بخشی از مقاله
چکیده:
هر سازمانی به دنبال راهی برای کاهش هزینه های خود است و استفاده از راه های نوینی جهت مدیریت هزینه ها و کاهش آنها ضروری شده است. امروزه این ضرورت در سازمان های خدمات محور به خصوص دستگاههای حاکمیتی نیز احساس می شود. سیاست گذاری و برنامه ریزی دوره های آموزشی ایمنی، شغلی، مهارتی و غیره جز رسالت و ماموریت دستگاههای حاکمیتی می باشد.
بنابراین محاسبه بهای تمام شده خدمات برای آنها، اهمیت بسزایی دارد. هدف نهایی این دستگاهها و موسسات و مراکز تحت نظارت آنها، از برگزاری چنین دوره هایی، تدوین ضوابط، آئین نامه ها و توصیه های ایمنی در راستای استانداردهای سازمان بین المللی کار - I.L.O - از طریق فعالیت های پژوهشی و آموزشی، سالم سازی محیط کار، به منظور حفظ و صیانت نیروی انسانی و تامین سلامت کارگران و پیشگری و کنترل حوادث و بیماریهای ناشی از کار است.
هزینه یابی بر مبنای فعالیت یکی از روش های نوین هزینه یابی است که مورد استفاده اکثر سازمانهای تولیدی و خدماتی می باشد. هدف این پژوهش، محاسبه بهای تمام شده دوره های آموزشی برگزار شده توسط موسسات و مراکز ذکر شده است که با روش هزینه یابی بر مبنای فعالیت انجام گرفته است. بنابراین ابتدا به معرفی رویکرد هزینه یابی بر مبنای فعالیت پرداخته و سپس با شناسایی مراکز فعالیت مورد نیاز دوره های آموزشی و استفاده از فرمولهای محاسباتی مناسب، هزینه های این دوره ها مورد محاسبه قرار گرفته است. در پایان، به منظور تفهیم موضوع، هزینه یک دوره آموزشی محاسبه شده است.
-1 مقدمه
فعالیت های هر مؤسسه ای شامل انجام مجموعه ای از امور است که هر یک دارای هزینه های مربوط به خود هستند. هر سازمانی می تواند بنابر موقعیت و شرایط خویش، روشی برای کاهش هزینه انتخاب کند و با اجرایی کردن آن، هزینه های خود را کنترل کرده و کاهش دهد. توجه به هزینه های متعدد سازمان ها یا به عبارت دیگر مدیریت هزینه، امروزه امری است که بسیار مورد توجه مدیران سازمان ها بوده و در این رهگذر حتی رقبا به تحلیل هزینه های یکدیگر نیز می پردازند
از دیدگاه مدیریت هزینه، هر هزینهای قابل کاهش است و امکانات کاهش آن بررسی می شود .[2] از دیدگاه مدیریت هرچیزی که قابل انداز ه گیری باشد، قابل مدیریت نیز هست، از جمله هزینه ها. مدیریت هزینهاساساً بر فعالیتها تمرکز دارد و به همین دلیل، سیستم مدیریت بر مبنای فعالیت طرحریزی شده است. مدیریت هزینه را می توان فرایند برنامه ریزی و کنترل اثربخش هزینه های سازمان تعریف کرد. این فرایند شامل فعالیتهای گوناگونی نظیر گرداوری، تحلیل، ارزیابی و گزارش اطلاعات مرتبط با هزینهها برای مقاصد گوناگون است. اطلاعات مدیریت هزینهای شامل اطلاعات مالی در مورد هزینه ها و درآمدها و اطلاعات غیرمالی در مورد حفظ مشتری، بهره وری، کیفیت، و دیگر عوامل موفقیت کلیدی برای سازمان میباشد
مهمترین هدف و خدمت هر موسسه آموزشی، برگزاری دوره های آموزشی میباشد و عواملی مانند افزایش هزینهها، کاهش منابع، نارضایتی شرکت کنندگان در دوره های آموزشی و مطرح شدن مباحثی مانند ایفای مسئولیت پاسخگویی، موسسات آموزشی را وادار می سازد تا برای مدیریت هزینه های خود، از روشهای مطلوبتری استفاده کنند. در مراکز و موسسات آموزشی دستگاههای حاکمیتی، هدف مهمتری جهت برگزاری این دوره ها وجود دارد.
هدف نهایی این دستگاهها و موسسات و مراکز تحت نظارت آنها، از برگزاری چنین دوره هایی، تدوین ضوابط، آئین نامه ها و توصیه های ایمنی در راستای استانداردهای سازمان بین المللی کار - I.L.O - از طریق فعالیت های پژوهشی و آموزشی، سالم سازی محیط کار، به منظور حفظ و صیانت نیروی انسانی و تامین سلامت کارگران و پیشگری و کنترل حوادث و بیماریهای ناشی از کار است. بنابراین محاسبه بهای تمام شده خدمات برای آنها، اهمیت بسزایی دارد.
لذا هدف این پژوهش، محاسبه بهای تمام شده در این دوره های آموزشی می باشد که با روش هزینه یابی بر مبنای فعالیت1 انجام خواهد گرفت. با نگاهی به وضعیت کشورهای مختلف دنیا، آن دسته از کشورها که توانسته اند سالهای متوالی از نظر شاخص توسعه انسانی رتبه های برتری کسب کنند سرمایه گذاری بیشتری برروی آموزش و پرورش نیروی انسانی خود انجام داده اند که این خود، در سطح کلان، توسعه و پیشرفت کل کشور را به همراه داشته است
از میان ابزار و روشهای مطرح شده، نظام هزینهیابی برمبنای فعالیت معمولترین روشی بوده که در صنایع گوناگون مورد استفاده قرار گرفته است. با توجه به مدل هزینه یابی بر مبنای فعالیت، به شناسایی مولفههای مرتبط با محاسبه بهای تمام شده برگزاری دوره های آموزشی پرداخته شده است. لذا در قدم اول، فرآیند برگزاری یک دوره آموزشی شرح داده شده است، سپس مراحل اجرای مدل هزینه یابی بر مبنای فعالیت در موسسات آموزشی تشریح گردیده است. سرفصل های هزینه ای نیز از طریق مرور ادبیات و همچنین مصاحبه با نخبگان استخراج شده است.
در دهه 1980 با افزایش رقابت و تغییرات سریع فناوری اکثر واحدهای اقتصادی ایالات متحده از سیستمهای هزینه یابی استفاده می کردند که در دهه های پیشتر توسعه یافته بود. زمانی که رقابت شدت کمی داشت و مواد اولیه و دستمزد مستقیم به عنوان جمع بهای تمام شده محصولات بیشتر شرکتها به حساب گرفته می شد و استفاده موثر و کارآمد از کار مستقیم، عامل مهمی در موفقیت به حساب می آمد.
با توجه به نقش تعیین کننده رقابت در بقای شرکتها، مبنای رقابت فراتر از استفاده موثر از کار مستقیم قرار گرفت و آشکار شد که سیستمهای هزینه یابی سنتی برای براورده کردن نیازهای واحدهای اقتصادی فعال در محیط اقتصادی جدید نامناسب اند. در اواخر دهه1980 توانایی های سیستم سنتی هزینه یابی حسابداری در ارائه اطلاعات به موقع و دقیق به مدیریت مورد انتقاد بود
مطالعات انجام شده نشان می دهد که بیش از 25 سال طول کشیده است تا حداقل نیمی از موسسات آموزش عالی ایالات متحده، پس از اولین مورد استفاده از نظام هزینهیابی برمبنای فعالیت توسط موسسات آموزش عالی، آن را مورد استفاده قرار دهند. در بریتانیا نیز تعدادی از دانشگاهها برای اولین بار طی دهه 1990 از نظام هزینه یابی مذکور استفاده کرده اند که این امر، موجب مطلوبتر شدن مدیریت مالی منابع و تخصیص بهتر آنها شده است
گزارش هایی از بکارگیری سیستم ABC در مورد موسسات آموزش عالی دیده می شود که شامل دانشگاه منچستر، که ABC را به عنوان مدل جدید جمع آوری هزینه های سربار برای اهداف تخصیص منابع در سال های 1990-91 می داند و دانشگاه کاردیف که گرووز، پندلبری و نیوتن یک سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت را برای آن پیشنهاد کردند. از مطالعات دیگر می توان به تجارب دانشگاههای استرالیا اشاره کرد. این مطالعات در دانشگاههای مردوخ - Murdoch - ، چارلز استوارت - Charles Sturt - و آرمیت - Rmit - انجام گرفته است
کوکس، دوانی و اسمیت - 1999 - در پژوهش خود تحت عنوان "هزینه یابی بر مبنای فعالیت در آموزش عالی" ابتدا به معرفی روش ABC و پیشینه آن پرداخته سپس نحوه اجرای آن در دانشگاهها را تشریح کرده اند. در این تحقیق برای اجرای ABC ابتدا فعالیت ها و خدمات دانشگاه مشخص شده، هر یک از فعالیت ها کدگذاری شده و زمان صرف شده جهت انجام هر فعالیت تعیین شده است. سپس این فعالیت ها در چهار سطح آموزشی، پژوهشی، اداری و خدمات عمومی طبقه بندی گردیده و به دانشکده ها تخصیص داده شده است. در ادامه به تجزیه و تحلیل اطلاعات پرداخته و نتیجه گیری می کند که حداکثر سودمندی سیستم ABC زمانی حاصل می شود که گزارش های نهایی برای واحدها در ارتباط با قضاوت های ایجاد شده درباره ارزش های بدست آمده از هزینه ها، ترکیب گردد
کروپر و کوک - 2000 - در تحقیق خود تحت عنوان "هزینه یابی بر مبنای فعالیت در دانشگاهها" به تحلیل پیشرفت های موسسات آموزش عالی در بکارگیری سیستم ABC می پردازند. آنها به بررسی یافته های تحقیقات انجام شده درباره دانشگاههای انگلستان در خلال سالهای 1993 تا 1999 پرداخته اند و فرآیند هزینه یابی ABC را طراحی کرده اند. در این طراحی، تدریس و تحقیق را به عنوان سطح واحد، کمیته های تحصیلی را سطح دسته، دانشکده ها را سطح محصول و دانشگاه را سطح کارخانه در نظر گرفته اند
نورعزیزی - - 2010 در پژوهش دیگری با عنوان " اجرای مدل مدیریت بر مبنای فعالیت در موسسات آموزش عالی: مزایا و چالشها " به هزینه یابی دوره های تحصیلی در دانشگاهها پرداخته است. همچنین مزایای استفاده از سیستم مدیریت بر مبنای فعالیت را ذکر کرده است. در نهایت با ارائه یک مطالعه موردی مقایسه ای در هزینه یابی سنتی و سیستم ABC انجام داده است
عباسی و همکاران - 1389 - در پژوهش خود تحت عنوان " کاربرد روش های هزینه یابی بر مبنای فعالیت و سنتی در محاسبه قیمت تمام شده آموزش دانشجویان" پس از بیان پیشینه تحقیق و تعریف و تشریح سیستم های سنتی و هزینه یابی بر مبنای فعالیت، نحوه تخصیص سربار هزینه ها را با استفاده از مدل رگرسیون به هر گروه آموزشی تخصیص دادند و به این نتیجه رسیدند که میزان تخصیص سربار غیر مستقیم در بین همه رشته های تحصیلی در روش سنتی بیشتر از روش هزینه یابی بر مبنای فعالیت است
در تحقیق دیگری به قلم جمال الدین - 2015 - ، اثربخشی سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت مورد ارزیای قرار گرفته است. در ابتدا مقایسه ای بین سیستم هزینه یابی سنتی و ABC انجام داده است. سپس روابط بین استفاده از سیستم ABC و فاکتورهای محیطی، ویژگی های سازمانی و تکنولوژی را از طریق توزیع پرسشنامه اندازه گیری کرده است
-2 اجرای مدل هزینه یابی بر مبنای فعالیت در موسسات آموزشی
از میان ابزار و روشهای مطرح شده جهت هزینه یابی در سازمان های تولیدی و خدماتی، نظام هزینهیابی برمبنای فعالیت معمولترین روشی بوده که در صنایع گوناگون مورد استفاده قرار گرفته است. در ادامه به تشریح فرآیند آموزش در موسسات آموزشی پرداخته، سپس مراحل اجرای سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت در این موسسات شرح داده می شود.
-1-2 فرآیند آموزش در موسسات آموزشی
آقای هکت پنی2 در کتاب خود تحت عنوان "مدیریت منابع انسانی"، فرآیند آموزش را به 4 مرحله تقسیم کرده است که شامل فرآیند تشخیص نیازهای آموزش - نیازسنجی - ، فرآیند برنامه ریزی آموزش، فرآیند اجرای آموزش و فرآیند اثربخشی آموزش می باشد
در مرحله نیازسنجی، معمولا با بررسی سازمان، شغل و شاغل، نیازهای آموزشی شناسایی و تعیین می شوند. با بررسی سازمان مشخص می شود که آیا دانش و مهارتهایی که برای رسیدن به اهداف استراتژیک و بلند مدت ضروری است در وضع فعلی وجود دارد یا باید ایجاد شود؟ با بررسی و تجزیه و تحلیل شغل اطلاعاتی درباره ویژگی، جزئیات وظایف، عناصر تشکیل دهنده و روشهایی که متصدی شغل باید برای انجام وظایف خود به کار بگیرد مشخص می شود.
مرحله دوم شامل دو بخش تعیین هدفهای آموزشی و انتخاب روش آموزش می باشد. هدفها عمدتا از طریق نیاز سنجی آموزشی به دست می آیند. معمولا انتظار می رود که نتیجه و ماحصل فرایند نیازسنجی آموزشی، مجموعهای از مهارتها، دانشها و نگرشهای جدید باشد که منابع انسانی برای مسئولیتهای حرفه ای خود بدانها نیاز دارند.
