بخشی از مقاله
چکیده
تحقیق حاضر با هدف شناسایی و انتخاب شاخصهای ارزیابی عملکرد اعضای هیأت علمی دانشگاه جامع امام حسین - ع - با تأکید بر شاخصهای فرهنگ و تربیت اسلامی انجام شده است. این تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر نحوهی گردآوری دادهها، توصیفی-پیمایشی میباشد. جامعهی آماری این تحقیق 420 نفر اعضای هیأت علمی شاغل دانشگاه جامع امام حسین - ع - در سال 92 هستند. طبق فرمول کوکران 260 نفر به عنوان حجم نمونه تحقیق انتخاب شدند.
تعیین ابعاد ارزیابی عملکرد اعضای هیأت علمی توسط تکنیک غربالگری و برای تعیین شاخصها از ابزار پرسشنامه استفاده شدپرسشنامه. محقق ساخته با تعداد سیزده بُعد و 120 شاخص تهیه و در اختیار نمونههای تحقیق قرار گرفت، دادهها جمعآوری شده و به وسیلهی نرم افزار SPSS و با شاخصهای میانگین، میانه، نما و انحراف معیار، توصیف شده و با استفاده از آزمون فریدمن ابعاد و شاخصها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج آزمون فریدمن نشان داد تفاوت میان شاخصها، از دیدگاه پاسخدهندگان معنادار بوده و به این ترتیب رتبهبندی شاخصها در هر بُعد انجام شد و 68 شاخصی که رتبههای با امتیاز بالای 70 درصد را به دست آوردند به عنوان شاخصهای ارزیابی عملکرد اعضاء هیأت علمی دانشگاه جامع امام حسین - ع - انتخاب شدند.
-1 مقدمه:
در دوران حا ضر آموزش عالی و دان شگاه ها با چالشهای مختلفی از قبیل جهانی شدن، تو سعهی فنّاوری اطلاعات، افزایش تقا ضا، پاسخ گویی در قبال برآورده کردن استانداردها یا الزامات کیفیت و ... روبرو شدهاند. با وجود چنین چالش هایی نظام آموزش عالی نمیتواند به طور مطلوب به ایفای مأموریت های خود بپردازد، مگر این که به طور دائم ارزیابی عناصر اصلی خود را مورد توجه قرار دهد و بازخورد لازم را برای بهبود کیفیت آن ارائه کند.
در این میان اع ضای هیأت علمی به عنوان یکی از مهم ترین و تأثیرگذارترین دروندادهای نظام آموزش عالی به شمار میآیند که در تعامل با دروندادهای دیگر، از نقش به سزایی در اجرای بهینه فرایندها و به تبع آن تولید بروندادهای مطلوب برخوردارند. اعضای هیأت علمی میتوانند به بهبود کیفیت آموزش، پژوهش و عرضه خدمات تخصصی کمک نمایند. بنابراین به کارگیری یک سیستم جامع ارزیابی عملکرد اعضای هیئت علمی در نظام های دانشگاهی ضرورتی انکارناپذیر و گامی مؤثر در جهت ارتقای کیفیت عملکرد هیأت علمی و در نهایت کیفیت نظام آموزش عالی کشور خواهد بود.
ارزیابی در نظام آموزش عالی با آزمون داوطلبان ورود به آموزش عالی آغاز و با ارزشیابی پیشرفت تحصیلی دانشجویان ادامه پیدا میکند. در برخی از نظامهای آموزش عالی برای ارزشیابی کیفیت تدریس هیأت علمی از روش »نظرسنجی دانشجویان« استفاده شده ا ست - بازرگان، 1380 به نقل از سیم1،. - 1992 در قرن بی ستم، ارز شیابی آموز شی به عنوان یک حوزه تخ ص صی و به منزله رشتهای مستقل رسمیت یافت و دچار تغییر و تحولّات شگرفی شد
اهمیت ارز شیابی هیأت علمی و ضرورت آن مورد نظر تمامی صاحبنظران ا ست و سازوکار جامعی برای آن در اکثر دان شگاههای جهان وجود دارد. اما در نظام آموزش عالی ایران، ارزشیابی اعضای هیأت علمی که توسط دفاتر نظارت و ارزیابی دانشگاهها انجام می شود، متمرکز بر نظر سنجی از دان شجویان درباره ویژگیهای مدر سی ا ستادان و کیفیت تدریس ا ستادان ا ست. بدیهی ا ست این روش جزءنگر نمیتواند بیان کنندهی نظام مناسب و اصولی ارزیابی عملکرد اعضای هیئت علمی در نظامهای دانشگاهی باشد
البته موضوع بسیار مهم در ارزیابی عملکرد تعیین ابعاد و شاخص های مناسب به عنوان مبنای استاندارد جهت ارزیابی عملکرد است. در ب سیاری از سازمانها ارزیابی عملکرد صورت میگیرد اما از آن جا که ابعاد و شاخصهای لحاظ شده منا سب نمیبا شد نتایج به دست آمده از این ارزیابیها، قابل اطمینان نمیباشد. لذا بدیهی است که قبل از ارزیابی عملکرد در هر دانشگاهی بایستی ابتدا شاخصهای مناسب جهت ارزیابی عملکرد اعضای هیأت علمی در آن دانشگاه شناسایی گشته و سپس مبنای ارزیابی قرار گیرد
با توجه به موارد مذکور این تحقیق در پی آن است تا ابعاد و شاخصهای ارزیابی عملکرد اعضای هیأت علمی را با توجه به شاخصهای فرهنگ و تربیت اسلامی ارائه نماید.
-2 تبیین مفاهیم نظری پژوهش
ارزیابی عملکرد: به طور کلی ارزیابی عملکرد، فرایندی است که به وسیلهی آن، کار کارکنان در فواصلی معین و به طور رسمی مورد بررسی و سنجش قرار میگیرد. منظور از ارزیابی عملکرد اعضای هیأت علمی عبارت است از سنجش منظم فعالیتهای آموزشی و پژوهشی اساتید و تعیین میزان دستیابی به اهداف نظام آموزشی، که بر اساس شاخصهای از قبل تعیین شده صورت میگیرد
اعضای هیأت علمی: کسانی که دارای مدرک دکتری تخصصی یا کارشناسی ارشد هستند و صرفنظر از جنسیت و مذهب - مسلمان، مسیحی، کلیمی یا زرتشتی - میتوانند به استخدام دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی درآیند. اعضاء هیأت علمی، مسؤلیت آموزش نظری و عملی ، پژوهش و راهنمایی دانشجویان را بر عهده دارند. از جمله وظایف هیأت علمی عبارت است از: تدریس، پاسخگویی به سؤالات درسی، رسیدگی به پایاننامههای تحصیلی، مشاوره و راهنمایی، شرکت در جلسات رسمی دانشگاه، اجرای طرحهای تحقیقاتی و انجام وظایف اجرایی
شاخصهای ارزیابی عملکرد: بازرگان - - 1390 شاخص یا نشانگر2 را بهکارگیری مشخصههایی برای گردآوری دادهها جهت قضاوت دربارهی ملاکهای مورد نظر دانسته است و در لغت نامه آکسفورد شاخص ارزیابی عملکرد چیزی است که بیانگر موقعیت و سطح عملکرد است باشد. معیارهای مناسب برای انتخاب شاخص های ارزیابی عملکرد: شاخصهای بسیار زیادی برای ارزیابی عملکرد اعضای هیأت علمی قابل تصور است که بسیاری از آنها در منابع مختلف ذکر شدهاند. برای انتخاب شاخصهای مناسب و مهمتر ضروری است معیارهایی برای انتخاب داشته باشیم که در ادامه به برخی از آنها اشاره میشود.
ابن الرسول - 1383 - معیارهای زیر را برای انتخاب شاخص ها مناسب دانسته است:
-1 جزء شدن مناسب معیارها: معیارها باید به اندازهی کافی به اجزای کوچک تقسیم شده باشند و خیلی کلی نباشند.
-2 صحت و دقت معیارها: معیارها باید دقیق و صحیح انتخاب شده باشند. کوچکترین تغییر یا انحراف در تعیین معیارها، دلیل قاطعی بر تغییر عملکرد خواهد بود.
-3 به هنگام بودن اطلاعات: اطلاعات باید به موقع جمعآوری و در اختیار تصمیم گیرندگان قرار گیرد، نه آنقدر دیر که زمان عمل گذشته باشد.
-4 ثبات مناسب معیارها: معیارها نباید زود به زود تغییر کنند، زیرا در آن صورت نمیتوان عملکرد سازمان را اندازه گیری کرد.
-5 انجام نظاممند عملیات: جمع آوری و پردازش دادهها، تعیین انحرافات و دلایل آنها باید بر مبنای یک رویکرد نظاممند انجام شود.
-6 اعتبار و قابلیت اعتماد: اگر معیارهای قابل اعتمادی برای اندازهگیری عملکرد مشخص شود، آنها به طور صحیح استفاده خواهند شد و اعتماد استفادهکنندگان را جلب خواهند نمود.
-7 هماهنگی و انطباق با راهبرد: در یک سیستم اندازه گیری عملکرد، باید معیارها، اولویت معیارها و وزن دهی به آ نها بر مبنای راهبرد سازمان شکل گرفته باشد.
-8 حجم مناسب اطلاعات مورد نیاز: حجم اطلاعات مورد نیاز، از نظر مقدار و تنوع اطلاعات باید حداقل باشد.
-9 حساسیت مناسب: سیستم اندازهگیری عملکرد و معیارهای آن باید به گونهای انتخاب شود که حساسیت مناسب را نسبت به ضعفهای عملکرد داشته باشد.
از نظر فریدمن - - 1997 معیارهای مناسب برای ارزیابی و انتخاب شاخصها عبارتند از:
-1 موثق بودن؛ -2 منصفانه بودن؛ -3 شفافیت و واضح بودن؛ -4 عملی بودن؛ -5 انطباق پذیری؛ -6 پیوستگی
