بخشی از مقاله
چکیده
دنیای امروز به همراه تکثّرگرایی فرهنگی به سوی ساختارهای بیهویت و بیکاراکتر گام برمیدارد. در حالی که توجّه به همین کاراکترهای هر بنا یا معماریست که میتواند ما را با روح و معنای آنها که دارای سرچشمههای ایزدی و طبیعی هستند آشنا کند. کریستین نوربرگ شولتز پدیدارشناسی را روشی کاملا مناسب برای نفوذ در جهان روزمره میداند، چرا که از دید وی، معماری در خدمت کلّیت است،کلّیتی که اصطلاح زیست- جهان متضمن آن است و از فرایند علمی دوری میگزیند.
او پدیدارشناسی را یک روش میداند که قصد دارد ساختارها و معانی جهان زندگی را فراچنگ آورد؛ نه این که بخواهد این روش جایگزین علوم طبیعی شود، بلکه بر آن است تا جانشین روابط و کل اصول و معیارهایی قرار گیرد که آن علوم بیان میکنند. در واقع از دیدگاه وی رویکرد علمی به چیزها، آنها را از زمینهی واقعیشان جدا کرده و به آنها همچون اموری سنجش پذیرتوجّه دارد.
به نظر شولتز انسان مانند هستندهای وجودی که زندگیاش وقوع مییابد، نیاز دارد تا روح مکان را درک کند؛ اما این درک نیازمند گشودگی بر محیط، دریافت خصوصیات آن، و حاضر ساخت آنها در اثر معماریای است که دارای عینیت و خصلتی ویژه است. طبق اندیشهی شولتز که البته وامدار اندیشههای »هایدگر« و »هوسرل« بوده است، پدیدارشناسی این توان را دارد که به محیطهای واجد معنا و فراخوانیِ حس مکان، روح مکان و معنای مکان بپردازد که مؤلفههای اساسی در هویت مکانی به شمار میروند.
بر این اساس پدیدارشناس نظریه پردازی نمیکند؛ بلکه فقط به توصیف پدیدهها می پردازد. در این راستا این مقاله با روش توصیفی و تحلیلی، بر آن است تا با بررسی اندیشه های شولتز، به تأثیر آراء وی در مکانهای واجد هویت بپردازد و در نهایت چند نمونه از آنها را به طورکلّی مورد تحلیل قرار دهد.
مقدمه
معانی در معماری یکی ازاوّلین طرحها برای ساختار کامل و نظاممند تعاریف معماری است. ساختار آن به طرزی بدیع با استفاده از روانشناسی گشتالت، فرایند ادراک، تئوری اطلاعات، فلسفه تحلیلی مدرن و تئوری عمومی نشانهها و نمادها شکل گرفته است، به طوری که هر یک از این رویکردها تصویر و موقعیتشان را درون یک طرح روشن، یک ساخت استادانه در جهت یک تئوری معماری دارا هستند.
یک تئوری توانا برای مورد بحث قرار دادن معماری نه تنها به عنوان یک فرم هنری، بلکه با در نظر داشتن اجتماعش، تاثیرات فرهنگی و روانشناختی ونیز ادغام مواد نظری از حوزههای مختلف درون یک ساخت تئوریک، بر مبنای علم مدرن و تئوری نمادین فرم کامل میگردد. کریستین نوربرگ شولتز که در ابتدا مبنای عمل خویش را تحلیل علمی قرار داده، بعدها آن را ناکافی دانسته و به طور مشخص در»وجود، فضا و معماری« روش خود را به پدیدارشناسی تغییر میدهد و در این رابطه بسیار مدیونهایدگر و اندیشهی اوست. درک و فهم شولتز در معماری ریشه در تفکرهایدگر در باب هستی، جهان، حقیقت و اثر هنری دارد
بررسی اندیشههای کریستین نوربرگ شولتز با مطالعه کتابهای وی و کتابهای مربوط به نظریات او که در این نوشتار به آنها پرداخته شده، بیانگر این مطلب است که پدیدارشناسی بر وحدت زندگی و مکان تاکید دارد؛ به طوری که نمیتوان مکان را به وسیلهی مفاهیم تحلیلی و علمی شرح داد، زیرا علم، امور موجود را در قالب انتزاعهایی درمیآورد که دانش عینی را شکل میدهند. کریستین نوربرگ شولتز از چهرههای برجستهی پدیدارشناسی در معماری است که تأثیر عمدهای بر گسترش این گفتمان داشته است. او در شمار نخستین کسانی است که پدیدارشناسی را وارد معماری کرد.
شولتز نظریهی»روح مکان«را به صورت مشخص مورد بررسی قرار داده و در ارتباط مستقیم با پدیدارشناسی معماری مطرح کرده است. وی روح مکان را اینگونه تعریف میکند: هرموجودی روح خاص خود را داراست که بر مبنای آن خصلت ویژهی خود را به دست میآورد. بنابراین هرشیء و مکانی روح و ویژگیهای خاص خودش را دارد
روش تحقیق
در این نوشتار با روش توصیفی- تحلیلی، اندیشهها و نظریات شولتز به طور موجز مورد بررسی قرار گزفته، و در پایان به شناسایی و تحلیل چند نمونه از مکانهایی که در این تحقیق مطابق با آراء کریستین نوربرگ شولتز درنظر گرفته شدهاند پرداخته شده است.
اهداف تحقیق
-1 بررسی اندیشههای کریستین نوربرگ شولتز؛
-2 بررسی تأثیر نظریات شولتز در مکانهای واجد هویت.
یافتههای تحقیق
کریستین نوربرگ شولتز نظریه پرداز و معماری نروژی در ماه مه 1926 در اسلو به دنیا آمد. پس از جنگ جهانی در زوریخ، به ادامه تحصیل معماری پرداخت و در سال 1952 به مدرسه تحصیلات تکمیلی هاروارد رفت تا زیر نظر»والترگروپیوس« تحصیل کند و مدتی نیز در آی.آی.تی در شیکاگو نزد »میس فانندرروُهه« مشغول بکار شد. در هر حال وی تحت تاثیر اندیشههای هایدگِر هُوسرِل بوده و به مثابه یک »معمار پدیدارشناس« خود را به جامعه جهانی نشان داده است.
اگرچه نوربرگ شولتز تجاربی را به عنوان یک معمار در وطنش داشت، در عرصه بین المللی نیز مشهور بود هم به خاطر کتابهایش درباره تاریخ معماری - به طور خاص معماری کلاسیک ایتالیا، مخصوصا باروک - و هم به دلیل نوشتههایش روی مباحث تئوریک مشهور بود.
اولین نوشتههایش به موضوع پدیدارشناسی مکان شناخته می شوند. مهمترین نوشتههای نوربرگ شولتز: "روح مکان: در جهت پدیدارشناسی معماری" - 1980 - و "معانی در معماری" - 1963 - بودند. این کتابها به طور وسیعی در مدارس معماری در دهههای 1960 و 1970 تدریس شدند. او در مورد معماری سرزمین مادری خود نوشته است، که بر ارزشهای ساخت سنتی ، استفاده از مصالح بومی، و امتیازات معماری بومی تاکید میکند. یکی دیگر از کارهای کریستین نوربرگ شولتز" شخصیت، زبان و مکان" است که در سال 2000 منتشر شد.
نوربرگ شولتز در این کتاب از دریچه یک گزارش خلاق معماری و شیوههای ساخت مدرن ظرفیت بشر برای درک، تجربه و فضای زندگی را تحلیل میکند. او از این دیدگاه تئوریک برای ایجاد یک ارتباط بین معماری مدرن و واقعیت به عنوان یک منبع الهام تلاش میکند. کتاب شخصیت، زبان و مکان یک وسیله معتبر است که به خوانندگان امکان تفسیر و مقایسه جنبههای بنیادی موردتوجّه در طراحی مدرن را میدهد: ارتباط بین انسان و فضا - شخصیت - ، طراحی و ابزارش - زبان - و معماری در ارتباطش با چشم انداز - مکان -
کتاب هستی، فضا و معماری نوربرگ شولتز از کتابهای مهم نظریهپردازی معماری است. این کتاب که در دهه هفتاد میلادی به چاپ رسیده است، رویکردی تازه به معماری را در قالب نظریه پدیدارشناسی مطرح کرده است. نوربرگ شولتز در این کتاب، فضا را در پیوند با تجربه محیطی انسان بررسی نموده و این تجربه فضایی را مورد تفسیر فسیر فلسفی قرار داده است. شولتز معتقد است نوشتههایش نوعی باور به معماری است و نمیپذیرد که معماری، چه بومی و چه یادمانی، امری سرگرم کننده یا شاید چیزی باشد که برای متأثر ساختن تودهها ساخته میشود
رویکرد پدیدارشناسی
در رویکرد پدیدارشناسی، به خود پدیده به عنوان یک موضوع برخورد میشود. این برخورد، برخوردی درونی است، به این معنا که خود پدیده از خودش صحبت کند، نه اینکه ما به عنوان ناظر بیرونی آن را بررسی کنیم. به عبارت دیگر نقش ما در این رویکرد فقط در این حد است که به پدیده کمک کنیم تا خودش را آشکار کند. پدیدار را میتوان چیزی دانست که بخودی خود ظاهر است، یعنی آنچه خود را نشان میدهد نه از آن جهت که از چیز دیگری حکایت میکند یا مدلول چیز دیگری است
