبیران غیر تخصصی ارائه می شود که این خود مشکلات زیادی را به دنبال دارد . این مقاله با بررسی ضرورت استفاده از نیروی متخصص در آموزش هنر در پی پاسخ به این پرسش است که : به کارگیری نیروی تخصصی در آموزش هنر دوره متوسطه اول چه مزیت هایی دارد؟
جمع آوری اطلاعات در این پژوهش به روش کتابخانه ای صورت پذیرفته و مبین این نتیجه است که با در نظر گرفتن جایگاه مهمی که درس هنر می تواند در این دوره برای دانش آموزان داشته باشد و به گسترش درک هنری آنان کمک کند ، استفاده از نیروی ماهر و تحصیلکرده در زمینه هنر میتواند در رشد خلاقیت و سواد بصری دانش آموزان بسیار تاثیرگذار باشد. هدف از انجام این پژوهش جلب توجه مسئولان و برنامه ریزان آموزشی و ایجاد حساسیت در آنها نسبت به جایگاه و نقش معلم هنر در سیستم آموزشی است .
مقدمه
برنامه های آموزشی و درسی از مهم ترین عناصر در نظام آموزش و پرو ش اند که سهل انگاری در آ نها ، بر جنبه های اجتماعی، فرهنگی، سیاسی اقتصادی و اخلاقی جامعه زیان وارد می کند .در این میان، نقش هنر را در آموزش و پرورش به دلیل پرورش افرادخلّاق و مبتکر نمی توان کم انگاشت .هیچ دستگاه دست اندرکار تربیت، نمی تواند به راحتی از کنار این نقش مهم بگذرد؛ زیرا هنر یکی از را ههایی است که استعدادها را شکوفا می کند؛به همین دلیل می توان تأثیر مثبت آموزش هنر را در تمام جنبه های مختلف زندگی مشاهده کرد.
تعلیم و تربیت کودکان و نوجوانان، تقویت قوه تخیل و خلاقیت، آموزش مفاهیم و ارزشهای فرهنگی جامعه، کاهش ناراحتی ها و آشفتگی های روحی و روانی از دست آوردهای آموزش هنراند.[5] از این رو آموزش و پرورش به مثابه ی نهادی نگرش ساز که آموزش رسمی هنر و پرورش هنرمندان آینده ی کشور را برعهده دارد، بیشترین نقش را در مسیر توسعه ی هنر، برای به فعلیت رساندن نبوغ هنرآموزان و تجهیز آنها به اصول اولیه ی هنر داراست تا به خلق آثاری نوآور و نوگرا با توجه به میراث مشترک جامعه بینجامد. [12] معلمان به عنوان یکی از حلقه های اصلی فرآیند آموزش هنر ، نقش اساسی در توسعه مهارت های خلاق در دانش آموزان ایفا می کنند . نقش معلم در آموزش هنر حیاتی و پیچیده است .[8]
پیشینه آموزش هنر در مدارس ایران
اگر نگاهی هر چند کوتاه و گذرا به تاریخ کشور عزیزمان داشته باشید به راحتی به این نکته پی خواهید برد که این سرزمین، روزگاری مهد فرهنگ، تمدن و هنر بوده است. اغراق و گزافه نخواهد بود اگر ادعا کنیم که کشور ما خاستگاه و سرچشمه هنرهای گوناگونی است که بسیاری از آنها را دیگرکشورهای اسلامی با عنوان هنر اسلامی به دنیاعرضه کرده اند.
سخن از زیبایی، هنر و چگونگی آموزش آن در نظام آموزش و پرورش رسمی کشورها با حساسیت ها و مسائل مختلفی همراه است که به ماهیت این حوزه یادگیری مربوط می شود اما در ایران به دلیل آنچه به آن اشاره شد، این حساسیت بیشتر است.[6] آموزش عمومی در ایران از سال 1288 شروع گردید اما تا سال 1316 هنر به عنوان درس تدریس نمی-شد.[15]
اولین کتاب درسی هنر برای پایه اول دوره راهنمایی در سال 1350 و پایه دوم در سال 1351 و پایه سوم در سال 1352 تالیف شد . محتوای کتاب هنر پایه های مختلف تحصیلی شامل نقاشی ، خط و شکل سازی بود . وبرای هر یک از پایه های تحصیلی 2 ساعت آموزش هنر در هفته در نظر گرفته شده بود . در سال
1361 برای نخستین بار پس از پیروزی انقلاب اسلامی ، کتاب درسی جدید هنر برای این دوره تالیف شد که زمینه هایی مانند طراحی ، خوشنویسی ،کاردستی ، سرود ، داستان ،تئاتر و سینما را در بر می گرفت .
در سال های 1368 1367 کتاب جدیدی برای پایه های دوم و سوم راهنمایی نیز تالیف شد و در اختیار مدارس قرار گرفت که حوزه های محتوایی کتاب این دو پایه محدود به طراحی ، نقاشی و خوشنویسی بود .[7] در دوره راهنمایی در ابتدا هنر یک ساعت و سی دقیقه در هر پایه کار میشد و سپس از 1375 پایه دوم و سوم به 45 دقیقه کاهش داده شد. با این کاهش ساعات تدریس هنر، نیاز به معلم تخصصی هنر نیز کاهش یافت و با کاهش معلم متخصص، کلاسهای هنر به سایر معلمین واگذار شد که همین حرکت موجب شد دروس دیگر جای درس هنر را بگیرد و باالطبع نیازی برای تربیت معلم هنر احساس نشود.[15]
نگاهی به کتاب فرهنگ و هنر دوره متوسطه اول
برنامه درسی فرهنگ و هنر یکی از مواد مورد مطالعه دانش آموزان در دوره متوسطه است که در جدول مواد درسی، دو ساعت در هفته به آن اختصاص دارد .از آنجا که هدف غایی نظام تعلیم و تربیت برگرفته از دیدگاه اسلام در مورد فلسفه حیات همانا شکوفایی، تقویت و توسعه فطرت الهی جهت دستیابی به مقام خلیفه اللهی و قرب الهی است - برنامه درسی ملی جمهوری اسلامی ایران، - 1389 ، درس فرهنگ و هنر با ایجاد فضایی آزاد، به تقویت حواس، استعدادها، خلاقیت و ظرفیت های نهفته هوش دانش آموزان کمک می کند.
تا بدین وسیله فطرت پاک ایشان به خوبی نمایان شود و خصلت های نیک و فضایل آنها پرورش یابد .دانش آموزان با انجام دادن فعالیت های هنری، خود، جهان وخالق جهان را بهتر می شناسند، حس زیباشناسی و فرصت های تصمیم گیری خود را توسعه می دهند، حواس، تخیل، هوش و منش های تفکر آنها نیز تقویت و استعدادهای درونی و خلاقیتشان شکوفا می شود.[2] بنابراین، برنامه هنر این مقطع درجهت پرورش خلاقیت نوجوانان و جلب توجه و علاقه آنها به هنر و رشته های هنری ارائه شده است .[2]
با توجه به این اهداف "به نظر می رسد محتوای کتاب هنر جدید التالیف این دوره در مقایسه با کتاب های قبلی از کیفیت بهتری برخوردار شده است، زیرا نسبت به کتاب قبلی که سابقه تدریس حدود سه دهه را با خود یدک می کشید، دچار تغییراتی بنیادین در دیدگاه و نگارش و تدوین دروس شده است.[9] دانش آموزان دوره متوسطه اول در کتاب فرهنگ و هنر با انواع هنر ها از جمله هنرهای تجسمی - طراحی ،نقاشی ،گرافیک، تصویرسازی، عکاسی - خوشنویسی،هنرهای سنتی ،هنر های آوایی و نمایشی آشنا می شوند و به نظر می رسد با توجه به گستردگی موضوعات وآشنایی دانش آموزان با این هنرها هرچند درسطح مقدماتی، نیاز به معلمی متخصص در این زمینه بسیار حائز اهمیت است.
اهمیت هنر در سند تحول بنیادین
شش ساحت دیده شده در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش شامل تربیت دینی و اخلاقی، تربیت سیاسی و اجتماعی، تربیت زیستی و بدنی، تربیت هنری و زیبا شناختی، تربیت اقتصادی و حرفه ای و تربیت علمی و فناوری است که اختصاص یک ساحت از امر تعلیم و تربیت به هنر و زیبایی شناسی نشان از توجه
خاص و تأکید برنامه ریزان نظام تعلیم و تربیت بر این مقوله دارد.[9]
سند تحول بنیادین آموزش و پروش ، با نگاه ویژه و عمیق به برنامه درسی تربیت هنری موجب ارتقای بیش از پیش جایگاه هنر در نظام تعلیم و تربیت رسمی کشور شده است . از دیگر سو هنر به عنوان یک ابزار فرهنگی قدرتمند ، ظرفیت و توانمندی تحقق بخش عمده ای از اهداف و چشم اندازهای این سند ارزشمد را دارد .[1] در سند راهبردی تحول نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی جمهوری اسلامی ایران به طور مستقیم به لزوم تربیت درک زیبایی و تأثیر آن در خلق آثار هنری در دانش آموزان برای حفظ و تعالی میراث فرهنگی اشاره شده است.
