بخشی از مقاله
خلاصه
امروزه با توجه به رقابت شدیدی که در بازار تولید قطعات خودرو وجود دارد تمام شرکت ها سعی می نمایند سهم خود را در بازار حفظ و به طور مستمر نسبت به بهبود آن اقدام نمایند. از طرفی وجود رقبای قدرتمند در بخش های تولیدی این امکان را به راحتی برایشان فراهم نمی سازد، و شرکت های موفق تلاش می کنند که کیفیت محصولات خود را بهبود بخشند، بطوریکه این ارتقای کیفیت برای سازمان مفید، و ضرر و زیانی به آن وارد ننماید. لذا در این مقاله برای شناسایی عوامل موثر بر کیفیت محصولات از پرسشنامه استفاده گردیده و سپس توسط آزمون فریدمن و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی گروهی رتبه بندی شده اند. روش فوق در یک مطالعه موردی بکار رفته و نتایج حاصل از هر دو روش مقایسه و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.
.1 مقدمه
رقابت پذیری معیار کلیدی برای ارزیابی موفقیت کشورها، صنایع و بنگاه ها در میدان های سیاسی، اقتصادی و تجاری است. با گسترش تجارت جهانی و با بروز تغییرات سریع در الگوی مصرف وتقاضا، تلاش صنایع در جهت ارتقای رقابت پذیری افزایش می یابد. ارتقای رقابت پذیری نیازمند ابزار های کلیدی است که از جمله این عوامل میتوان به افزایش کیفیت که لازمه ی آن شناسایی و اولویت بندی عوامل موثر بر کیفیت محصولات است اشاره کرد. [1]
اجرای هر یک از عوامل موثر بر بهبود کیفیت محصول هزینه و اتلاف زمانی زیادی را به شرکت ها تحمیل میکند که در برخی موارد خصوصا در اوایل تولید یک محصول جدید باعث کاهش سود شرکت می گردد. لذا منطقی بنظر می رسد که در گام نخست عوامل موثر برکیفیت محصولات را اولویت بندی و عواملی که بیشترین تاثیر را بر بهبود کیفیت دارند را مورد توجه بیشتر قرار داد . تاکنون نیز در این زمینه مطالعات و بررسی های زیادی انجام شده است، در مواردی فقط به شناسایی این عوامل اکتفا نموده یا در مواقعی که در تولید با مشکلی مواجه می شوند به علت یابی و حل آن می پردازند.
تحلیل آسیب شناسانه و حل مساله فوق، مستلزم شناسایی عوامل موثر بر بهبود کیفیت واولویت بندی این عوامل و به دنبال آن برنامه ریزی برای بهبود کیفیت محصولات با توجه به این عوامل می باشد. لذا در این مقاله تلاش می شود که با محوریت قرار دادن کیفیت محصولات به عنوان یکی از مهمترین ارکان اصلی در موفقیت هر صنعت، نسبت به شناسایی و رتبه بندی عوامل موثر بر بهبود آن ها چارچوبی مناسب و کارآمد جهت برنامه ریزی وتوسعه آن صنعت اقدام گردد.
.2 تصمیم سازی چند شاخصه
Hwong & yoon تصمیم گیری چند شاخصه را چنین تعریف کرده اند: تصمیم گیری چند شاخصه به تصمیمات ترجیحی - همچون ارزشیابی، اولویت بندی و انتخاب - از بین گزینه های موجود دسته بندی شده توسط شاخص های چند گانه - و معمولاً متضاد - اطلاق می شود[2] مسائل تصمیم گیری گروهی، از جمله تصمیمات چند شاخصه ای - MADM - دارای ویژگیهای مشترکی به قرار زیرند: -1 گروه تصمیم گیرندگان، -2 گزینه ها، -3 شاخص های چندگانه، -4 واحدهای بی مقیاس، - 5 وزن شاخص ها ، - 6 اهمیت نسبی نظر تصمیم گیرندگان روشهای موجود در MADM به دو گروه طبقه بندی می-شوند:
- 1 جبرانی : بطور مثال اگر محصولی هزینه ای زیاد ولی کیفیتی بهتر داشته باشد، در این حالت هزینه زیاد با کیفیت خوب جبران می گردد.[3] که این مدلها عبارتند از Linear Assignment ، Electre، SAW، Topsis، MRS، MDSو. ...
-2 غیر جبرانی : بطور مثال برای اخذ گواهینامه سه معیار مهم مطرح است که قابل جبران نیستند، این سه معیار عبارتند از توانایی چشم، پذیرش در امتحان آئین نامه و پذیرش در آزمون رانندگی، که قوی بودن در هیچکدام از این معیارها باعث جبران ضعف دیگری نمی شود.[3] که این مدلها عبارتند از روش تسلط ، لکسیکوگراف، حذف، پرموتاسیون و ... .
.3 ارائه مدل شناسایی عوامل موثر بر بهبود کیفیت
گام اول: انتخاب پرسشنامه مناسب و توزیع آن در جامعه آماری تعیین شده .
گام دوم: تعیین روایی و پایایی پرسش نامه مطالعات و بررسی ها نشان می دهد که روایی محتوای آزمون به طور معمول از سوی متخصصین موضوع مربوطه تعیین می شود. و از طرفی روش ضریب آلفای کرونباخ*یکی از متداول ترین روش های تعیین پایایی پرسش نامه می باشد. معمولا به دلیل پیچیدگی محاسبه این ضریب پژوهشگران از نرم افزار اس پی اس اس که یک نرم افزار آماری کاربردی در این زمینه می باشد استفاده می نمایند. ضریب آلفای کرونباخ باید بیشتر از 0,7 باشد تا بتوان گفت پرسش نامه از پایایی برخوردار است.
گام سوم: رتبه بندی و انتخاب موثر ترین عامل با به کار گیری آزمون فریدمن آزمون فریدمن یکی از آزمون های آماری است که برای مقایسه چند گروه کاربرد دارد و از نظر میانگین رتبه های گروه ها را معلوم می کند به عبارت دیگر برای مقایسه میانگین رتبه بندی گروه های مختلف بکار می رود.
گام چهارم: فرآیند تحلیل سلسله مراتبی گروهی فرآیند تحلیل سلسله مراتبی یکی از جامع ترین روش ها برای تصمیم گیری با معیار های چند گانه است. با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی می توان اوزان معیار ها نسبت به هم را به دست آورد. که به طور کلی شامل سه مرحله زیر می باشد.
-1 ترسیم درخت سلسله مراتبی*
-2 تدوین و تعیین اولویت ها یا برقراری ترجیحات از طریق مقایسات زوجی
-3سازگاری منطقی قضاوت ها.[4] سنگ بنای فرآیند تحلیل سلسله مراتبی مقایسه های زوجی است. این روش به ما این امکان را می دهد که مسائل کیفی را که واحدی برای اندازه گیری آن ها وجود ندارد ارزیابی کنیم و بتوانیم آن ها را با مسائل کمی مقایسه و ترکیب کنیم. برای محاسبه این وزن نسبی باید پس از تکمیل ماتریس مقایسات مراحل زیر را طی کرد :
- مقادیر هر یک از ستون ها را با هم جمع می کنیم.
- هر عنصر در ماتریس مقایسه ی زوجی را به جمع ستون خودش تقسیم کرده تا ماتریس مقایسه زوجی نرمالایز شود.
- مقدار متوسط - میانگین - عناصر در هر سطر از ماتریس نرمالایز را محاسبه می کنیم. این مقادیر متوسط یک تخمین از وزن های مورد نظر است.
- با توجه به k تا ماتریس بی مقیاس شده، و میزان صائب بودن نظر هر یک از اعضای تیم تصمیم گیری ، و ضریب اولویت - اهمیت - هر یک از اعضاء، ماتریس جمعی Gm×n با عناصر gij، مبنای توافق گروهی برای مشخص نمودن اولویت بندی گزینه ها واقع خواهد شد.
- محاسبه ی میزان ناسازگاری
الف - محاسبه ی بردار مجموع موزون: این بردار از ضرب ماتریس مقایسات زوجی در بردار وزن های نسبی حاصل می شود.
ب - محاسبه ی بردار سازگاری: این بردار از تقسیم عناصر بردار مجموع موزون بر بردار وزن های نسبی، به دست می آید.
ج - محاسبه ی بزرگ ترین مقدار ویژه ی ماتریس مقایسات: برای به دست آوردن این مقدار میانگین عناصر بردار سازگاری محاسبه می شود.
