بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی میزان تنوع ژنتیکی و قابلیت توارث برخی از صفات اگرومورفولوژیک و تأثیر تنش خشکی آخرفصل - ظهورسنبله - برعملکرد و اجزای عملکرد دانه در20 لاین امیدبخش گندم، آزمایشی درقالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرارتحت شرایط تنش رطوبتی آخرفصل درسال زراعی1390-91 اجرا گردید. نتایج تجزیه واریانس دادهها - جدول - 2 نشان داد که لاینها از نظر صفات مورد بررسی درسطح آماری1درصد دارای تفاوت معنیدار بودند که این بیانگر تنوع زیاد لاینهای مورد مطالعه از نظر بیشتر صفات به ویژه صفت عملکرد اقتصادی میباشد.
محاسبه همبستگی فنوتیپی بین صفت عملکرد اقتصادی با سایر صفات نشان داد که این صفت با صفات ارتفاع بوته، طول پدانکل، شاخص برداشت ، وزن ساقه و وزن هزاردانه همبستگی مثبت و معنی داری دارد - . - p 0/05 نتایج تجزیه رگرسیون گام به گام نیز بیانگر این بود که مهمترین صفات تاثیرگذار بر صفت عملکرد اقتصادی بترتیب شامل روزتا50 درصد رسیدگی فیزیولوژیک، ارتفاع بوته، سطح کل برگ، شاخص برداشت و عملکرد بیولوژیک بودندکه در مجموع 86 درصد از تغییرات عملکرد را توجیه نمودند.
1. مقدمه
گندم نان4 مهمترین غله ایست کهعمدتاً در نواحی خشک و نیمه خشک، باتغییرات زیاد آب وهوایی کشت میگردد، یکی از مهمترین عوامل محدودکننده عملکرد گیاهان زراعی تحت این شرایط، تنش رطوبتی میباشد.[2] از دیدگاه کشاورزی، خشکی یعنی یک دوره طولانی مدت کمبود بارندگی که این کمبود منجر به تنش به گیاهان و کاهش میزان عملکرد آنها میگردد.
اعمال تنش خشکی بر گندم حتی برای مدت کوتاهی در زمان بازشدن گلچهها، ممکن است تعدادگلچههای بارور را به صورت قابل توجهی کاهش دهد، همچنین تنش خشکی در مرحله سنبلهدهی تا پر شدن دانه به دلیل کاهش سنبلههای بارور و تعداد دانه در هر سنبله موجب کاهش عملکرد نهایی میگردد
اینز و همکارانش[6] اظهار داشتند که بین صفت ارتفاع بوته و عملکرد دانه در شرایط تنش رطوبتی همبستگی وجود دارد وگزارش کردند که ژنوتیپ های پابلند درشرایط تنش خشکی انتهای فصل عملکرد بیشتری را نشان دادند.
یانگ و همکاران[9] دریافتند که در گندم همبستگی بین عملکرد دانه و تعداد روز تا ظهور سنبله در شرایط تنش خشکی،منفی است.کاهش عملکرد ناشی از تنش خشکی می تواند در ارتباط با کاهش تعداد پنجهها، کاهش وزن دانه و یا کاهش تعداد دانهها باشد.[5] ماسونی و همکاران[7] اظهار داشتند که وراثت پذیری عمومی صفات عملکرد بوته،تعداد سنبله در گیاه، تعداد سنبلچه و تعداد دانه در سنبله بین 75 تا 85 درصد متغیر است. اهداف این تحقیق عبارتند از:
-1 بررسی تنوع موجود
در بین لاینهای مورد مطالعه ازنظر صفات بررسی شده-2 تعیین مؤثرترین صفت یا صفات تأثیرگذار بر عملکرد تحت شرایط تنش رطوبتی آخر فصل.
.2 مواد و روشها
این آزمایش در مزرعه پژوهشی ایستگاه تحقیقات کشاورزی کبوترآباد اصفهان بصورت طرح بلوکهای کامل تصادفی در 3 تکرار تحت شرایط تنش رطوبتی آخر فصل اجرا گردید. تیمارهای آزمایشی شامل 20 لاین امیدبخش گندم بودند - جدول. - 1 هرکرت آزمایشی از شش ردیف5/5 متری تشکیل شده که فاصله بین ردیفها20سانتیمتر و تراکم نهائی نیز400 بوته درمترمربع درنظرگرفته شد. تنش خشکی درفصل بهار به صورت قطع آب بطور کامل از مرحله ظهور سنبلهها به بعد اعمال گردید و تحمل لاینها در مرحله پرشدن دانه مورد بررسی قرار گرفت.
صفات روزتا50 درصد رسیدگی فیزیولوژیک و سطح کل برگ قبل از برداشت و با رعایت حاشیه براساس انتخاب تصادفی 10بوته از هرکرت صفات تعداد پنجه، وزن هزار دانه، ارتفاع بوته، طول پدانکل، طول سنبله، طول ریشک، وزن ساقه، نسبت وزن سنبله به وزن ساقه، سطح کل برگ اندازهگیری شدند.
همچنین صفات عملکرد اقتصادی و زیست توده بر اساس کل بوتههای کشت شده تعیین گردید و بر حسب کیلوگرم در هکتار محاسبه شد و نهایتاً شاخص برداشت هم برحسب درصد براساس نسبت عملکرد اقتصادی به زیست توده محاسبه شد. همچنین با محاسبه میزان واریانس ژنوتیپی از طریق امید ریاضی طرح انجام شده، میزان وراثت پذیری عمومی5 محاسبه گردید. ضریب تغییرات ژنوتیپی - 6 - GCV و ضریب تغییرات فنوتیپی - 7 - PCV به ترتیب با استفاده از واریانس ژنوتیپی 2 g و واریانس فنوتیپی 2 ph و همچنین میانگین صفات - - x بر اساس رابطههای زیر محاسبه شدند. برای محاسبات آماری از نرم افزارهای SASوMinitab استفاده گردید.
جدول-1شجره لاینهای مورد استفاده
.3 نتایج و بحث
نتایج تجزیه واریانس صفات مختلف
نتایج تجزیه واریانس - جدول - 2 نشان داد که، لاینها از نظر صفات روزتا 50 درصدرسیدگی فیزیولوژیک، تعدادپنجه، وزن هزار دانه، ارتفاع بوته، طول پدانکل، طول سنبله، طول ریشک، وزن ساقه، سطح کل برگ در مترمربع، عملکرد اقتصادی و شاخص برداشت دارای تفاوت معنیدار درسطح آماری1درصد بودند که این بیانگر وجود تنوع کافی در بین لاینهای مورد مطالعه از نظر صفات فوق، به ویژه عملکرد اقتصادی میباشد.
جدول-2 نتایج تجزیه واریانس صفات مختلف
