بخشی از مقاله
چکیده
در این پژوهش سعی بر آن شد تا با آشنایی در خصوص بحران و ویژگی های آن و همچنین مدیریت زنجیره تامین در بلایا و مولفه های آن و نقش آنها در برنامه ریزی مناسب به منظور کاهش آسیب پذیری در حوادث و سوانح پرداخته شود . اهداف این تحقیق: بررسی عوامل تاثیرگذار در شکل گیری سیستم زنجیره تامین در زمان سوانح و حوادث، افزایش کارآمدی پاسخگویی در بلایا و کمک به مدیریت صحیح بحران قبل و بعد از وقوع حوادث طبیعی در محدوده مورد مطالعه است.جامعه و نمونه آماری: در این تحقیق تعداد 60 نفر از روسای ادارات عضو کمیته بحران ، مدیران جمعیت هلال احمر و کارشناسان ارگانهای امدادی با تکمیل پرسشنامه در پژوهش سهم به سزایی را ایفا کرده اند.
همچنین به منظور تحلیل داده های آماری ابتدا داده های خام جهت دسته بندی اولیه وارد نرم افزار SPSS گردید و پس از طبقه بندی اطلاعات بر اساس موارد خواسته شده جهت بررسی نرمال بودن متغیرها از آزمون K-S - کالموگوروف-اسمیرنوف - استفاده می گردد در ادامه جهت شناسایی عوامل تاثیر گذار بر عملکرد زنجیره تامین یعنی برنامه ریزی و برآورد نیازمندی ها، تامین و خرید،ذخیره سازی و انبار،توزیع ،ترابری ،مخابراتی و ارتباطی آزمون t تک گروهی مورد استفاده قرار گرفت.پس از آن جهت اولویت بندی هر یک از زیر سیستم ها از آزمون فریدمن استفاده گردید.
نتایج: تجزیه و تحلی ها نشان می دهد که در سطح اطمینان 99 درصد =0/01 - - ،ترتیب تاثیرگذاری هر یک از زیر سیستم های مدیریت زنجیره تامین و لجستیک ، متفاوت است، چرا که - =0/01 - .<0001/0=Sig می باشد و در رتبه بندی موجود زیر معیار تامین و خرید با میانگین رتبه ای 4/57 بالاترین و برنامه ریزی و برآورد نیازمندی ها با میانگین رتبه ای 2/32 پایین ترین درجه از اولویت را به خود اختصاص دادند.
مقدمه
با توجه به افزایش دانش بشر در خصوص شهر و شهرسازی و رشد روز افزون تقاضای سکونت افراد در مناطق شهری ، لازم است برنامه ای مناسب جهت مقابله در هنگام مخاطرات طبیعی محتمل انجام گیرد . از جمله این حوادث می توان به بروز سیلاب و سیل و همچنین رانش زمین و زمین لرزه در مناطق شهری اشاره کرد که سالانه هزینه های بسیار زیاد جانی و مالی را به بار می آورد.
به همین منظور در این پژوهش به چگونگی تجزیه و تحلیل مسائل شهری و مدیریت زنجیره تامین پرداخته که در آن بصورت یکجا تعداد زیادی از متغیرها مورد بررسی قرار گرفته و تصمیم گیری براساس جداول آماری انجام می گیرد. روش انجام پژوهش حاضر توصیفی - تحلیلی و از نوع کاربردی می باشد که پس از شناسایی معیارها و شناسایی عوامل موثر بر عملکرد زنجیره تامین برای پشتیبانی عملیات امداد ونجات در بلایا برای شهر قائمشهر خواهد شد.
بلایا همواره بعنوان پدیده ای طبیعی و غیر طبیعی در طول حیات کره زمین وجود داشته و خواهند داشت وقوع بلایا ی طبیعی نظیر سیل ، زلزله ، طوفان و غیر طبیعی نظیر سقوط هواپیما ، انفجار کارخانجات اتمی و شیمیایی و ... در اغلب موارد تاثیرات مخربی بر سکونت گاههای انسانی باقی گذارده است و تلفات سنگینی بر ساکنان آنها وارد ساخته که ساختمانها و زیرساختها و محیط زیست اینگونه مناطق را نابود ساخته و عوارض اقتصادی و اجتماعی و زیست محیطی پر دامنه ای بر جوامع بشری و کشورهای جهان تحمیل کرده است .
فشار جمعیت ، تمرکز کنترل نشده جمعیت در شهرها و تخریب محیط زیست در سال های اخیر موجب شده است که مسئولین امر تمرکز بیشتری در خصوص آسیب های احتمالی ، برنامه ریزی نمایند. در این راستا مدیریت بحران سوانح و نحوه دستیابی به یک سیستم منسجم ، همواره مدنظر مدیران و مسئولین کشورها قرار داشته است. - ناطق الهی،ایزد خواه - 1381 مدیریت زنجیره تامین یک رویکرد یکپارچه سازی برای برنامه ریزی و کنترل مواد و اطلاعات میباشد که از تامین کنندگان تا مشتریان جریان دارد همانگونه که در وظایف مختلف در یک سازمان جریان دارد. مدیریت زنجیره تامین، مدیریت موجودی با تمرکز بر مدیریت عملیات را با آنالیز ارتباطات درسازمانهای صنعتی ارتباط میدهد. وظیفه مدیریت زنجیره تأمین، مدیریت و هماهنگسازی جریانهای مختلف درون آن میباشد.
یکی از چالشهای مهم مدیریتی در این زمینه، در رابطه با هماهنگسازی جریان مواد بین چندین سازمان و در درون هر سازمان است. به منظور نیل به این مهم، نیازمند استفاده از تکنولوژیها و ابزارهایی جهت ردگیری مواد در مسیر طی شده از مبداء به مقصد و ثبت اطلاعات در هر مرحله میباشد - امام، - 1381بطور طبیعی اولین اقدام انسان در برخورد با بحران و سوانح عبارت است از نجات و کاهش اثرات واقعه که با وجود زمان بسیار کم نیاز به واکنش سریع دارد، واکنش سریع که بخش بسیار مهم مدیریت بحران را تشکیل می دهد،شامل : شناسایی، ارزشیابی، تصمیم گیری و اقدامات اضطراری موقت می باشد که تمام مراحل این واکنش در زمان بسیار کوتاه گاهی حتی در چند ساعت صورت می گیرد. - رودینی، - 1383
بسیاری از کشورهای توسعه یافته مانند آمریکا ، ژاپن ، نروژ در جهت طراحی سیستمی کارآمد و پویا برای مدیریت بحران گامهایی موثر برداشته و توانسته اند خسارات ناشی از بحران را به حداقل برسانند اما این تدابیر در کشورهای درحال توسعه مدنظر قرار نمی گیرد. و مدیریت بحران آنها به یک مدیریت واکنشی محدود شده اند. - 2011، - Allanهمانطور که ذکر شد کشورهای در حال توسعه نیز به سمت طراحی سیستم در جهت مدیریت بحران موثر پیش رفته اند.بنابر این لزوم طراحی سیستمی کارآمد در جهت مدیریت بحرانهای قابل وقوع در ایران احساس می شود.
با شناخت ضرورت مشکلات پیش رو جهت اجرای سیستم پشتیبانی در زمان حوادث در سطح ملی و منطقه ای پاسخگویی مناسب به بحران ها انجام گرفته و سبب کاهش آسیب پذیری می گردد. شهر قائمشهر در 36 درجه و 28 دقیقه عرض شمالی تا 52 درجه و 53 دقیقه شرقی از نصف النهار گرینویچ واقع شده است .بر پایه آخرین سر شماری مرکز آمار ایران در سال 1390 شمسی این شهر دارای 203741نفر جمعیت و تعداد62623خانوار می باشد.مساحت این شهر458 کیلومتر مربع می باشد و از جنوب با شهرستان سوادکوه ، از شمال با شهرستان جویبار ، از مشرق به شهرستان ساری و از مغرب با شهرستان بابل هم مرز است.
قائمشهر به دلیل قرارگیری در مسیر اصلی عبور و مرور بین شهرهای مازندران و همچنین موقعیت جغرافیایی خاص خود یکی از شهرهای حادثه خیز استان می باشد که به دلیل وجود دو رودخانه تالار و سیاهرود و همچنین عدم سیستم زهکشی مناسب شهری ، آبگرفتگی معابر و بروز سیل یکی از اصلی ترین مخاطرات آن بشمار می رود .از دیگر مخاطرات اصلی تهدیدکننده همانند دیگر نقاط استان خطر وقوع زمین لرزه می باشد که با توجه به وجود بافت فرسوده و همچنین عدم رعایت قوانین و مقررات ساخت و ساز در برخی از نقاط یکی از عوامل آسیب به شهر و ساکنان آن می باشد.
با توجه به موارد فوق منطقه از حادثه خیزی بالایی برخوردار است که این امر نیاز به داشتن و ایجاد آمادگی قبل از وقوع سوانح جهت پاسخگویی مناسب پس از بحران را تاکید می نمایدبا توجه به افزایش علم و تکنولوژی در حیطه مدیریت بحران می بایست تمهیداتی اندیشیده شود که با بهره گیری از علم مدیریت زنجیره تامین در سطوح مختلف عملیات و پشتیبانی در زمان بلایا ،هم سبب دسترسی سریع تر و آسان ترو هم تامین و تدارک منابع و تجهیزات مورد نیاز در سوانح شود.
فراوانی حوادث غیر مترقبه در شهرستان قائمشهر نیز سبب شده است تا نیاز به حضور نیروهای مردمی در وقوع حوادث بیشتر احساس شود . زیرا سازمانها و موسسات ارائه دهنده خدمات امدادی و اجتماعی در زمان حوادث فقط قادر به انجام حداقل برنامه های خود هستند از جمله این حوادث سرمای شدید سال 1386 و بحران گاز قائمشهر و بروز سیل و سیلاب سال 1387 و آبگرفتگی های بزرگ سالهای اخیر را نام برد که سازمانهای درگیر با مشکلات عدیده ای در کمک رسانی به مردم مواجه شده بودند - مدیرکل مدیریت بحران ، خبرگزاری فارس، سال - 1390
روش تحقیق
پژوهش حاضر توصیفی و تحلیلی و از نوع کاربردی می باشد که به منظور جمع آوری اطلاعات و داده ها های تحقیق از روش میدانی و توزیع پرسشنامه و جهت مطالعات اسنادی از روش کتابخانه ای بهره گرفته شده است. جهت گردآوری داده ها پس از انجام مطالعات کتابخانه ای و همچنین تحقیق و استفاده از تجارب دست اندرکاران امر مدیریت امداد و نجات و بحران اقدام به تهیه و توزیع پرسشنامه گردید.
در همین خصوص تعداد 60برگ پرسشنامه با مضمون شناسایی عوامل موثر بر عملکرد زنجیره تامین برای پشتیبانی عملیاتی امداد ونجات در بلایا با درج نمره 1 - کمترین - تا - 10 بیشترین - امتیاز مشخص می گردد جهت بررسی روایی تحقیق - پرسشنامه - در اختیار تعدادی از کارشناسان حوزه مدیریت بحران و امدادونجات قرار خواهد گرفت و از رهنمودهای علمی و فنی برخی از صاحب نظران استفاده می شود و پس از اصلاحات لازم روایی پرسشنامه تامین می گردد. در خصوص تعیین پایایی ، پرسشنامه در اختیار60 نفر از آزمودنی ها قرار گرفته و ضریب آلفای کرونباخ محاسبه می گردد.
آشنایی با قلمرو پژوهش
با توجه به شناسایی محدوده جغرافیایی محدوده مورد مطالعه در این بخش به شناسایی توان پاسخگویی و عملیاتی و تجهیزات امداد و نجات جهت امدادرسانی در زمان حوادث پرداخته می شود که از تمامی پتانسیل های موجود در شهرستان بهره گیری شده است . درجدول زیر تقسیمات شهرستان قائمشهر براساس جمعیت و خانوار شهری و روستایی و همچنین تعداد آبادی های موجود در شهرستان نشان داده شده است
