بخشی از مقاله
چکیده
در این پژوهش درصدد شناسایی و اولویت بندی عوامل موثر بر استرس شغلی کارکنان بخش درمان و غیر درمان بیمارستانها - مطالعه موردی بیمارستان رازی اهواز - میباشیم. تحقیق حاضر بر اساس هدف کاربردی و برحسب نحوه گردآوری داده ها از نوع تحقیقات توصیفی به شمار میآید. همچنین از حیث ارتباط بین متغیرهای تحقیق از نوع همبستگی است.
جامعه آماری پژوهش را 536 نفر از کارکنان بیمارستان رازی اهواز تشکیل میدهد که با استفاده از جدول کرجسی و مورگان و روش نمونهگیری تصادفی طبقهایی، 224 نفر از آن ها به عنوان نمونه انتخاب شد؛ به منظور سنجش متغیرهای تحقیق نیز از پرسشنامه استفاده شده است. در کل 224 پرسشنامه توزیع شد و تعداد 209 پرسشنامه معتبر از پاسخ دهندگان جمع آوری گردید.
تجزیه و تحلیل داده ها در دو سطح آمار توصیفی و استنباطی با استفاده از نرم افزارهای آماری SPSS صورت گرفته است. نتایج حاکی از آن بود که بیمارستان رازی اهواز، از نظر عوامل فردی و عوامل سازمانی، عوامل غیر کاری، مسائل رفتار و فشار روحی در سطح نسبتاً مناسبی قرار دارد و استرس شغلی در بین کارکنان در حد متوسط وجود دارد. همچنین، با استفاده از رگرسیون خطی نشان داده شد که بین عوامل فردی، عوامل سازمانی، مسائل رفتاری و فشار روحی و روانی رابطه معناداری وجود دارد؛ اما بین عوامل غیر کاری و استرش شغلی رابطه معنادار وجود ندارد. همچنین یافته ها نشان داد که در رتبه بندی عوامل موثر بر استرس شغلی به ترتیب عوامل سازمانی، فشار روحی و جسمی، عوامل فردی و مسائل رفتاری اولویت بندی میشوند .
مقدمه
در دهه اخیر موضوع فشار عصبی یا استرس و آثار آن در سازمان ها مورد التفات و توجه بسیار واقع گردیده و علل و عوارض آنها مدتها است مورد بررسی و تحقیق قرار دارد
استرس شاید عمومیترین مساله زندگی روزمره انسان باشد - امامی مقدم،. - 1391 کسب آرامش و اطمینان و دوری از افسردگی و اضطراب از اساسی ترین نیازهای فطری آدمی است و از دیرباز جزء مسایل اساسی بشر بوده است. از آنجایی که حالات هیجانی همیشه همراه بشر بوده و لازمه عملکرد مطلوب جامعه، برخورداری افراد آن جامعه از سلامت روان می باشد
کارکنان ارزشمندترین سرمایه هر سازمان به شمار میآیند و عملکرد فرد در عملکرد کل سازمان تأثیرگذار است و برای بهبود عملکرد سازمان، ناگزیر به توجه عمیق تر به کارکنان و عوامل موثر بر عملکرد آنان هست
استرس شغلی ناشی از مشکلات زیاد در محیط کاری، تغییرات مداوم خارج از کنترل، جابه جایی مداوم، اضافه کاری، ساعت کاری زیاد، بی نظمیساعت کاری میداند
استرس در دنیای کار نیز عاملی شناخته شده است و خسارتهای ناشی از آن همچنان بر دوش جوامع مختلف سنگینی میکند. استرس هم برای افرادی که مبتلا به آن هستند و هم برای مؤسسات و واحدهای تولیدی که افراد در آن کار میکنند و همچنین برای اقتصاد ملی پر هزینه است و تا زمانی که استرس به عنوان مسئله غیر قابل اجتناب در کار و زندگی تلقی میشود روزانه شاهد افزایش مشکلات کارمندان، کاهش عملکرد و بهره وری و در یک کلام پرداخت بهای گزافی خواهیم بود. اگر استرس به طور مناسب کنترل نشود میتواند منجر به مشکلات جدی شود.
قرار گرفتن در معرض استرس مزمن میتواند هم موجب بیماریهای جسمیمانند ناراحتی قلبی و هم موجب بیماریهای روانی مانند اختلالات اضطراب شود. وقتی بر اثر فقدان مدیریت استرس یا فشار، به علائم و نشانههای فشار توجه کافی نشود افراد به مرور زمان علاقه خود را به شرکت در امور سازمان و همکاری در راه رسیدن به اهداف از دست میدهند و به همین علت تحرک و پویایی در سازمان مشاهده نمیشود. در نتیجه عدم مشارکت افراد اثر بخشی و تولید سازمان کاهش مییابد.
روحیه ضعیف، انگیزه کم و عدم رضایت شغلی سبب تأخیر حضور در کار، غیبت و فرار از کار، ترک خدمت و حتی اعتصاب میشود
از این رو، تحقیق حاضر با هدف شناسایی والویت بندی عوامل استرس شغلی کارکنان بخش درمان وغیر درمان بیمارستان ها - مطالعه موردی بیمارستان رازی اهواز - ، انجام خواهد شد و به دنبال پاسخ به این سوال اساسی است که آیا بین کادر درمان و غیر درمان استرس وجود دارد؟ عوامل موثر بر استرش شغلی در بین کادر درمان و غیر درمان بیمارستان رازی اهواز کدامند است؟ اولویت بندی این عوامل چگونه است؟ و اینکه چگونه میتوان استرس را کاهش داد؟
مبانی نظری
مفهوم استرس
یکی از رایجترین مشکلاتی که همه ما را در سنین متفاوت مورد حمله قرار میدهد، استرس یا فشار روانی است .تقریبا اکثر مردم تصور میکنند که میدانند استرس چیست. ولی نسبتا عده معدودی درک صحیحی از آن دارند و از اثرات آن در بدن آگاه بوده و میدانند، چگونه میتوان آن را کنترل کرد ، و با آن کنار آمد و حتی از آن به نفع خود استفاده کرد
واژه استرس به معنای نیرو، فشار و اجبار، واژه ای است انگلیسی و در زبانهای مختلف با همین لفظ به کار میرود.در زبان فارسی واژه »فشار روانی« را به عنوان برابر نهاده استرس به کار برده اند که با مفهوم دقیق استرس سازگار نیست.اگر چه مساله تاثیر عوامل محیطی بر بیماریها از قدیم مورد توجه است و در پزشکی قدیم ایران نیز تحت عنوان »اعراض نفسانی« و تاثیر آنها بر بیماریها سخن گفته شده است.اما فرضیههای مربوط به رابطه میان محرکهای محیطی و بیماری، از ابتدای قرن حاضر به طور جدی مورد بحث و پژوهش قرار گرفته اند.
در حقیقت تحول اساسی در مفهوم استرس و نقش تعین کننده آن در بیماریها مدیون پژوهشهای دوران ساز دکتر هانس سلیه اهل مونترال کاناداست.سلیه، محرک را عامل استرس زا ، می نامد و به زعم او باید میان استرس و عامل به وجود آورنده آن تفاوت قائل شد.و اینکه عوامل استرس زا گوناگون اند: همچون سرما ، گرما ، خستگی و غیره. در استرس ، عواملی چون : زمینه ،شرطی شدن ،استرسهای پیشین در فرد، زمان و شدت استرس ، نقش مهمی ایفا میکنند.
استرس یک پاسخ غیر اختصاصی است که بدن در مقابل در خواستهایی که با آن مواجه می شود از خود نشان میدهد. - تعریف جدید سلیه - . تمام عوامل استرس زا پاسخی را در ارگانیزم بر می انگیزند که خاص خود آنهاست و با یکدیگر متفاوتند؛ یعنی همان پاسخ اختصاصی. ارگانیسم تحریک شده، برای برقراری تعادل مجدد خود در جهت سازگاری ،باید پاسخی مضاعف در مقابل درخواستی مضاعف از خود بروز دهد. یعنی پاسخهای اختصاصی و غیراختصاصی. پاسخ مضاعف در مقابل درخواست مضاعف؛ و این درخواست دوم برای فعالیت غیر اختصاصی ، از نظر سلیه ، اصالت و جوهر استرس به شمار میآید. اینکه عامل یا موقعیت ،خوشایند یا ناخوشایند باشد ، چندان اهمیتی ندارد ..…تنها نکته حائز اهمیت، شدت درخواست برای هماهنگی یا سازگاری است
میتوان استرس را به طور کامل و دقیق چنین تعریف کرد: استرس مجموع واکنشهای جسمانی، روانی، ذهنی و رفتاری است که ارگانیسم انسان - یا جانوران - در برابر محرکها - عامل ها - ی درونی یا بیرونی بر هم زننده ثبات و تعادل طبیعی و درونی بدن نشان میدهد.مثلا وقتی در گذر از خیابان ناگاه خود را در خطر تصادف با ماشین میبینیدودستخوش ترس و اضطراب میشوید، ممکن است یک سلسله دگرگونیهای پنهان و آشکار در شما رخ دهند:
اگر از شدت ترس قلبتان به تپش افتد و فشار خونتان بالا رود و موهای بدنتان راست شود ،دستخوش واکنش جسمانی استرس شده اید.اگر برای لحظاتی هر چند کوتاه احساس گیجی و پریشانی یا دستپاچگی کردید، واکنش ذهنی استرس در شما رخ داده است.اگر خود را در خطر بی احتیاطی فرد دیگری - راننده ماشین - ببینید و از دست او خشمگین شوید ، دستخوش واکنش روانی - یا هیجانی - استرس شده اید.و اگر نتوانید خشم خود را فرو خورید و فریادی بر سر راننده بزنید ، واکنش رفتاری استرس در شما بروز کرده است.
استرس شغلی کریاکو - - 1989 فشار عصبی را تجارب نا خوشایند، احساسات منفی مانند تنش، اضطراب، ناکامی، عصبی بودن، افسردگی در اثر جنبه های کار تعریف نموده است. وی معتقد است که فشار عصبی منجر به کاهش عملکرد شغلی میشود یعنی پدیده ای که امروزه برای پیشرفت کیفیت تدریس در مدارس یکی از موانع تلقی میشود.در رابطه با فشار عصبی شغلی ، گروهی از محققان از قبیل فیتلر و توکار - - 1986فشار عصبی را بر اساس هنجارهای سازمانی ابهام نقش و تعارض نقش و تأثیر آ ن ها بر فرد، توضیح و تبیین مینمایند.
ارنولد و فلدمن - - 1989 فشار عصبی شغلی را واکن شهای افراد نسبت به عوامل جدید یا تهدید کننده در محیطهای کارشان تعریف میکنند
رندال در تعریف استرس شغلی، آن را عبارت از واکنش متقابل بین شرایط کار و ویژگیهای فردی شاغل به گونه ای که خواستهای محیط کار و در نتیجه فشارهای مرتبط با آن بیش از آن باشد که فرد بتواند از عهده آن ها برآید تعریف میکند
بیر و نیومن فشار شغلی را شرایطی میدانند که از تعامل بین اشخاص و شغل آن ها بر می خیزد و همراه با تغییراتی در درون آن هاست که آن ها را وادار به دور شدن از عملکرد عادیشان میکند. کوپر معتقد است که چون گروه ب ی شماری از مردم درگیر کار در بیرون از خانه هستند لذا تحقیقات در زمینه استرس باید بر روی استرس شغلی تمرکز یابد
استرس شغلی چیست؟
به کارگیری فرد در کاری که با توانایی و اطلاعات او هم خوانی ندارد و یا تغییر در فعالیت کاری او میتواند باعث ایجاد استرس در فرد شود . به طور کلی استرس شغلی نوعی استرس است که با محیط کاری یا عوامل مرتبط با محیط کاری فرد ارتبا ط دارد. تغییر در فعالیتهای کاری هم چون فن آوری جدید یا تغییر اهداف ممکن است باعث ایجاد استرس شود. استرس سازمانی را میتوان با مقیاس کارگریزی و کیفیت کار اندازه گیری کرد.
استرس شغلی را میتوان روی هم جمع شدن عاملهای استرس زا و آن گونه وضعیتهای مرتبط با شغل دانست که بیشتر افراد نسبت به استرس زا بودن آن اتفاق نظر دارند. برای نمونه یکی از وضعیتهای پراسترس و مرتبط با شغل این است که از یک سو کارگر یا کارمند در معرض خواست ها یا فشارهای زیاد در محیط کار قرار بگیرد و از سوی دیگر برای بر آوردن این خواست ها وقت محدودی در اختیار داشته باشد و طبیعی است.که چون نمیتواند از پس انجام آن ها برآید با ایرادگیریهای پی در پی سر پرستان رو به رو میشود
