بخشی از مقاله
چکیده
انسان به عنوان موجودی اجتماعیاصولاً خواهان زندگی در کانونهایی است که بتواند ضمن مهیا نمودن مقدمات خوشبختی اکثریت نیازمندیهای خود و خانواده اش را نیز فراهم بیاورد، در این راستا فرار از مشکلات و تنگناهای موجود در محلِ سکونت خویش و همچنین برخورداری از خوشبختی و آنچه که حق طبیعی انسان برای ادامه زندگی قلمداد میگردد، به فضای سکونتگاهی دیگر مهاجرت می کنند.
در راستای این روند جمعیتی، روستائیان به منظور استفاده از امکانات معیشتی-رفاهی و نیز در جهت یافتن شغل و ایجاد درآمد مکفی، به سمت شهرها و دیگر مراکز اقامتگاهی کشور مهاجرت می کنند. هدف این مقاله بررسی ارتباط بین موقعیت مکانی مهاجران و توزیع خانوار در شهر دلند می باشد.
در این پژوهش با استفاده از روش تحلیل نقاط داغ در محیط GIS با استفاده از نرم افزار ARCGIS 9,3 به بررسی مکانی مهاجران ورودی و توزیع خانوار در شهر دلند پرداخته شده است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که در قسمت های شمال، شمالشرقی و جنوب شرقی دارای هسته های داغ از نظر موقعیت مکانی مهاجرین و خانوار ها می باشد و دارای بیشترین تعداد مهاجرین و خانوار ها در این قسمت بوده که از نظر مکانی معنادار می باشد.
مقدمه و طرح مسأله
تحولات پیچیده اقتصادی و فنی که پس از انقلاب صنعتی شکل گرفته بود، موجب تغییرات عمیقی دراندازه شهرها، نسبت جمعیت ساکن در آنها و آهنگ رشد شهرنشینی گردید
اولین تجزیه و تحلیل جغرافیایی توزیع اندازه شهرها در نظامهای شهری به اوایل قرن بیستم بر میگردد
در نیمه دوم قرن بیستم، آنچه درسیاست های جمعیتی، بیشترین مباحث را در اطراف خود برانگیخت، رشد سریع جمعیت و تمرکز فزآینده آن در یک یا چند نقطه شهری در کشورهای مختلف بود .در ابتدا، غرب این پدیده را تئوریزه کرد و آن را نوعی ناهنجاری منجر به عدم تعادل و بی عدالتی در توزیع فرصت ها و ناکارآمدی نظام خواند
در نیم قرن اخیر، در ایران توسعه سرمایه داری درچارچوب اقتصاد متکی به نفت، سبب رکود بخش کشاورزی و رشد سریع شهرها گردید. این رشد سریع شهرنشینی به صورت متعادل صورت نگرفت، بلکه سبب رشد شهرهای بزرگ و مانع رشد شهرهای کوچک و روستاها گردید
مهاجرت های عمده از روستاها و شهرهای کوچک به سمت شهرهای بزرگ و در نتیجه تمرکز فزاینده در یک یا چند شهر عمده و به چالش کشیده شدن توسعه پایدار در مناطق کوچک، موجب گسیختگی نظام سلسله مراتب شهری در بیشتر کشورها شده است
بررسیهای اقتصاددانان نشان میدهد که مهم ترین عامل تصمیم به مهاجرت موضوعات مالی و اقتصادی است که در اثر وجود اختلاف میان درآمد در مناطق روستایی و »درآمدهای انتظاری« در مناطق شهری است. بنابراین، در دهه های اخیر در ایران رشد و گسترش شهرها به صورت نوعی معضل یا مسأله درآمده و لزوم توجه به مسایل شهری در قالب چارچوبی علمی،اهمیت و ضرورت یافته است
آنچه که در فرآیند مهاجرتی قابل تأمل است؛ چرایی، علل و انگیزههای مهاجرت روستائیان به سمت مراکز شهری می باشد .چراکه بسته به ویژگیهای طبیعی، شرایط اقتصادی - اجتماعی و همچنین تفاوتهای تاریخی، قومی وفرهنگیِ روستاهای مبدأ مهاجرت؛ روستائیان با توجه به اهداف عالیه زندگی از حیث معیشتی - رفاهی که مد نظر دارند؛ دست به نقل مکان به شهرها میزنند.
به عبارت دیگر وجود عوامل مهمی از قبیل بروز مخاطرات محیطی - خشکسالی، سیل، زلزله - ، رفع نیازمندیهای زیستی- بیولوژیک، دسترسی به امکانات و تسهیلات معیشتی - رفاهی، به همراه دستیابی به شغل جدید و درآمد بیشتر، رفع فقر و بیکاری به لحاظ اقتصادی و برآوردن احتیاجات فرهنگی - اجتماعی همچون تحصیل، بالابردن سطح فرهنگ و تمایل به زندگی در نقاط خاص از مهمترین انگیزههای مهاجرت روستائیان به دیگر مراکز سکونتگاهی کشور محسوب میشود
بدین منوال روستائیان به ویژه آنان که در محرومیت و فقر اقتصادی -اجتماعی مضاعف به سر می برند در اولین فرصت روستای زادگاه خود را به مقصد شهرها ترک میکنند .در این راستا، توجه به انگیزش وانتخابِ مقصد مهاجرتها گواه از حرکت روستائیان به سمت مراکزی است که تعدادی از خویشان و آشنایان آنها در آن کانونها زندگی میکنند. به طوری که اقوام ساکن در شهرهای مقصدکوچِ روستائیان؛ منبع اصلی برای کسب اطلاعات درمورد چگونگی مهاجرت، زندگی و کمک مهمی برای مهاجرین جدید محسوب می شوند
در کشورهای در حال توسعه و از جمله ایران، مهاجرت از روستا به شهر در زمره مهمترین مسائل اجتماعی و اقتصادی به شمار می آید. این مهاجران هم در مبدأ و هم در مقصد مسائل و مشکلاتی از جمله؛ بروز نابسامانی های متعدد ناشی از فشار بر منابع و امکانات محدود جوامع شهری ، بیکاری و کم کاری ، کمبود فضای زیستی و آموزشی ، آلودگی هوا و محیط زیست، سالخوردگی و زنانه شدن نیروی کار کشاورزی ، تخلیه روستاها و غیره را به وجود می آورند. طبق نظریه گزینشی بودن مهاجرت، در اولین فرصت ، بعضی از افراد مهاجرت را بر می گزینند و بعضی ماندن را، این امر بر حسب تصادف نیستمعمولاً. مهاجر ویژگی هایی دارد که موجب می شود زمینه های رفتن یا ماندن را در مقایسه با آنهایی که می مانند، متفاوت ارزیابی کند
اهمیت و ضرورت تحقیق
با آغاز انقلاب صنعتی در کشورهای اروپایی،بازتوزیع وسیعی در جمعیت این کشورها صورت پذیرفت که می توان آن را عاملی برای انحراف نظام شهری اروپا برشمرد، چرا که بسیاری از شهرهای بزرگ کنونی از مقام شهر یا شهرک کوچک به درجه های بالاتر سلسله مراتب ارتقا یافتند
کشور ایران مانند بسیاری از جوامع با شتاب زیاد به سوی شهرنشین شدن است در حالی که سرعت این تحول حتی نسبت به بسیاری از جوامع درحال توسعه نیز بیشتر بوده است کشور ایران طی دهه های اخیر با دو پدیده مرتبط با هم یعنی افزایش جمعیت و رشد شهرنشینی مواجه بوده است این دو به صورت متقابل بر یکدیگر اثر نهاده و ساختار ترکیب و توزیع جمعیت را تحت تأثیرقرار داده است . نسبت شهرنشینی در کشور طی 50 سال اخیر بیش از دو برابر شده است و از رقم 31/4 درصد در سال 1335 به 68/5 درصد در سال 1385رسیده است .رقم مطلق جمعیت شهرنشین با بیش از 70 درصد رشد نسبت به سال 1335 از حدود 6 میلیون نفر به بیش از 48 میلیون نفر در سال 1385 رسیده است.
