بخشی از مقاله
چکیده
بهبود روشهای مدیریتی و حل چالشها و دغدغهها در زمینه صنعت پرورش گاو شیری از عوامل مهم و اساسی افزایش بازده اقتصادی در این زمینه است که لازمه این امر حمایت و آموزش از سوی سازمان ها و ارگانهای مرتبط است. در تحقیق حاضر وضعیت مدیریت، چالشها و دغدغههای موجود در زمینه پرورش گاو شیری در سطح استان مرکزی مورد بررسی قرار گرفت. دادههای مورد نیاز ازطریق پرسشنامه و مصاحبه حضوری با 40 مسئول واحد پرورشی جمعآوری شد.
نتایج این تحقیق نشان داد که دانش دامداران در ارتباط با علم روز این صنعت و استفاده از کارشناسان در امر مدیریت در سطح پایین قرار داشت. همچنین عوامل اقتصادی از جمله قیمت پایین شیر تولیدی، ثابت نبودن قیمت نهاده ها، بازپرداخت بد کارخانه- های لبنی و کمبود نقدینگی، عامل بیماریها از جمله تب برفکی، ورمپستان و لنگش و همچنین بازدهی پایین تولیدمثلی مهمترین چالشهای موجود در دامداریهای استان مرکزی محسوب میشود.
مقدمه
جمعیت جهان از اواخر دهه 1960 میلادی به بعد افزایش یافته است و به بیش از 7 میلیارد نفر رسیده است . - FAO, 2015 - روند رو به رشد جمعیت باعث بروز بحران شدید تغذیهای به خصوص مواد غذایی با منشاء دامی میگردد. در واقع نیاز روز افزون جمعیت در حال افزایش، رشدی جهشی را در تولیدات و فرآوردههای دامی و پروتئینی ایجاب مینماید . - Doorandish et al., 2013 - اقتصاد مواد غذایی در جهان از طریق تغییر رژیم غذایی به سمت تولیدات حیوانی مانند گوشت، شیر و فرآوردههای لبنی هدایت شده است. با این حال افزایش عملکرد واحدهای دامداری از اهمیت بالایی برخوردار است.
شیر به عنوان کاملترین غذا در طبیعت تعریف شده که تقریباً تمام نیازهای روزانه کلسیم و پروتئین انسان را برآورده میسازد . - Zamiri, 2010 - براساس گزارشهای سازمان خوار و بار جهانی، تولید شیر در جهان در سال 2015 ، 804/5 میلیون تن برآورده شده است. فائو ایران را با تولید 7624 هزارتن شیر یکی از کشورهای اصلی تولیدکننده در زمینه تولید شیر در آسیا معرفی کرده است. سیستمهای دامداری حدود 30 درصد از سطح کره زمین را اشغال کردهاند و دارای اثرات مثبت و منفی بر روی رشد اقتصادی هستند . - Philip, 2010 -
استان مرکزی یکی از استانهای مطرح در صنعت پرورش گاو شیری در کشور است. این استان دارای 2348 واحد دامی و تعداد به ترتیب 23/993، 205/289 و 20/597 هزار رأس گاو اصیل، دو رگ و بومی است که در مجموع با تعداد 249/879 هزار رأس گاو و گوساله حدود 3 درصد واحد دامی گاو و گوساله کشور را به خود اختصاص میدهد و یکی از قطبهای دامپروری کشور محسوب می شود. لذا توجه به اقدامات مدیریتی میتواند نقش مهمی در افزایش تولیدات دامی در این استان ایفا کند. هدف از تحقیق حاضر، بررسی مشکلات دامداریهای استان مرکزی است، که در مجموع میتواند با ارائه پیشنهادات باعث افزایش راندمان و بهرهوری دامداران و دامپروران و در نهایت بهبود وضعیت اقتصادی در این زمینه گردد.
مواد و روشها
جامعه آماری هدف شامل دامداریهای صنعتی و سنتی استان مرکزی در سال 1395 میباشد. در ابتدا لیست گاوداریهای شیری استان مرکزی از اتحادیه دامداران استان، تهیه گردید. به صورت تصادفی 40 دامداری تعیین شد. اهدف مورد نظر در ارتباط با شناسایی مشکلات تولیدی و تولید مثلی گاوداریهای استان در قالب پرسشنامههایی تهیه گردید. با رجوع به دامداریها و مصاحبه حضوری اطلاعات در زمینه تأمین نهادهها، نقدینگی، مشکلات مدیریتی- تولیدی و بیماریها اخذ گردید.
پرسشنامهها در سه بخش اصلی شامل -1 مشخصات فردی دامدار و اطلاعات کلی دامداری -2 اطلاعات مربوط به سطح دانش دامداران و -3 دغدغه ها و مشکلات تنظیم گردید، همچنین این پرسشنامه شامل 5 سوال چند گزینهای و 7 سوال تشریحی بود. پرسشنامههای تکمیل شده با هدف غربالگری کنترل شد تا پرسشنامههای ناقص جدا شوند، سعی براین بود تا حداکثر دادهها حفظ گردند که در نهایت تعداد 28 پرسشنامه قابل قبول مورد استفاده قرار گرفت.
پس از کنترل پرسشنامهها کدگذاری سوالات انجام شد بدین صورت که پاسخ سوالات در قالب یک فایل متنی تهیه و به منظور سهولت در ورود، استخراج و تجزیه و تحلیل دادهها در نرمافزار با دادن مقادیر عددی به اطلاعات، کدگذاری شدند. پاسخ سولات از یک تا پنج درجهبندی شد - کاملاً موافقم=،1کاملاً مخالفم. - 5= پس از کدگذاری سوالات تمام پرسشنامهها شمارهگذاری شد که این امر به دلیل عدم ورود تکراری پرسشنامهها انجام میشود.
در نهایت دادهها با استفاده از نرم افزار IBM SPSS ورژن 24 تجزیه و تحلیل شدند و برای تعیین پایایی ابزار پژوهش به روش آلفای کرونباخ مورد سنجش قرار گرفت که ضریب پایایی به دست آمده =0/76 - - ، نشان دهنده مطلوب بودن آن است و برای توصیف یافتهها از آمارههای میانگین، انحراف معیار و ضریب تغییرات استفاده شد.
نتایج و بحث
یکی از مواردی که در این طرح مورد سنجش قرار گرفت سن و تحصیلات دامداران بود که بر این اساس پاسخگویان به طور میانگین در رده سنی 42 سال قرار دارند و جوانترین و مسنترین به ترتیب 28 و 72 سال سن داشتند. میزان تحصیلات پاسخگویان نیز بین بیسواد تا فوق لیسانس متغییر بود به طوری که 5 نفر از آنها تحصیلات زیر دیپلم بودند و از میان سایر دامداران 10 نفر دیپلم، 3 نفر فوق دیپلم، 5 نفر لیسانس، 2 نفر فوق لیسانس داشتند و 3 داده گم شده به دلیل عدم پاسخگویی داشتیم.
برای ارزیابی سطح دانش دامداران در ارتباط با بهرهگیری از کارشناسان علمی و علم روز صنعت گاو شیری از سوالات چند گزینهای استفاده شد که در نهایت پس از آنالیز اطلاعات جمعآوری شده مشخص گردید که تنها 39/28 درصد پاسخگویان از وجود متخصصان علمی در این زمینه استفاده میکنند این در حالی است که 7/14 درصد در این مورد کاملا مخالف بودند و هیچ تمایلی در خصوص استفاده از کارشناسان در اداره فارم پرورشی خود نداشتند.
با وجود این فقط 14/28 درصد از دامداران طراحی تأسیسات فارم پرورشی خود را بر اساس دانش روز دنیا طراحی کرده بودند اما 35/71 درصد در این زمینه مخالف بودند. از آنجا که 53/57 درصد دامداران با وجود واردات بی رویه بیانگیزه بودند میتوان گفت یکی از علل استفاده کم از نظر و علم کارشناسان همین بی انگیزگی در دامداران باشد. نگرش دامدارن در مورد چالشها و مسئله های پیشرو: برای دریافت نوع و میزان چالشهایی که دامداران مناطق هدف با آنها مواجه هستند سوالاتی مطرح شد که بر اساس فراوانی تقسیمبندی گردید و عوامل بصورت زیر ارائه شد:
-1 اقتصاد: پردازش دادههای جمع آوری شده پیرامون دغدغه های دامداران در جهت تولید اقتصادی نشان داد که نرخ پایین خرید شیر تولیدی فارمها از نظر اکثر دامداران به عنوان مهمترین چالش مطرح شد که میتواند بدلیل حمایت کم سازمانها و ارگانهای زیربط باشد. از دیگر عوامل مهم که از سوی دامداران مطرح شد مشکل ثابت نبودن و پایین بودن قیمت نهادهها و خرید مدتدار آنها، عدم نظارت بر قیمت شیر، مشکلات فروش شیر و بازپرداخت بد کارخانههای لبنی میباشد. همه این عوامل میتواند منجر به کاهش نقدینگی و به تبع آن کاهش بهرهگیری از امکانات و تکنولوژی روز دنیا و در نهایت سوددهی کم شود.
-2 بیماریها و مشکلات تولیدمثلی: عملکرد تولیدمثلی گاوهای شیری پرتولید در فارمهای تجاری مدرن تحتتأثیر عوامل بسیاری است. متغیرهای متعددی مرتبط با بالانس انرژی، مقدار شیر، بیماری و مدیریت تولیدمثلی با تفاوت در عملکرد تولیدمثلی در مطالعات انجام شده پیشین مرتبط بود . - Caraviello et al,. 2006 - نتایج بدست آمده از تحلیل بیماریهایی که منجر به ضرر اقتصادی در دامداری میشوند در 5 مولفه اصلی بدین شرح است: بیشترین فراوانی مربوط به بیماری تب برفکی میباشد که از سوی 71 درصد دامداران مطرح گردید. دومین بیماری که نظر 32 درصد از دامداران را به خود اختصاص داد ورم پستان میباشد که یک بیماری مکرر و شایع در صنعت گاو شیری است و باعث زیانهای بزرگ اقتصادی و مشکلات کیفیت شیر و فرآورده های لبنی در سراسر جهان میشود.
