بخشی از مقاله
خلاصه
شرکت ها برای اینکه بتوانند جایگاه خود را در جامعه حفظ نمایند یا بهبود بخشند، به نحوی که باعث ادامه بقا و موفقیت شان درکار شود، لازم است به مسئولیت اجتماعی خود توجه لازم داشته باشند و با توجه به این عوامل می توانند بهتر به اهداف بلند مدت شان دست یابند. هدف از این پژوهش، شناسایی و اولویت بندی عوامل موثر مسئولیت اجتماعی شرکت ها در پروژه های عمرانی در قالب یک مدل یکپارچه است.
با مرور ادبیات پژوهش و اخذ نظر خبرگان، موضوع در قالب 6شاخص - حفظ محیط زیست, کیفیت ساخت و ساز و ایمنی, رفاه جامعه ی محلی, منافع کارکنان, منافع مشتری و تمهیدات نهادی - اجرای - مسئولیت اجتماعی شرکت - مورد شناسایی قرار گرفت؛ سپس پرسشنامه ماتریسی ساختاریافته با رویکرد مدلسازی ساختاری تفسیری برای تعیین ارتباطات بینابینی این شاخصها بررسی شد وپرسشنامه دیگری به منظور به دست آوردن رابطه ی بین عوامل و اولویت بندی شان در مدل از طریق روش دیمتل تدوین گردید.
دادههای حاصل از پرسشنامه با استفاده از روش مدلسازی ساختاری تفسیری و روش دیمتل ، تحلیل و در 6 سطح در یک شبکه تعاملی ترسیم شد که درنتیجه شاخص " کیفیت ساخت و ساز و ایمنی " در بالاترین سطح قرار گرفت. همچنین، قدرت نفوذ و میزان وابستگی این شاخصها نسبت به هم در ماتریس قدرت نفوذ- وابستگی، موردبررسی قرار گرفت.
طبق یافتهها پرنفوذترین شاخص در ماتریس قدرت نفوذ-وابستگی هم، شاخص " کیفیت ساخت و ساز و ایمنی " است؛ لذا تحقق مسئولیت اجتماعی شرکت ها در پروژه های عمرانی درگرو در نظر گرفتن اهمیت کیفیت ساخت و ساز و ایمنی است و شرکت ها میبایست با این نگرش، عوامل موثر مسئولیت اجتماعی پروژه های عمرانی خود را طراحی نمایند.
.1 مقدمه
در سالهای اخیر، یک افزایش تدریجی در میزان ادبیاتی که مسائل اجتماعی را با عملکرد اقتصادی و پایداری شرکت مرتبط میکند، وجود دارد [1 ] .کارول - - 1979، وارتیک و کوچران - 1985 - و وود - 1991 - بر این نکته تأکید دارند که شناسایی مسائل اجتماعی و پاسخ متقابل به آنها یک بعد مهم عملکرد اجتماعی شرکت است. اگرچه باوجود این تلاشها تاکنون پژوهش مشخصی در خصوص ارتباط بین عملکرد اجتماعی و اقتصادی درپروژه های عمرانی وجود ندارد؛ و هیچکدام مبتنی بر مسئولیت اجتماعی و مدیریت پروژه های عمرانی نبوده است.[ 2]
پژوهش در زمینه مسئولیت اجتماعی در پروژه های عمرانی به ندرت منجر به یک بینش فیمابین مسائل اجتماعی، اقدامات پروژه های عمرانی و ساخت و ساز و نتایج عملکرد شده ا ست. این مو ضوع ن شاندهنده این ا ست که مسئولیت اجتماعی و مدیریت پروژه های عمرانی نیاز به کاوش سیستماتیک برای به دست آوردن بینش جهت پیادهسازی، ایفای نقش و تأثیر م سئولیت اجتماعی در پروژه های عمرانی دارد. هدف این پژوهش ر سیدگی به این شکاف و ارائه یک مدل با مرور ادبیات و تحلیل چالشها و بحث در زمینه مسئولیت اجتماعی در پروژه های عمرانی و ساخت وساز میباشد [ .2]
این پژوهش قصد دارد موضوع عوامل موثر مسئولیت اجتماعی در پروژه های عمرانی را در پروژه مسکن مهر شهر رشت که یکی از پروژه های مهم و کاربردی عمرانی می باشد شناسایی و اولویت بندی نماید. طرح مسکن مهر به عنوان محوری ترین سیاست دولت جای خود را در اذهان عمومی متقاضیان مسکن پیدا نموده است ، تجربه ای جدید برای تأمین مسکن گروه های کم درآمد بوده است از آنجاییکه مسئولین پروژه مسکن مهر، تلاش در راستای بهبود رفاه اجتماعی دارند، به کاهش اثرات منفی که بر محیط زیست برجای می گذارند نیز همت گماشته اند.
این مهم، برآورده ساختن مسئولیت اجتماعی شرکت - CSR - * را در خود جای داده است که سبب شد تا این پروژه برای انجام پژوهش برگزیده شود. در این تحقیق انتظار داریم اقدامات ساخت و ساز شرکت های CSR با انجام شناسایی عوامل موثر و اولویت بندی وتحلیل کمی روابط و تعامل میان عوامل موثر بتوانند مسائلی که در هماهنگ کردن ارتباط با جامعه وجود دارد را بهبود ببخشند, همینطور بتوانند با بهبود کیفیت زندگی و روابط بین موجودات زنده، جوامع، محیط ساخته شده و محیط طبیعی، همگام و همسو شوند.
.2 پیشینه پژوهش
مسئولیت اجتماعی شرکت و توسعه پایدار
اگرچه بسیاری از مردم به دلیل وجود یک رابطه نزدیک بین مسئولیت اجتماعی و توسعه پایدار، این دو اصطلاح را بهجای یکدیگر استفاده میکنند اما درواقع این دو، مفاهیم متفاوتی هستند. مسئولیت اجتماعی بر سازمان و مسئولیت آن در قبال جامعه و محیطزیست تمرکز دارد. مسئولیت اجتماعی به میزان زیادی به توسعه پایدار مربوط است.
با توجه به اینکه توسعه پایدار به اهداف اقتصادی، اجتماعی و زیستمحیطی مشترک تمامی انسانها مربوط میشود، میتواند بهعنوان روشی برای جمعبندی انتظارات وسیع جامعه از سازمان به کار رود و موارد کلی را که سازمانها برای رفتار اجتماعی مسئولانه می بایست مدنظر قرار دهند، روشن نماید؛ بنابراین، یکی از اهداف اصلی سازمان از مسئولیت اجتماعی باید سهیم شدن در توسعه پایدار باشد.
هدف توسعه پایدار دستیابی به پایداری برای جامعه بهعنوان یک کل و برای کره زمین است. توسعه پایدار مفهومی متفاوت از پایداری به معنای عام آن و تداوم حضور و بقای یک سازمان خاص است . پایداری یک سازمان ممکن است با پایداری کل جامعه، موضوعی که با اداره جنبههای اجتماعی، اقتصادی و زیستمحیطی به یک روش یکپارچه حاصل می شود، سازگار باشد و یا نباشد. مصرف پایدار، بهرهبرداری از منابع و معیشت پایدار به تمام سازمانها مربوط میشود و با پایداری کل جامعه ارتباطی تنگاتنگ دارند .[ 3 ]
مونتیل تعاریف متفاوت پایداری شرکت و مسئولیت اجتماعی شرکت را موردبررسی قرار داد و به این نتیجه رسید که گرچه آنها از پیشینههای متفاوتی سرچشمه گرفتهاند، هردوی آنها به تطبیق مسئولیتهای مالی با مسئولیتهای اجتماعی و محیطی شرکت، گرایش دارند .[4 ] برخی از محققان پایداری سازمان را همچون رویکردی برای مفهومسازی مسئولیت اجتماعی شرکتها در نظر گرفتهاند.
برای مثال گاریگا و مل کوشیدند قلمرو مسئولیت اجتماعی شرکت را ترسیم کنند و توسعه پایدار را بهعنوان یکی از چندین نظریه و رویکرد مورداستفاده برای مفهومسازی مسئولیت اجتماعی شرکت، طبقهبندی کردند .[5 ] همچنین بسیاری از پژوهشگران در اغلب اوقات پایداری را با بعد مسئولیت محیطی تجارت، با عبارت پایداری زیستمحیطی در نظر گرفتند .[6 ]
مسئولیت اجتماعی شرکتها در ایران
مفهوم مسئولیت اجتماعی از نگاه ادبیات معاصر ایران، بیانگر فعالیت های ناشی از حساسیت داوطلبانه راهبردمحور به رویدادهای محیط اطراف است که در زمینه مدیریتی،اقتصادی و اجتماعی سازمان، در تعامل با محیط شکل گرفته است و با تأکید بر شای سته سالاری، مردم سالاری،تغییر و ارزش های ان سانی در صدد ایجاد تعادل بین منافع سازمان، جامعه، انسان و دولت هاست که جامع ترین تعریف مسئولیت اجتماعی از نظر این مطالعه به شمار می رود .[ 7 ]
هرچند مفهوم امروزی و نوین مسئولیت اجتماعی شرکتها در ایران بهصورت جدی ذکر نشده، اما این مفهوم برای شرکتهای ایرانی در قالب مفاهیمی چون وقف، وامهای قرضالحسنه، نقش پدرسالاری صاحبان سرمایه، کمکهای خیریه و... بهصورت فردی و شخصی و بر پایه ارزشهای اخلاقی و عرفی از گذشته وجود داشته است. مسئولیت اجتماعی شرکتها برای حکومت در مفهوم توسعه پایدار در سالهای اخیر ظهور کرده و سازمانهای بینالمللی در ایران همچون برنامه توسعه سازمان ملل - UNDP - به دلیل تسلط این مفهوم در جهان رقابتی سعی کردهاند آن را در بین مدیران شرکتهای ایرانی در قالب اهداف توسعه هزاره، مطرح کنند.
امروزه در ایران نیز عواملی چون آزادی فضای اقتصادی و رقابتیتر شدن برخی صنایع موجب شده است شرکتها به مقولاتی چون مسئولیت در قبال کارکنان، مصرفکنندگان و جامعه توجه کنند و در برنامهها و فعالیتهای خود منافع این ذینفعان را لحاظ نمایند. در حال حاضر این مفهوم در شکل امروزی خود بهعنوان یک مفهوم و فرایند مدیریتی ب سیار تازه و جدید ا ست و شرکتها اغلب در ابتدای راه ه ستند.
همچنین از یک سو ساختار اقت صادی - صنعتی حاکم بر ف ضای اقت صادی- سیا سی ایران بهگونهای ا ست که شرکتها، انجام فعالیتهای م سئولیت اجتماعی را علاوه بر اینکه هزینه بهح ساب میآورند، باعث جاماندن از ف ضای رقابتی میدانند و از سوی دیگر، ب سیاری از شرکتها حداقلهای حقوق کارکنان و م صرفکنندگان و در شرکتهای دولتی حقوق سهامداران و مالکان را نیز رعایت نمیکنند. در اینجاست که نقش حکومت با توجه به اینکه از ابزارهای بسیار گسترده و متنوعی برخوردار است، اهمیت پیدا میکند و میتواند شرکتها را به رعایت این حداقلها ترغیب کند.
